Mở đường cho phim tài liệu hoạt hình

Teaser 1 (đoạn video ngắn giới thiệu, quảng bá) của bộ phim "Hoàng Thị Thế: Fate and Destiny" vừa chính thức trình làng vào tháng 9. Dù chỉ dài hơn một phút nhưng đoạn teaser lập tức gây chú ý bởi nó hé lộ nội dung độc đáo và hình thức thể hiện mới lạ của dự án điện ảnh dự kiến ra mắt vào năm 2027.

Teaser 1 mở đầu bằng cuộc gặp gỡ bất ngờ giữa thiếu nữ Hoàng Thị Thế với người thanh niên yêu nước Nguyễn Ái Quốc ở Paris hoa lệ và kết thúc bằng cuộc đoàn tụ của hai người tại Việt Nam khi mái tóc họ đã bạc trắng. Câu hỏi "Cô Thế ơi, cô có biết cha mẹ cô là ai chăng?" của Bác ở cuộc gặp gỡ đầu tiên như mũi khoan đi sâu, xới tung số phận vô cùng đặc biệt và éo le của bà Hoàng Thị Thế giữa đôi bờ Đông - Tây.

Tạo hình nhân vật Hoàng Thị Thế trong phim tài liệu hoạt hình "Hoàng Thị Thế: Fate and Destiny".

Cuộc đời bà uẩn khúc, ly kỳ còn hơn cả một cuốn phim nhưng ít được hậu bối biết đến bởi nó nổi trôi dưới chân sóng lịch sử. Là con gái của thủ lĩnh phong trào khởi nghĩa Yên Thế và bà Đặng Thị Nhu, Hoàng Thị Thế sinh năm 1901 giữa núi đồi Bắc Giang. Tuổi thơ bà chứng kiến tấm lòng nợ nước thù nhà, sự oai hùng, khẳng khái của cha lẫn sự hy sinh anh dũng của nghĩa quân kề vai sát cánh với "Hùm thiêng" Yên Thế.

Khi nghĩa quân thất bại dưới tay thực dân Pháp, bà và mẹ bị bắt. Tréo ngoe thay, thời thế xoay vòng biến cô bé tám tuổi trở thành con nuôi của kẻ thù không đội trời chung với cha mình - Bộ trưởng Bộ Thuộc địa Albert Sarraut và Toàn quyền Đông Dương Paul Doumer (sau này trở thành Tổng thống Pháp).

Theo sách "Hoàng Thị Thế - Con gái Đề Thám và quân bài chính trị của thực dân Pháp" (Claude Gendre), năm 1917, Albert Sarraut đã lấy danh nghĩa cha đỡ đầu để sắp xếp cho người con nuôi sang Pháp học vì lo ngại trước mối nguy lớn rằng cô Thế có thể nối nghiệp cha trở thành thủ lĩnh phong trào khởi nghĩa ở phía Bắc. Chi phí ăn ở, học hành đều được chính quyền Pháp lo liệu, với một khoản trợ cấp hàng năm lên tới 1.500 francs - một con số "khủng" ngay cả so với đời sống ở Pháp bấy giờ. Do đó, Thế được chăm sóc và giáo dục không khác gì tiểu thư nhà quyền quý ở "mẫu quốc".

Từ miền rừng núi quê nhà bước sang một thế giới khác, một nền văn hóa hoàn toàn khác biệt, tưởng rằng Hoàng Thị Thế sẽ bỡ ngỡ giữa kinh đô ánh sáng Paris. Nhưng bà nhanh chóng hòa nhập và bộc lộ tố chất vượt trội về ngôn ngữ, nghệ thuật và xã hội. Hai môi trường sống khác nhau đã định hình nên cốt cách của một nhân chứng lịch sử vô cùng đặc biệt: vùng sơn cước hun đúc cho bà sự cứng cỏi, dứt khoát và tự tin còn Paris hoa lệ cho bà cốt cách nền nã, thông tuệ, vừa mềm mỏng và nhẫn nại.

Hoàng Thị Thế còn trở thành diễn viên người Việt đầu tiên trên đất Pháp với nét đẹp sắc sảo và đượm buồn đậm chất Á Đông. Bà bắt đầu sự nghiệp diễn xuất năm 1930, đóng vai chính trong phim "La Lettre" (Bức thư) do Hãng Paramount sản xuất. Sau khi người cha nuôi Paul Doumer bị ám sát và Thế chiến II bùng nổ, bà trở về Việt Nam, sống lặng lẽ và chứng kiến sự chia cắt rồi hòa bình của dân tộc. Tuy không trực tiếp "vào sinh ra tử" trên chiến trường, nhưng vận mệnh của Hoàng Thị Thế luôn bị đặt giữa những lằn ranh hiểm nguy, với bao cột mốc thăng trầm và cả những góc khuất chưa được biết đến.

Bộ phim không chỉ khắc họa chân dung một người phụ nữ gắn liền với biến động của thời đại, mà còn là hành trình tìm kiếm và soi sáng "báu vật" mà bà đã gìn giữ cho đến cuối đời: một tâm hồn cao quý, nhân phẩm sáng ngời, được nâng đỡ bởi lòng kiêu hãnh của dòng máu anh hùng. Ngoài teaser 1, sắp tới nhà sản xuất là DeeDee Animation Studio sẽ tiếp tục ra mắt các teaser khác. Các teaser này sẽ dần khai mở câu chuyện, biến cố và khát vọng của bà Hoàng Thị Thế.

Ngoài nội dung câu chuyện, hình thức thể hiện của "Hoàng Thị Thế: Fate and Destiny" cũng thu hút nhiều sự quan tâm của khán giả. Phim tài liệu hoạt hình từng tạo tiếng vang quốc tế với các tác phẩm như "Waltz with Bashir" (2008), "Flee" (2021), "Ibelin" (2024) nhưng còn xa lạ với điện ảnh Việt. Đây là thể loại pha trộn giữa phim tài liệu và phim hoạt hình.

Nếu ngôn ngữ phim tài liệu bám sát sự thật lịch sử bằng các nhân chứng, hình ảnh, thước phim tư liệu thì ngôn ngữ hoạt hình lại là nơi để nhà làm phim mở lối đi sâu vào nội tâm nhân vật, khám phá hoặc làm đầy những khoảng trống mà lịch sử không nhắc đến, tạo nên trải nghiệm cảm xúc sâu lắng hơn cho người xem.

Người cầm trịch dự án, đạo diễn Nguyễn Hồng Quân chia sẻ: "Với giới làm phim, có nhiều cách để tái hiện quá khứ: có thể dựng diễn viên đóng lại, dựng bối cảnh... nhưng thường tốn kém và khó đạt được sự chân thực. Hoạt hình lại cho chúng tôi một ngôn ngữ rất đặc biệt: vừa gắn với trí tưởng tượng của đạo diễn, vừa bám sát chi tiết tư liệu. Đây là cách để quá khứ hiện về một cách sống động và chân thực nhất".

Một cảnh trong phim "Hoàng Thị Thế: Fate and Destiny".

Điểm nhấn quan trọng nằm ở phần hoạt hình đậm bản sắc Việt. Sắc màu trầm ấm và tinh tế của tranh lụa, nhất là tranh lụa Đông Dương, được dùng để tạo hình. Đại diện nhà sản xuất cho biết: "Điểm đặc biệt của tranh lụa là những mảng màu loang thấm, đường nét uyển chuyển hòa vào nhau không còn ranh giới tách bạch, tạo hiệu ứng mềm mại, mờ ảo. Cảm xúc vừa trong trẻo vừa mơ hồ ấy hoàn toàn đồng điệu với tâm trạng của nhân vật chính, với những mảng sáng - tối của hiện tại và quá khứ, cùng những khoảng không gian và thời gian khác nhau. Tất cả giúp khán giả cảm nhận sâu sắc hơn nội tâm và hành trình đầy bi tráng của bà Hoàng Thị Thế".

Để đảm bảo chất lượng từng khung hình gần với tranh lụa Đông Dương nhất có thể, đội ngũ sản xuất đã phải mày mò tham khảo kỹ thuật tạo hình và tìm hiểu tranh của những danh họa tài hoa thời bấy giờ như Nguyễn Phan Chánh, Mai Trung Thứ, Lê Thị Lựu…

Hiện bộ phim đang trong giai đoạn phát triển và kêu gọi sự đầu tư, đóng góp để bộ phim có thể có ra rạp vào hai năm tới. Quá trình thực hiện bộ phim đặc biệt này, ekip nhận được sự cố vấn, hỗ trợ từ Tiến sĩ sử học Khổng Đức Thiêm, người đã dành cả đời để nghiên cứu về Hoàng Hoa Thám.

Với 25 năm công tác tại ngành văn hóa và Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Hà Bắc (cũ), TS Khổng Đức Thiêm từng là Tổ trưởng tổ nghiên cứu về Hoàng Hoa Thám từ năm 1974. Sau khi chuyển về Hà Nội, ông tiếp tục công việc này với vai trò nghiên cứu viên cao cấp của Viện Lịch sử Đảng, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh. Ông chính là tác giả cuốn sách đồ sộ "Hoàng Hoa Thám" (NXB Tri Thức), tập hợp những thông tin đầy đủ về "Hùm thiêng" Yên Thế sau hơn 40 năm nghiên cứu.

"Hoàng Thị Thế: Fate and Destiny" nằm trong chuỗi dự án "HERstory" của DeeDee Animation Studio với hy vọng mang tới góc nhìn mới về những người phụ nữ âm thầm góp phần làm nên lịch sử. "HERstory" là một cách chơi chữ, nhằm khẳng định tầm nhìn của đội ngũ làm phim: khi những câu chuyện lịch sử được kể trực diện bằng phụ nữ. Dẫu trực tiếp xông trận hay không, họ đều có cá tính, vừa nhẫn nại vừa linh hoạt, lại tiềm ẩn một sức mạnh đáng kinh ngạc, đó là điều mà nam giới khó có được. Nhưng tiếc thay, có lẽ vì tư liệu lịch sử về nữ giới còn ít ỏi, nên số phận của họ thường chìm sâu trong chân sóng lịch sử.

Bấy lâu nay, lịch sử từ trang sách đến điện ảnh hầu như chỉ thuộc về đàn ông, những người anh hùng, nhà vua, tướng lĩnh… Khi phụ nữ xuất hiện trên màn ảnh, thường là với một trong hai thái cực: một là rất mạnh mẽ, gần như ít để lộ sự yếu đuối, những ẩn ức nội tâm; hai là ở vị thế thụ động, chỉ là một chất xúc tác về cảm xúc cho nghệ thuật qua hình mẫu khổ đau, chịu đựng, mất mát. Rất ít tác phẩm điện ảnh mà ở đó nữ giới đóng vai trò là nhân vật chính, cất lên tiếng nói riêng về thời đại của mình, về nội tâm phức tạp của mình.

Vì những trăn trở đó, ekip nương theo bước chân của những người phụ nữ ở phía sau cuộc chiến để làm nên thước phim tài liệu hoạt hình thật chân thực mà lay động, nhằm mang đến một góc nhìn đa chiều và nhân văn hơn về lịch sử. "Hoàng Thị Thế: Fate and Destiny" là một bộ phim như thế.

Mai Quỳnh Nga