Mô hình chuyển đổi số tại Trung tâm Văn hóa và Thư viện Hà Nội tích hợp nhiều công nghệ hữu ích

Ngày 17/06/2025, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công bố Quyết định số 1996/QĐ-BVHTTDL ban hành Kế hoạch triển khai các hoạt động truyền thông về Chuyển đổi số.

Trong đó, một nội dung đáng chú ý là: Thông tin kịp thời về kết quả triển khai Chương trình chuyển đổi số ngành thư viện đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, đặc biệt trong năm 2025 - thời điểm đánh giá giai đoạn đầu. Tập trung làm nổi bật những bước chuyển mạnh mẽ trong hạ tầng công nghệ, nền tảng phần mềm, số hóa tài nguyên và hình thành mạng lưới thư viện liên thông toàn quốc.

Trung tâm Văn hóa và Thư viện Hà Nội được xem là một trong những đơn vị đi đầu với nhiều giải pháp sáng tạo và kết quả nổi bật, góp phần hiện thực hóa mục tiêu xây dựng hệ thống thư viện số hiện đại, phục vụ đông đảo bạn đọc.

Chuyển đổi số giúp thu hút đông đảo bạn đọc

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, ông Trần Tuấn Anh - Giám đốc Trung tâm Văn hóa và Thư viện Hà Nội cho biết, từ năm 2014, đơn vị đã tiến hành công tác số hóa tài liệu, ưu tiên số hóa tài liệu địa chí về Hà Nội.

Đến nay, đơn vị đã xây dựng được nguồn tài nguyên thông tin số là 4.014 tài liệu toàn văn (tương đương 2.957.636 trang tài liệu) về địa chí Hà Nội và 1.192 bài báo tạp chí viết về văn hóa và thể thao Hà Nội. Bên cạnh đó, đơn vị đã xây dựng cơ sở dữ liệu sách nói cho người khiếm thị với 289 tên sách (74.363 trang).

Nguồn tài nguyên thông tin số được lưu trữ, thu thập, xử lý trên hệ thống phần mềm số SLIB giúp bạn đọc có thể tra cứu cơ sở dữ liệu, tìm tài liệu, tìm tin từ xa dễ dàng, thuận tiện, thông qua website của Trung tâm Văn hóa và Thư viện Hà Nội tại địa chỉ thuvien.hanoi.gov.vn.

Ông Trần Tuấn Anh - Giám đốc Trung tâm Văn hóa và Thư viện Hà Nội. Ảnh: NVCC.

Ngoài ra, để đảm bảo việc số hóa tài liệu phục vụ bạn đọc, đơn vị đã chú trọng đến việc đầu tư cơ sở vật chất các trang thiết bị mới, hạ tầng công nghệ thông tin như máy scan, máy ảnh, phần mềm resizer, scan tailor, photoshop, thiết bị tường lửa, phần mềm bản quyền,...

Phần mềm quản trị bộ sưu tập số SLIB với các tính năng cho phép xây dựng dữ liệu số bao gồm: sách điện tử (ebook), tạp chí điện tử, hình ảnh, sơ đồ, video, âm thanh, các khóa học số,...cung cấp nhiều chức năng thống kê đa dạng và phong phú.

Trong hoạt động chuyển đổi số, bạn đọc đăng ký làm thẻ tại thư viện và được cấp quyền truy cập sử dụng các dịch vụ như: đăng ký thẻ trực tuyến, đăng ký mượn sách online, gia hạn sách trực tuyến, tra cứu sách tài liệu, máy mượn - trả sách tự động,... Các tài liệu số hóa được quản lý cập nhật, lưu trữ lưu thông trên hệ thống phần mềm phục vụ bạn đọc thông qua website và trang OPAC của đơn vị.

Trung tâm Văn hóa và Thư viện Hà Nội cung cấp nhiều dịch vụ công nghệ số hữu ích, đáp ứng nhu cầu khác nhau của bạn đọc. Ảnh: Thúy Hiền.

Bên cạnh nhiệm vụ phục vụ bạn đọc tại chỗ, Trung tâm Văn hóa và Thư viện Hà Nội còn chủ động triển khai nhiều hoạt động thúc đẩy văn hóa đọc, lan tỏa tri thức đến cộng đồng. Tiêu biểu như: tổ chức Ngày Văn hóa đọc Việt Nam; trưng bày, triển lãm sách theo chuyên đề nhân các ngày lễ, kỷ niệm lớn của Thủ đô và đất nước; đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền trên các phương tiện truyền thông đại chúng, Internet và mạng xã hội.

Việc đẩy mạnh chuyển đổi số và đổi mới mô hình phục vụ đã mang lại nhiều hiệu quả rõ nét cho đơn vị. Lượng bạn đọc trực tuyến ghi nhận mức tăng trưởng hằng năm từ 50-70%; riêng 6 tháng đầu năm 2025 đã có 2.885.000 lượt truy cập sản phẩm, dịch vụ thư viện và 5.770.000 lượt tra cứu OPAC.

Bạn đọc trải nghiệm máy mượn - trả sách tự động tại Trung tâm Văn hóa và Thư viện Hà Nội. Ảnh: Thúy Hiền.

Công tác vận hành, quản lý tài nguyên thông tin cũng được nâng cao khi nhiều khâu nghiệp vụ như xử lý sách, báo, tra cứu, mượn - trả tài liệu, cập nhật và sao lưu dữ liệu được tự động hóa, tiết kiệm thời gian và tăng hiệu quả công việc. Mức độ hài lòng của bạn đọc ngày càng được cải thiện, thể hiện qua phản hồi tích cực về giao diện thân thiện, dễ thao tác và khả năng tra cứu nhanh chóng của hệ thống.

Nhờ nền tảng trực tuyến nên phạm vi phục vụ được mở rộng, Trung tâm Văn hóa và Thư viện Hà Nội không chỉ đáp ứng nhu cầu bạn đọc tại Thủ đô mà còn hỗ trợ bạn đọc cả nước tiếp cận kho tài liệu phong phú.

Đơn vị có nhiều phần mềm, công nghệ và thiết bị phục vụ cho quá trình chuyển đổi số. Ảnh: Thúy Hiền.

Chia sẻ về trải nghiệm sử dụng tài liệu số của Trung tâm Văn hóa và Thư viện Hà Nội, bạn đọc Võ Thanh Liêm (phường Hồng Hà, Hà Nội) cho biết: “Trong quá trình sử dụng, tôi đánh giá cao những tiện ích nổi bật như: hệ thống tìm kiếm tài liệu, chỉ cần nhập từ khóa là có thể lọc theo nhan đề, tác giả hay năm xuất bản; dịch vụ đọc tài liệu trực tuyến tiện lợi, có thể đọc ngay trên điện thoại hay máy tính; các máy mượn - trả sách tự động thao tác nhanh gọn, tiết kiệm thời gian cho cả bạn đọc lẫn thủ thư.

Thay vì mất thời gian di chuyển đến thư viện và tìm kiếm trên giá sách, tôi chỉ cần đăng ký trực tuyến để tra cứu và đọc tài liệu mình cần. Truy cập từ xa giúp tôi tiết kiệm đáng kể thời gian, chi phí đi lại và có thể đọc sách mọi lúc, mọi nơi. Với những sinh viên hay người đi làm bận rộn, thư viện số thực sự là một giải pháp hữu ích và thuận tiện”.

Mục tiêu chuyển đổi số trong kỷ nguyên mới

Chia sẻ thêm về mục tiêu chuyển đổi số của Trung tâm Văn hóa và Thư viện Hà Nội trong thời gian tới, ông Trần Tuấn Anh cho biết, đơn vị sẽ tiếp tục hoàn thiện và phát triển hạ tầng số, dữ liệu số; triển khai liên thông, chia sẻ tài nguyên và sản phẩm thông tin thư viện theo chức năng, nhiệm vụ, văn bản hợp tác; số hóa toàn bộ bộ sưu tập tài liệu có giá trị đặc biệt về lịch sử, văn hóa, địa lý, giáo dục,...của Hà Nội. Đồng thời, đảm bảo 100% người làm công tác thư viện được đào tạo và đào tạo lại, cập nhật các kiến thức, kỹ năng vận hành thư viện hiện đại do các chuyên gia hướng dẫn.

Trong giai đoạn 2025 - 2030, Trung tâm Văn hóa và Thư viện Hà Nội sẽ tiếp tục kế thừa và đẩy mạnh các hoạt động chuyển đổi số, xây dựng dữ liệu số ngành thư viện trên nền tảng kết quả đạt được của giai đoạn 2021-2025. Đồng thời, đơn vị triển khai đồng bộ 8 nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm theo Chương trình Chuyển đổi số ngành Thư viện do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 206/QĐ-TTg.

Những nỗ lực này không chỉ góp phần hiện đại hóa hoạt động thư viện mà còn thúc đẩy xây dựng xã hội học tập, khẳng định vai trò của Trung tâm Văn hóa và Thư viện Hà Nội trong việc bồi dưỡng thế hệ công dân số năng động, sáng tạo và không ngừng học hỏi.

Thúy Hiền