Mơ một Nha Trang xanh hơn

Nha Trang - một trong những thành phố đáng sống và đáng đến nhất Việt Nam sẽ càng đẹp hơn khi có thêm những rừng cảnh quan, đường phố xanh, công viên, vườn hoa mới…

Một góc Công viên bờ biển Nha Trang.

Ngày nhỏ, khi còn ở khu Máy Nước trước năm 1975, tôi cùng đám bạn thường rủ nhau rón rén đi qua khu Vườn Dương. Với bọn nhóc tôi, đó là một khu rừng bí ẩn với đám dương rậm ri và những câu chuyện kể đầy ma mị. Những anh lớn còn kể về rừng dương dưới sân bay mà các anh xuống tận đấy chơi, nghe ma mị hơn nhiều. Lúc đó, trong trí óc trẻ con của tôi, thành phố này còn có cả những khu rừng bí hiểm mà mình chưa đặt chân đến.

Lớn lên mới biết, Nha Trang từng có hai khu rừng dương lớn. Theo các tài liệu cũ, từ thời Pháp, Nha Trang từng có rừng dương liễu ở gần khu hỏa xa và rừng dương liễu dọc bờ biển từ Đại khách sạn (Grand Hotel) đến khu sân bay cũ. Còn trên phố, từ thời Pháp đã trồng nhiều xà cừ, me, phượng vĩ… tạo nên những con đường đẹp, làm thành ký ức đô thị khó phai suốt thế kỷ XX, như: Trần Phú, Lý Tự Trọng, Pasteur, Thái Nguyên…

Cùng với cây xanh trồng theo quy cách đô thị, dương và dừa (hai loại cây phù hợp với Nha Trang) được người dân trồng khắp nơi: Trên các con đường, trong vườn nhà, các khu đất trống... Dương và dừa cũng được trồng dày ở nhiều vùng ngoại ô, tạo nên những vườn dừa, rừng dương xanh mát bao quanh thành phố. Vì thế, Nha Trang một thời luôn giữ được ấn tượng là thành phố xanh, xinh đẹp, yên lành, được nhiều du khách mến yêu.

***

Lại nhớ mùa mưa năm 1986, học sinh chúng tôi đi trồng cây ở quãng giữa đường Lê Hồng Phong. Đoạn đường này khi ấy còn chưa có một ngôi nhà nào, mé đông giáp sân bay được ngăn bởi một hàng rào kẽm gai gỉ sét chạy dài hút mắt. Còn phía tây mới có mấy đám vạt bạch đàn non lúp xúp giáp khu đồng trũng vắng vẻ. Chúng tôi đào lỗ đều đặn theo dây giăng hai bên đường, rồi trồng vào những cây con đã cất công lặn lội ra vườn ươm tận chân núi Cô Tiên lấy về từ chiều hôm trước.

Nha Trang hồi ấy còn những đường phố đẹp như tranh. Nếu không tính đường Trần Phú thời nào cũng xanh mát với những hàng dương, rặng dừa lượn theo bãi biển miên man, thì những con đường khác dễ làm say lòng người là Thái Nguyên với hàng me tỏa lá xôn xao, là đường Pasteur với nhiều tán phượng vàng, phượng đỏ luôn rực rỡ mỗi khi hè đến, và nhất là đường Lý Tự Trọng với hai hàng xà cừ cổ thụ rợp bóng mát luôn gợi lên ký ức xa xăm về những ngày tháng cũ. Để có thêm nhiều cây xanh, chính quyền huy động thanh niên, sinh viên, học sinh… trồng cây cho đường phố.

Khi đó, thầy Tạ Quang Sơn (Trường Cao đẳng Sư phạm Nha Trang) thường xuất hiện trên Đài Truyền hình Nha Trang và các đêm văn nghệ với giọng ca truyền cảm hát “Một đời người, một rừng cây” của Trần Long Ẩn. Thế nên, bạn tôi có đứa vừa trồng cây, vừa lẩm nhẩm: “Khi nghĩ về một đời người, tôi thường nhớ về rừng cây…”. Tuổi trẻ lúc nào cũng tràn đầy say mê và hồn nhiên với hoài vọng về tương lai. Chúng tôi đã từng mơ về một con đường Lê Hồng Phong rồi sẽ hiện lên với hai hàng cây như… đường Lý Tự Trọng vậy.

***

Rồi nhiều năm tháng đi qua. Dân số thành phố tăng lên, các khu dân cư mở ra, công trình đô thị ken dày…, không gian cho cây xanh mất dần đi. Hàng cây con trên đường Lê Hồng Phong chúng tôi trồng năm nào chưa kịp lớn đã bị nhà cửa chen mất. Trước đó nhiều năm, hai khu rừng dương bị thu hẹp dần rồi mất luôn như chưa từng có.

Đến những năm cuối thế kỷ XX, đầu thế kỷ XXI, nhiều đường phố phải mở rộng, cây xanh cũng mất dần. Đầu tiên là hai hàng xà cừ cổ thụ trên đường Lý Tự Trọng bị đốn hạ trong bao nuối tiếc. Tiếp đó là hai hàng phượng vỹ trên đường Pasteur (được giữ lại thêm hơn 10 năm nhờ mở hai làn đường phụ) cuối cùng cũng bị đào gốc dời đi. Còn hai hàng me trên đường Thái Nguyên thì bị cắt ngọn, cắt tán để không vướng dây điện ngày càng thưa thớt, còi cọc. Mấy năm gần đây, thêm một loạt đường phố mở rộng, nâng cấp vỉa hè: Phan Bội Châu, Ngô Quyền, Lê Thành Phương, Nguyễn Trãi, Phan Chu Trinh, Ngô Gia Tự…, kéo theo rất nhiều cây lâu năm tiếp tục bị chặt hạ, di dời. Đó là chưa kể cơn bão lịch sử cuối năm 2017 cũng đã tàn phá rất nhiều cây xanh ở thành phố này.

Du khách đi dạo dưới hàng dừa xanh và những cây tra thơ mộng.

Nhìn lại, Nha Trang hiện thời mở rộng rất nhiều nhưng lại không có thêm công viên nào ngoài dải công viên ven biển và hai công viên nhỏ cũ là Yến Phi và Võ Văn Ký. Hàng loạt khu đô thị mở ra trên vùng đất mênh mông phía tây nhưng chưa có thêm công viên nào rộng 6ha theo chuẩn công viên đô thị. Hiện nay, Nha Trang chưa đạt tiêu chuẩn cây xanh đô thị loại 1 và có chung tình trạng của các đô thị Việt Nam là thiếu cây xanh… Chỉ tiêu tối thiểu đất cây xanh đô thị của Liên hợp quốc là 10m2/người nhưng tỷ lệ này ở các thành phố nước ta chỉ đạt từ 2 đến 3m2/người, trong khi Berlin (Đức) là 50m2/người, Moscow (Nga) 44m2/người, Paris (Pháp) 25m2/người, Seoul (Hàn Quốc) 41m2/người, Singapore 30,3m2/người …

***

Hồi cuối tháng 3-2024, theo dõi hội thảo quốc tế chuyển đổi xanh, tăng trưởng xanh cho Nha Trang, tôi cùng nhiều người rất tâm đắc mô hình: Biển xanh - rừng xanh - phố xanh mà các nhà khoa học định hình cho tương lai thành phố biển. Theo hướng này, cùng với bảo tồn môi trường vịnh biển, để Nha Trang xanh hơn cần đầu tư cho rừng xanh. Hãy thử tưởng tượng về một Nha Trang tương lai trên đồi Trại Thủy, núi Cảnh Long, núi Cô Tiên, núi Chín Khúc, núi Cù Hin… đều có những khu rừng cảnh quan, vườn thực vật thì thành phố sẽ đẹp hơn biết bao nhiêu. Và ưu tiên hơn cả là làm cho phố xanh hơn khi đưa diện tích đất cây xanh công cộng bình quân đầu người khu vực nội thành từ 2,15m2/người lên 6m2/người (đạt tiêu chuẩn đô thị loại 1) vào năm 2030, theo như đề án chuyển đổi xanh, tăng trưởng xanh của thành phố.

Trong hơn 5 năm, phải tăng diện tích cây xanh lên gần gấp 3 lần là một chỉ số rất quyết tâm, hoàn toàn có thể đạt được khi cùng với tăng lượng cây xanh đường phố, hình thành thêm các vườn hoa, điều quan trọng nhất là phải dành đất cho công viên mới. Ở đây, có một bài học kinh nghiệm từ New York (Mỹ), là một trong những nơi có nhiều nhà cao tầng nhất thế giới, sau khi xanh hóa đã trở thành 1 trong 10 thành phố xanh nhất thế giới nhờ giữ được nhiều đất cho công viên.

Đô thị xanh đang là xu hướng toàn cầu. Người dân đang kỳ vọng vào đề án chuyển đổi xanh, tăng trưởng xanh của thành phố sẽ biến giấc mơ một Nha Trang xanh hơn sớm thành hiện thực.

NGUYỄN VĨNH XƯƠNG