Mô hình địa phương 2 cấp: Tìm giải pháp hữu hiệu xử lý một số bất cập

Do thiếu cán bộ chuyên môn nên áp lực công việc với các cán bộ, công chức xã Kỳ Thượng (Hà Tĩnh) rất lớn.

Khảo sát tại các tỉnh vùng Bắc Trung Bộ cho thấy, một trong những khó khăn lớn nhất hiện nay là tình trạng thiếu cán bộ chuyên môn sau khi kiện toàn, sắp xếp bộ máy. Trong khi khối lượng công việc ở cấp xã sau sáp nhập tăng cao, đội ngũ cán bộ chuyên môn các phòng, ban cấp huyện cũ không đủ để về các xã, phường mới. Vì vậy, một số lĩnh vực như: Địa chính, tài chính, xây dựng, khoa học-công nghệ… ở các địa phương còn thiếu cán bộ; chất lượng phục vụ chưa cao.

Khoảng trống chuyên môn

Sau khi kiện toàn, sáp nhập tổ chức, bộ máy, xã Thiên Cầm (Hà Tĩnh) được xác định là một trong những địa phương có nhiều dư địa, không gian phát triển mới với các thế mạnh nổi trội về du lịch, dịch vụ, thu hút đầu tư… Đại hội Đảng bộ xã Thiên Cầm lần thứ nhất, nhiệm kỳ 2025-2030 cũng khẳng định mục tiêu tổng quát nhiệm kỳ tới là tiếp tục xây dựng địa phương có dịch vụ, du lịch, công nghiệp chế biến thủy hải sản phát triển; sản xuất nông nghiệp theo hướng tập trung hàng hóa; đẩy mạnh kinh tế biển; đầu tư kết cấu hạ tầng đồng bộ.

Theo lãnh đạo xã Thiên Cầm, nhiệm vụ, mục tiêu được đề ra sát với thực tiễn, lợi thế của địa phương. Bên cạnh những thuận lợi cơ bản, ngay trong giai đoạn đầu thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ đã gặp phải những khó khăn, vướng mắc do đội ngũ cán bộ chuyên môn chưa đáp ứng yêu cầu đề ra. “Theo khung định biên được giao hiện nay, xã Thiên Cầm thiếu 13 cán bộ, công chức, trong đó khối chính quyền thiếu 9 cán bộ chuyên môn. Vì vậy, việc tham mưu, thẩm định, đề xuất các giải pháp thực hiện nhiệm vụ ở những lĩnh vực thiếu cán bộ như: Quy hoạch, xây dựng, địa chính… chưa đạt yêu cầu đề ra”, Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Thiên Cầm Võ Tá Nhân cho biết.

Cũng theo đồng chí Võ Tá Nhân, khối lượng công việc ở cấp xã sau sáp nhập tăng cao, ngoài 1.065 nhiệm vụ của cấp huyện cũ được chuyển về, các địa phương còn được giao thực hiện nhiều nội dung mới, liên quan đến phân cấp, phân quyền. Vì vậy, việc thiếu cán bộ chuyên môn đã gây ra những áp lực, khó khăn. Để khỏa lấp “khoảng trống” này, xã Thiên Cầm đã phân công cán bộ, công chức kiêm nhiệm các lĩnh vực thiếu cán bộ. Tuy vậy, theo chia sẻ của chị Nguyễn Thị Hạnh, công chức phụ trách lĩnh vực nông nghiệp được giao kiêm nhiệm lĩnh vực xây dựng, quy hoạch thì việc thiếu kiến thức và kinh nghiệm ở lĩnh vực mới khiến áp lực công việc tăng cao, gây khó khăn trong phân bổ thời gian và khó đạt sự hài lòng như mong muốn.

Tương tự Thiên Cầm, tại xã Kỳ Thượng, việc thiếu đến 14 cán bộ, công chức ở địa phương có diện tích rộng thứ tư trong tỉnh Hà Tĩnh cũng gây ra nhiều áp lực thực thi công vụ. Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Kỳ Thượng Nguyễn Cao Cường cho biết: Các xã vùng cao trước đây vốn đã thiếu cán bộ. Sau ngày 1/7/2025, có đến 11 cán bộ, công chức xã mới xin nghỉ theo chế độ, thành ra địa phương càng thiếu hơn. Nhiều lĩnh vực trọng yếu như: Lâm nghiệp, xây dựng, giao thông, quy hoạch, công nghệ thông tin, y tế… chưa có cán bộ chuyên môn phụ trách; ngoài ra, ở một số lĩnh vực công tác, năng lực của một số đồng chí chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn nên lãnh đạo xã phải trực tiếp xử lý công việc theo hướng sự vụ.

Theo chia sẻ của đồng chí Hoàng Trọng Lý, Bí thư Đảng ủy xã Kỳ Thượng, ngoài đội ngũ cán bộ, công chức chuyên môn thiếu hụt, hiện nay trụ sở làm việc của các phòng, ban cũng chưa đủ. Xã đang phải mượn tạm nhà văn hóa thôn, nhà nội trú của trường học để bố trí văn phòng làm việc, nơi ăn chốn ở cho cán bộ, công chức. Vì vậy, địa phương mong muốn tỉnh Hà Tĩnh hỗ trợ, ưu tiên nhân lực, nguồn lực đồng hành cùng địa phương.

Theo số liệu từ Sở Nội vụ Hà Tĩnh, theo định biên cán bộ được giao, địa bàn tỉnh có 26 xã, phường thừa công chức, 32 xã, phường đang thiếu công chức chuyên môn và 11 xã, phường có đủ cán bộ công chức. Ngay trong các xã thừa, hoặc đủ số lượng công chức cũng xuất hiện tình trạng thiếu công chức chuyên môn một số ngành như: Tài chính, địa chính, khoa học-công nghệ… Theo chia sẻ của lãnh đạo các địa phương, nếu thiếu hụt công chức chuyên môn kéo dài sẽ để lại nhiều hệ lụy như là các tồn đọng vướng mắc từ trước đây sẽ không được giải quyết kịp thời; chất lượng tham mưu, giải quyết các nhiệm vụ không cao; và điều quan trọng nhất là không đáp ứng được nhu cầu, sự mong muốn của người dân và doanh nghiệp trong giải quyết thủ tục hành chính.

Liên thông nhưng chưa đồng bộ

Xã Mỹ Lý cách trung tâm hành chính tỉnh Nghệ An hơn 270 km đường đồi núi. Sau hơn 2 tháng vận hành bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp, Mỹ Lý mất gần 1 tháng để khắc phục hậu quả mưa lũ. Đợt mưa lũ cuối tháng 7 vừa rồi là “phép thử” cho thấy hiệu quả rõ rệt của công tác chỉ đạo và ứng phó mưa lũ của chính quyền địa phương 2 cấp. Tuy nhiên, Mỹ Lý vẫn còn nhiều bất cập cần nhanh chóng có phương án điều chỉnh để vận hành thông suốt. Đồng chí Nguyễn Anh Đoàn, Bí thư Đảng ủy xã Mỹ Lý chia sẻ: Mỹ Lý là xã không sáp nhập nên không được phân bổ và giao bổ sung dự toán chi ngân sách. Do đó, xã đang loay hoay trong mua sắm trang thiết bị.

Đáng chú ý, do thiếu 26/40 nhân sự theo chỉ tiêu, xã chưa thành lập các cơ quan tham mưu, giúp việc và Trung tâm Phục vụ hành chính công, gây khó khăn trong thực hiện nhiệm vụ và điều hành công việc. Trụ sở làm việc đang sử dụng hiện nay là trụ sở của Ủy ban nhân dân xã Mỹ Lý (cũ) chỉ phục vụ hoạt động cho đội ngũ cán bộ, công chức xã trước đây là khoảng 23 người. Khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, trụ sở bị áp lực, quá tải do phải phục vụ hoạt động của khoảng 47 người. “Đặc biệt, xã có 5 cán bộ được luân chuyển từ huyện vào, với khoảng cách hơn 50km đường đồi núi nên không thể đi về trong ngày.

Trong khi đó, xã chưa có nhà công vụ, chung quanh khu vực xã cũng không có nhà trọ để thuê, anh em cán bộ rất vất vả. Như bản thân tôi, cũng phải cùng anh em ăn, nghỉ tại phòng làm việc”, Bí thư Đảng ủy xã Mỹ Lý tâm tư. Tương tự, xã Mường Lống là địa phương miền núi, 99% dân số là đồng bào dân tộc H’Mông. Xã không thuộc diện sáp nhập, nên chưa được thành lập các phòng, Trung tâm Phục vụ hành chính công.

Theo Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Mường Lống Phạm Văn Hòa, do không có phòng, trung tâm chuyên môn nên xã không thể thẩm định các dự án, dự toán, cấp đăng ký kinh doanh cho các hộ gia đình, không thể mở tài khoản thu phí, lệ phí của Trung tâm Phục vụ hành chính công. Từ đó, hồ sơ ách tắc, không đúng tinh thần chuyển đổi số… Đồng thời, cơ sở vật chất, nhà lưu trú công vụ xã chưa có nên nhiều cán bộ xa nhà phải thuê nhà hoặc ở nhờ nhà người thân gần trụ sở xã, rất vất vả. Xã vẫn còn thiếu 14 biên chế so với tổng biên chế cho phép; một số vị trí chất lượng chuyên môn chưa cao.

Theo tìm hiểu của phóng viên Báo Nhân Dân, sau sắp xếp đơn vị hành chính, Nghệ An giảm từ 412 đơn vị cấp xã xuống còn 130, trong đó có 9 đơn vị đủ tiêu chuẩn không sắp xếp. Sau hơn 2 tháng vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, 9 xã giữ nguyên, không thực hiện sắp xếp đều khó khăn khi không có phòng, ban chuyên môn; bộ máy tại Trung tâm Phục vụ hành chính công đều thực hiện nhiệm vụ kiêm nhiệm, trực tiếp tiếp nhận và giải quyết thủ tục hành chính. Do đó, các địa phương này gặp khó khăn về phân công, phân cấp nhiệm vụ.

Ngoài ra, đối với các xã miền núi ở hai tỉnh Nghệ An, Thanh Hóa, hạ tầng kết nối và khả năng tiếp cận công nghệ của người dân còn hạn chế; trang thiết bị làm việc, trụ sở cũ, xuống cấp; hệ thống phần mềm xử lý công việc chưa tương thích, chưa đồng bộ, chậm, nghẽn mạng khi kết nối, chia sẻ dữ liệu...

Cùng với đó, đa phần người dân không có điện thoại thông minh, kỹ năng công nghệ thông tin gần như bằng không, cho nên khó sử dụng các tiện ích số. Một số cán bộ, công chức chưa thích ứng với vận hành chính quyền địa phương hai cấp…

(Còn nữa)

TUẤN LUẬN - CHÂU PHƯỢNG