Mở rộng cơ hội tiếp cận pháp luật cho đồng bào dân tộc thiểu số

Thực hiện hơn 2.400 vụ việc TGPL trong 8 năm

Lai Châu là tỉnh miền núi, biên giới, địa hình chia cắt mạnh, có tới 20 dân tộc cùng sinh sống, trong đó đồng bào DTTS chiếm hơn 84% dân số. Nhiều xã cách trung tâm tỉnh hơn 200 km; nhiều bản làng chưa có đường bê tông, đời sống người dân còn khó khăn, trình độ dân trí không đồng đều. Đây chính là nguyên nhân khiến nhu cầu được tư vấn, hỗ trợ về pháp lý của người dân tăng nhanh qua từng năm.

Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước tỉnh Lai Châu tổ chức tư vấn chính sách TGPL cho tới người dân ở bản Nà Tăm, xã Bản Bo. Ảnh: Khánh Thư

Theo bà Nguyễn Thị Nga, Giám đốc Trung tâm TGPL Nhà nước tỉnh Lai Châu, phần lớn các vụ việc mà người dân DTTS gặp phải liên quan trực tiếp đến đời sống như đất đai, hôn nhân - gia đình, thừa kế, bạo lực gia đình, tranh chấp dân sự… Tuy nhiên, rào cản ngôn ngữ, điều kiện đi lại, tâm lý e ngại khi tiếp xúc với cơ quan pháp luật khiến nhiều người không dám trình bày, không biết cách yêu cầu TGPL hoặc không biết mình thuộc diện được hỗ trợ miễn phí.

Nhiều phụ nữ là nạn nhân bạo lực gia đình không dám nói ra vì sợ ảnh hưởng gia đình; nhiều trẻ em bị xâm hại không được trình báo kịp thời; nhiều người nghèo, người DTTS không biết quyền được TGPL miễn phí. Trong bối cảnh đó, Trung tâm TGPL Nhà nước tỉnh Lai Châu đã nỗ lực triển khai nhiều hình thức hỗ trợ đa dạng nhằm đưa dịch vụ pháp lý đến gần hơn với đồng bào DTTS.

Từ năm 2018 đến năm 2025, Trung tâm TGPL tỉnh Lai Châu đã thực hiện 2.414 vụ việc TGPL. Trong đó, người DTTS chiếm 82% đã cho thấy, chính sách TGPL đã thực sự hướng đến nhóm yếu thế trong xã hội... Từ khi vận hành chính quyền địa phương 2 cấp đến nay, Trung tâm TGPL Nhà nước tỉnh Lai Châu đã tổ chức chuyên đề TGPL đến các điểm bản tại 7 xã trên địa bàn toàn tỉnh với 1.150 lượt người tham gia; tổ chức các hội nghị tập huấn nâng cao kiến thức pháp luật, quyền được TGPL của người dân vùng đồng bào DTTS và miền núi.

Truyền thông pháp luật đến vùng sâu, vùng xa

Từ năm 2022 đến nay, Trung tâm đã tổ chức nhiều đợt truyền thông lưu động tại các xã đặc biệt khó khăn, thu hút 7.777 người tham gia. Tại đây, người dân được giới thiệu về Luật TGPL, các quyền được hưởng dịch vụ pháp lý miễn phí, cách thức yêu cầu TGPL và các quy định pháp luật liên quan trực tiếp đến đời sống. Nhiều người dân chia sẻ rằng, đây là lần đầu tiên họ biết đến chính sách TGPL của Nhà nước. Nhờ đó, số lượng người DTTS chủ động yêu cầu hỗ trợ tăng lên đáng kể.

Hoạt động TGPL được triển khai hiệu quả nhờ sự phối hợp chặt chẽ giữa Trung tâm với Công an, Viện kiểm sát, Tòa án và lực lượng Biên phòng. Hội đồng Phối hợp liên ngành về TGPL được duy trì từ năm 2014 đã góp phần nâng cao trách nhiệm của từng cơ quan, bảo đảm quyền tiếp cận công lý cho đồng bào DTTS.

Mặc dù đạt nhiều kết quả đáng ghi nhận, công tác TGPL cho đồng bào DTTS ở Lai Châu vẫn đối mặt với nhiều khó khăn. Trung tâm hiện chỉ có 8/9 biên chế, trong đó, 4 trợ giúp viên pháp lý phải đảm đương khối lượng công việc lớn trên địa bàn rộng, nhiều xã xa trung tâm, dễ dẫn đến quá tải. Tỉnh cũng chưa có chi nhánh TGPL cấp huyện, khiến việc tiếp cận và xử lý vụ việc tại cơ sở gặp nhiều hạn chế.

Bên cạnh đó, rào cản ngôn ngữ và văn hóa khi nhiều người DTTS chưa sử dụng thành thạo tiếng Việt, tài liệu song ngữ còn thiếu, làm giảm hiệu quả tư vấn và truyền thông pháp luật. Địa hình hiểm trở, việc đi lại khó khăn, đặc biệt vào mùa mưa khi sạt lở, chia cắt giao thông diễn ra thường xuyên, cũng là trở ngại lớn đối với hoạt động TGPL ở Lai Châu.

Theo bà Nguyễn Thị Nga, để nâng cao hiệu quả TGPL cho đồng bào DTTS, cần tăng cường đầu tư cho hoạt động TGPL thông qua việc bổ sung biên chế, nhất là trợ giúp viên pháp lý và viên chức phụ trách công nghệ thông tin, hành chính, tổng hợp; đồng thời bảo đảm nguồn kinh phí ổn định cho tư vấn lưu động và truyền thông tại vùng sâu, vùng xa. Bên cạnh đó, sửa đổi, bổ sung một số quy định pháp luật cho phù hợp với đặc thù miền núi, như điều chỉnh định mức biên chế, hoàn thiện chính sách đãi ngộ và xem xét phụ cấp đặc thù cho trợ giúp viên công tác tại địa bàn khó khăn.

Ngoài ra, cần nâng cao chất lượng đội ngũ thông qua các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ năng tiếp cận cộng đồng DTTS và xử lý vụ việc liên quan đến phụ nữ, trẻ em, nạn nhân dễ bị tổn thương. Đồng thời, đổi mới phương thức truyền thông pháp luật bằng cách tăng cường tài liệu song ngữ, phát huy hệ thống loa bản, vai trò già làng - trưởng bản và ứng dụng công nghệ số để đưa pháp luật đến gần hơn với người dân.

Đỗ Quyên