Mô hình nông lâm kết hợp, tạo sinh kế bền vững

Mô hình trồng xen canh cây cà phê với các loại cây ăn quả của Công ty cổ phần Phúc Sinh Sơn La.

HTX Aratay Coffee, xã Mường Chanh, là một trong những đơn vị tiên phong áp dụng mô hình nông lâm kết hợp. Thay vì độc canh cây cà phê, các thành viên HTX đã trồng xen thêm cây lâm nghiệp, cây ăn quả và cây dược liệu. Cách làm này đã giúp đa dạng hóa sản phẩm, cải thiện độ phì nhiêu của đất và tăng khả năng chống chịu trước biến đổi khí hậu.

Bà Cầm Thị Mòn, Giám đốc HTX, cho biết: Các thành viên HTX đã trồng mận hậu, mắc ca xen cây cà phê, để che bóng, chống sương muối, góp phần ổn định sản xuất, nâng thu nhập từ 200-250 triệu đồng/hộ/năm. Bên cạnh đó, HTX còn kết hợp du lịch sinh thái, quảng bá cà phê đặc sản và văn hóa bản địa. Mỗi năm, HTX sản xuất 8-10 tấn cà phê nhân chất lượng cao, doanh thu gần 1,6 tỷ đồng; sản phẩm cà phê Natural đã đạt chứng nhận OCOP 4 sao cấp tỉnh.

Còn gia đình ông Lèo Văn Lếch, thành viên HTX nông nghiệp Thành Cường, xã Mai Sơn trồng dâu tây theo mùa, xen canh cây ăn quả trên đất dốc với tổng diện tích 1,3 ha. Mô hình giúp tận dụng đa dạng cây trồng, tạo nhiều nguồn thu trên cùng diện tích, nâng cao hiệu quả sản xuất và tăng thu nhập rõ rệt.

Cán bộ Trung tâm kỹ thuật nông nghiệp tỉnh trao đổi với nông dân xã Gia Phù về mô hình trồng lúa hữu cơ kết hợp nuôi thủy sản.

Những năm qua, nhiều chương trình, dự án đã thúc đẩy nhân rộng mô hình nông lâm kết hợp trên toàn tỉnh. Chương trình 661 phủ xanh hơn 100.000 ha đất trống đồi núi trọc, trong đó 30% diện tích vừa bảo vệ đất vừa tăng thu nhập. Chương trình mục tiêu quốc gia hỗ trợ trên 2.000 hộ dân ở khu vực Sốp Cộp, Bắc Yên trồng sơn tra, dược liệu, chăn nuôi, góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo dân tộc thiểu số xuống 14,2% cuối năm 2024. Giai đoạn 2012-2021, dự án của Tổ chức nghiên cứu Nông lâm quốc tế tại Việt Nam (ICRAF) và Trung tâm Khuyến nông Sơn La (nay là Trung tâm kỹ thuật nông nghiệp tỉnh), hỗ trợ gần 200 hộ xây dựng các mô hình trồng tổng hợp, như trồng nhãn muộn - ngô - cỏ; mắc ca - cà phê - đậu đỗ…, giúp cải thiện sinh kế và quản lý rừng hiệu quả.

Bà Cầm Thị Phong, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh, cho biết: Hiện nay, các mô hình nông lâm kết hợp như trồng cây ăn quả gắn chăn nuôi dưới tán rừng; cà phê, chè xen mắc ca, trám đen và cây dược liệu đang được nhân rộng tại các địa phương, với tổng diện tích khoảng 15.000 ha (chiếm 10% đất nông lâm nghiệp). Nhiều mô hình tiêu biểu như xoài - ngô - cỏ; sơn tra - ngô - cỏ; mắc ca - cà phê - đậu đỗ; trám đen - cà phê - đậu đỗ tái canh cà phê Arabica... đã mang lại hiệu quả kinh tế rõ rệt. Giai đoạn 2025-2029, dự án “Phục hồi đất và cải thiện sinh kế tại Việt Nam” sẽ hỗ trợ 15.000 hộ dân phục hồi 6.994 ha cây ăn quả, 8.239 ha đất lâm nghiệp và trồng hơn 13 triệu cây đa mục đích.

Đa dạng hóa cây trồng, vật nuôi trong mô hình nông lâm kết hợp đã giúp người dân tăng thu nhập ổn định, giảm rủi ro do thời tiết, dịch bệnh, khẳng định đây là hướng phát triển nông nghiệp bền vững cho Sơn La và vùng Tây Bắc.

Bài, ảnh: Phan Trang