Mở ra không gian phát triển mới

Một góc Thành phố Hồ Chí Minh nhìn từ trên cao. (Ảnh HOÀNG TRIỀU)

Tuy nhiên, việc mở rộng địa giới hành chính là chưa đủ, điều quan trọng là cần tái cấu trúc không gian đô thị theo hướng đa trung tâm, tạo ra các cực tăng trưởng mới, thúc đẩy sự kết nối chặt chẽ với các vùng lân cận.

ĐỘNG LỰC TĂNG TRƯỞNG MỚI

Theo các chuyên gia, Thành phố Hồ Chí Minh, Bà Rịa-Vũng Tàu, Bình Dương là ba địa phương thuộc vùng Đông Nam Bộ, là trung tâm phát triển đứng trong tốp đầu cả nước về quy mô đóng góp và thu hút các hoạt động sản xuất, kinh doanh, đóng vai trò dẫn dắt, tiên phong trong các ngành, lĩnh vực phát triển mới.

Tuy nhiên phải nhìn nhận, các động lực tăng trưởng của cả ba địa phương đang có xu thế giảm nhịp, các dư địa tăng trưởng cũ đang ở ngưỡng tới hạn, đòi hỏi phải có hướng tiếp cận và bước đi đột phá mới, thúc đẩy các động lực tăng trưởng mới và làm mới lại động lực tăng trưởng cũ.

Giáo sư, Tiến sĩ Sử Đình Thành, Giám đốc Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh cho biết: Việc tái cấu trúc đơn vị hành chính cấp tỉnh đang mở ra cơ hội lịch sử để kiến tạo một Thành phố Hồ Chí Minh mới, với diện mạo không gian và địa giới mới, đồng thời với mô hình phát triển, tầm nhìn chiến lược và cách tiếp cận động lực tăng trưởng hoàn toàn khác biệt.

Về cấu trúc ngành và nguồn lực, ba địa phương khi chưa sáp nhập mang những đặc điểm kinh tế bổ trợ lẫn nhau. Thành phố Hồ Chí Minh là trung tâm dịch vụ, đổi mới sáng tạo, công nghệ cao và tài chính-ngân hàng. Bình Dương nổi bật với vai trò là “công xưởng” sản xuất công nghiệp chế biến, chế tạo, đồng thời là một trong những địa phương thu hút FDI hàng đầu cả nước. Trong khi đó, Bà Rịa-Vũng Tàu sở hữu lợi thế đặc biệt về cảng nước sâu, hệ thống logistics quốc tế và ngành dầu khí-năng lượng. Sự đa dạng và chuyên môn hóa cao của từng địa phương tạo nên một mạng lưới kinh tế liên vùng có khả năng phát triển mạnh nếu gắn kết bằng các chính sách đồng bộ và hạ tầng kết nối hiệu quả.

Tiến sĩ Lê Anh Đức, Trưởng ban Quy hoạch và Phát triển vùng, Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế-tài chính (Bộ Tài chính) nhấn mạnh: Việc hình thành Thành phố Hồ Chí Minh mới với các lợi thế vượt trội dựa trên lợi thế của các địa phương trước đây sẽ mở ra không gian phát triển mới, hội tụ đầy đủ các yếu tố tạo ra khả năng bứt phá trong phát triển, trở thành “siêu đô thị” lớn nhất cả nước, hướng tới định vị trong tốp các đô thị lớn phát triển hàng đầu của khu vực và quốc tế. Sau khi hợp nhất Thành phố Hồ Chí Minh, Bình Dương và Bà Rịa- Vũng Tàu, Việt Nam đã hình thành một siêu đô thị có quy mô kinh tế và dân số lớn nhất nước. Sự sáp nhập không chỉ mang ý nghĩa hành chính-địa lý, mà còn mở ra thời cơ mang tính bước ngoặt trong việc định hình lại mô hình phát triển vùng, từ đó xây dựng cực tăng trưởng mới có khả năng cạnh tranh tầm khu vực và quốc tế.

KỲ VỌNG TỪ SIÊU ĐÔ THỊ MỚI

Để hiện thực hóa khát vọng phát triển siêu đô thị thông minh trong bối cảnh mới, cần có một hệ thống giải pháp toàn diện, đồng bộ, tập trung vào năm nhóm trọng tâm: Mô hình tăng trưởng, khoa học-công nghệ, hạ tầng liên kết, thể chế-đầu tư và nguồn nhân lực. Trong đó, cần tái cấu trúc mô hình tăng trưởng của khu vực theo hướng dựa trên tri thức, công nghệ cao và đổi mới sáng tạo.

Trong nhiều năm qua, Thành phố Hồ Chí Minh giữ vai trò trung tâm tài chính, thương mại và dịch vụ của cả nước, nhưng vẫn chưa phát huy tối đa tiềm năng trong các lĩnh vực như công nghệ số, khoa học đời sống và tài chính xanh. Bình Dương, với nền tảng là một trong những “công xưởng” lớn nhất cả nước, đang bước vào giai đoạn chuyển mình từ sản xuất truyền thống sang công nghiệp thông minh. Bà Rịa-Vũng Tàu, vốn nổi bật với ngành dầu khí và logistics cảng biển, cần nhanh chóng chuyển dịch sang phát triển dịch vụ hỗ trợ cho năng lượng tái tạo và chuỗi cung ứng xanh.

“Trong mô hình mới, Thành phố Hồ Chí Minh đóng vai trò là trung tâm tài chính, đổi mới sáng tạo; Bình Dương là hạt nhân sản xuất công nghiệp công nghệ cao; Bà Rịa-Vũng Tàu là đầu mối logistics, năng lượng sạch. Việc tái định vị vai trò và chức năng của từng địa phương trong cấu trúc siêu đô thị vùng là yếu tố then chốt để hình thành chuỗi giá trị thống nhất, nâng cao năng lực cạnh tranh và lan tỏa phát triển”, Tiến sĩ Lê Anh Đức chia sẻ.

Việc phát triển siêu đô thị Thành phố Hồ Chí Minh mới không thể chỉ dựa trên sự cộng gộp tiềm năng hiện có của ba địa phương, mà đòi hỏi một tầm nhìn chiến lược, sự điều phối thống nhất và cơ chế chính sách đặc thù. Nếu triển khai hiệu quả, Thành phố Hồ Chí Minh mới sẽ trở thành “siêu đô thị vùng” đầu tiên của Việt Nam, mang đặc trưng của một không gian tích hợp: Đổi mới sáng tạo, công nghiệp công nghệ cao, logistics hàng hải quốc tế. Đây không chỉ là động lực phát triển cho Vùng kinh tế trọng điểm phía nam mà còn là cú huých lớn cho quá trình hiện đại hóa nền kinh tế quốc gia, hướng tới mục tiêu phát triển nhanh, bền vững và bao trùm trong kỷ nguyên chuyển đổi số và kinh tế xanh toàn cầu.

Tiến sĩ Dư Phước Tân, nguyên Trưởng phòng Nghiên cứu quản lý đô thị, Viện Nghiên cứu phát triển Thành phố Hồ Chí Minh nhấn mạnh: Một trong những điểm nghẽn cần tập trung giải quyết là nhanh chóng rà soát, bổ sung quy hoạch, tạo sự nối kết giao thông thuận lợi giữa ba địa phương, nhất là các dự án giao thông nối kết giữa Thành phố Hồ Chí Minh và Bà Rịa-Vũng Tàu nhằm phát huy tối đa lợi thế kinh tế dựa vào quy mô, theo đúng nghĩa. Khi việc nối kết giao thông đi lại thuận tiện, không gian phát triển Thành phố Hồ Chí Minh mới sẽ được thu hẹp, các hoạt động xích lại gần nhau hơn và qua đó, sẽ khai thác hiệu quả quỹ đất còn rất lớn từ hai địa phương vừa sáp nhập.

DUY KHÁNH