Mở biên độ phát triển cho điểm đến

Du lịch sáng tạo sẽ là tương lai của du lịch Việt Nam

Du khách không chỉ là “người xem”

Những thảo luận tại Hội thảo khoa học quốc tế “Du lịch sáng tạo - Phát triển điểm đến bền vững” diễn ra ở Hà Nội mới đây cho thấy, đây không còn là khái niệm học thuật mà đang được nhìn nhận như hướng phát triển chiến lược của du lịch Việt Nam giai đoạn mới.

Trong bức tranh du lịch hậu đại dịch, thế giới chứng kiến sự biến chuyển mạnh mẽ trong nhu cầu trải nghiệm. Du khách không muốn đứng ở vị trí “người xem” mà hướng đến vai trò tham dự, trải nghiệm và tạo giá trị. Những hành trình có chiều sâu trải nghiệm văn hóa, tương tác với cộng đồng và thử sức trong các hoạt động nghệ thuật, nghề thủ công, ẩm thực, nông nghiệp… được quan tâm ngày càng lớn.

Cục trưởng Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam Nguyễn Trùng Khánh nhận định tại Hội thảo rằng du lịch sáng tạo chính là tương lai của ngành Du lịch Việt Nam. Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của sáng tạo trong việc định hình bản sắc mới cho điểm đến và khơi dậy tiềm năng văn hóa ở mỗi cộng đồng. Điều này phù hợp với xu thế của thế giới khi du khách tìm kiếm trải nghiệm cá nhân hóa, học hỏi từ đời sống bản địa, và tìm thấy chính mình trong quá trình tương tác với văn hóa địa phương.

Dưới góc nhìn khoa học, PGS. TS Nguyễn Thị Thu Phương, Viện trưởng Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam khẳng định, du lịch sáng tạo gắn chặt với mục tiêu phát triển bền vững mà Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2030 theo đuổi. Mô hình này giúp gắn kết lợi ích của Nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng, mở rộng khả năng kể chuyện của văn hóa bản địa, đồng thời mang lại cho du khách những trải nghiệm sâu sắc hơn.

Việt Nam không thiếu những ví dụ sinh động về cách cộng đồng tham gia trực tiếp vào quá trình kiến tạo sản phẩm du lịch, đặc biệt là ở các điểm đến có bề dày văn hóa và nghề thủ công truyền thống. Tại Đường Lâm (Hà Nội), làng cổ không còn được nhìn như không gian tham quan thuần túy. Trong vài năm gần đây, điểm đến này phát triển theo hướng mở rộng trải nghiệm, đưa du khách bước vào hành trình sáng tạo.

“Phát Studio” của nghệ nhân Nguyễn Tấn Phát là một trong số những không gian được đánh giá cao. Tại đây, du khách thao tác với rơm, rạ tạo nên sản phẩm nghệ thuật mang hơi thở của văn minh lúa nước. Những thao tác tưởng như giản đơn ấy lại mở ra cách tiếp cận mới về văn hóa nông nghiệp Việt Nam.

Bát Tràng và Hội An cũng đang mở rộng cách tiếp cận tương tự. Nghề gốm, nghề thủ công và di sản kiến trúc được “kích hoạt” bằng tương tác, để du khách không chỉ quan sát mà còn tham gia chế tác, tạo ra sản phẩm gắn với kỷ niệm và văn hóa của điểm đến. Những mô hình này cho thấy du lịch sáng tạo không phải khái niệm xa vời mà là thực tế đang vận hành.

Khi cộng đồng là chủ thể sáng tạo

Nhật Bản nổi tiếng với cách kết hợp tinh tế giữa truyền thống và hiện đại, đặc biệt trong lĩnh vực du lịch trải nghiệm. Thành phố Echizen là ví dụ điển hình được nhắc đến nhiều lần tại hội thảo. Trên vùng đất này, 5 nghề thủ công truyền thống cùng tồn tại, tạo nên nền tảng văn hóa phong phú. Trong thời gian dài, những nghề này phát triển độc lập, chưa kết nối với du lịch. Thế nhưng trong một thập niên trở lại đây, tư duy đổi mới đã đưa nghề thủ công trở thành trung tâm của các sản phẩm du lịch sáng tạo.

Theo ông Nishino Yoshiuki (Hiệp hội Du lịch tỉnh Echizen), việc phát triển trải nghiệm dựa trên nghề giấy Washi không chỉ giúp giảm gánh nặng cho nghệ nhân mà còn mở ra cơ hội lớn về kinh tế. Khách chuyên sâu và nhóm khách cao cấp tìm đến Echizen để học nghề, trải nghiệm kỹ thuật chế tác hàng trăm năm tuổi và sẵn sàng chi trả cho những sản phẩm tinh xảo. Nhờ đó, nghề truyền thống được hồi sinh, cộng đồng có thêm việc làm và địa phương hình thành bản sắc du lịch riêng biệt.

Từ góc nhìn quản lý, Cục trưởng Nguyễn Trùng Khánh nhấn mạnh rằng Việt Nam cần khuyến khích sáng tạo trong thiết kế sản phẩm dựa trên văn hóa bản địa, ứng dụng công nghệ và mở rộng tương tác thông qua các nền tảng số.

Cùng với đó là môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp thử nghiệm mô hình mới, cơ chế hợp tác công - tư và sự tham gia tích cực của cộng đồng. Tất cả những yếu tố này sẽ giúp du lịch sáng tạo phát triển thành hệ sinh thái hoàn chỉnh, trong đó văn hóa, công nghệ và con người hòa quyện để tạo nên trải nghiệm có chiều sâu.

Nhìn tổng thể, du lịch sáng tạo đang trở thành một triết lý phát triển mới. Triết lý ấy coi cộng đồng là trung tâm của quá trình kiến tạo sản phẩm; coi văn hóa là nguồn tài nguyên vô tận và coi du khách là người đồng hành trong hành trình sáng tạo. Khi những điều này được vận hành thống nhất, điểm đến Việt Nam sẽ có khả năng hình thành bản sắc riêng, tránh sự lặp lại và tạo được ấn tượng rõ nét trên bản đồ du lịch khu vực.

HOÀNG OANH