Mở rộng lưới an sinh

Mở rộng 5 nhóm đối tượng

Luật BHXH năm 2024 có 14 nội dung sửa đổi, bổ sung lớn so với Luật BHXH năm 2014. Luật gia tăng quyền lợi của người lao động bằng việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc đối với 5 nhóm đối tượng: Chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh; người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, thôn, tổ dân phố; dân quân thường trực; người lao động làm việc không trọn thời gian; người quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, liên hiệp hợp tác xã… không hưởng tiền lương.

Nhân viên BHXH tỉnh vận động người dân xã Đắk Nhau, huyện Bù Đăng tham gia BHXH tự nguyện

Trước đó, Luật BHXH năm 2014 không quy định chủ hộ kinh doanh phải tham gia BHXH bắt buộc. Theo thống kê, hiện có khoảng 5 triệu hộ kinh doanh, trong đó có gần 2 triệu hộ có đăng ký, đây là nguồn mở rộng diện bao phủ BHXH rất lớn. Ngoài ra, cả nước có hơn 400 ngàn người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, thôn, tổ dân phố. Nhóm này cũng chưa quy định phải tham gia BHXH bắt buộc. Vì vậy, nếu bổ sung thêm 5 nhóm đối tượng tham gia BHXH bắt buộc nêu trên thì tổng số người được mở rộng khoảng 3 triệu người, nâng tổng số người tham gia BHXH cả nước lên hơn 21 triệu người. Như vậy, nếu nói BHXH là trụ cột an sinh xã hội thì diện bao phủ càng rộng, người tham gia BHXH càng nhiều, an sinh xã hội mới bền vững, cuộc sống nhân dân mới đảm bảo.

Ðóng tối thiểu 15 năm sẽ được hưởng lương hưu

Luật bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội để hình thành hệ thống BHXH đa tầng. Trợ cấp hưu trí xã hội theo quy định của Luật BHXH năm 2024 là loại hình BHXH do ngân sách nhà nước bảo đảm, được xây dựng trên cơ sở kế thừa và phát triển một phần từ quy định về trợ cấp xã hội hằng tháng đối với người cao tuổi không có lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng; trong đó, giảm độ tuổi được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội xuống 75 tuổi (hiện hành là 80 tuổi). Riêng đối với người thuộc hộ nghèo, cận nghèo từ đủ 70 đến dưới 75 tuổi được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội.

Luật bổ sung quy định cho người hoạt động không chuyên trách cấp xã được thụ hưởng đầy đủ các chế độ BHXH bắt buộc thay vì chỉ hưởng hưu trí và tử tuất như Luật BHXH năm 2014. Luật bổ sung chế độ thai sản vào chính sách BHXH tự nguyện. Cùng với đó, từ ngày 1-7-2025, người tham gia BHXH tự nguyện được hưởng trợ cấp thai sản 2 triệu đồng cho mỗi con mới sinh.

Cán bộ Bảo hiểm xã hội huyện Bù Ðốp tuyên truyền chính sách bảo hiểm y tế tại trường học trên địa bàn

Đồng thời, luật gia tăng cơ hội được hưởng hưu trí cho người lao động bằng cách giảm điều kiện về số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu hằng tháng từ 20 năm xuống 15 năm. Luật BHXH năm 2024 cũng bổ sung quy định nhằm gia tăng quyền lợi, tăng tính hấp dẫn khuyến khích người lao động bảo lưu thời gian đóng để hưởng lương hưu thay vì nhận BHXH một lần; gia tăng cơ hội được hưởng lương hưu đối với người lao động Việt Nam tham gia BHXH ở nước ngoài và lao động nước ngoài tham gia BHXH ở Việt Nam thông qua việc bổ sung quy định tính lương hưu cho 2 nhóm này.

Luật BHXH năm 2024 quy định “mức tham chiếu” thay cho “mức lương cơ sở”; gia tăng bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người lao động bằng việc bổ sung trách nhiệm của cơ quan BHXH; bổ sung các biện pháp xử lý hành vi chậm đóng, trốn đóng BHXH; trường hợp trốn đóng BHXH có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Cùng với đó, tạo điều kiện thuận lợi cho người tham gia và thụ hưởng quyền lợi BHXH bằng cách bổ sung quy định giao dịch điện tử, đơn giản hóa thủ tục thực hiện BHXH.

Bước đi đột phá

Phó Giám đốc BHXH tỉnh Bình Phước Lăng Quang Vinh cho biết: Luật BHXH năm 2024 mở rộng thêm 5 nhóm đối tượng được tham gia BHXH bắt buộc giúp độ bao phủ của mạng lưới an sinh rộng hơn rất nhiều. Khi các nhóm như chủ hộ kinh doanh; người hoạt động không chuyên trách ở thôn, tổ dân phố… tham gia BHXH bắt buộc sẽ có thêm 3 triệu người tham gia mạng lưới an sinh. Đồng thời, Luật BHXH năm 2024 cũng đã giải quyết nhiều vấn đề gây tranh cãi như rút BHXH một lần, mở rộng nhóm tham gia BHXH bắt buộc… Cùng với đó là những chính sách nhân văn như bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội, trợ cấp hằng tháng cho người hết tuổi làm việc mà chưa đến tuổi nhận trợ cấp hưu trí xã hội, tăng quyền lợi cho người hoạt động không chuyên trách cấp xã… đã giúp BHXH hấp dẫn hơn, việc “dệt” mạng lưới an sinh chặt chẽ hơn.

Cán bộ BHXH huyện Ðồng Phú tuyên truyền về chính sách BHXH cho lực lượng dân quân thường trực

Bên cạnh đó, các quy định của Luật BHXH năm 2024 quy định rõ về việc chậm đóng và trốn đóng BHXH, từ đó có các chế tài xử lý vấn đề này. Bởi lâu nay, tình trạng chậm đóng, nợ BHXH rất phức tạp, gây nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến người lao động. Đặc biệt thời gian qua, các doanh nghiệp nợ BHXH tương đối nhiều, làm ảnh hưởng rất lớn đến quyền lợi của người lao động. Luật BHXH mới buộc doanh nghiệp phải đóng số tiền chậm đóng và phải nộp thêm một khoản tiền (0,03%/ngày số tiền chậm đóng) là biện pháp rất mạnh để xử lý doanh nghiệp chây ỳ, không đóng BHXH cho người lao động.

Cũng theo ông Lăng Quang Vinh, Luật BHXH năm 2024 còn làm rõ khái niệm trốn đóng BHXH là “doanh nghiệp nợ BHXH từ 60 ngày trở lên”. Quy định này giúp các cơ quan điều tra có thể xử lý hình sự doanh nghiệp theo quy định tại Điều 216, Bộ luật Hình sự. Với các quy định chặt chẽ, rõ ràng, đồng bộ nêu trên, tới đây sẽ giải quyết triệt để việc các doanh nghiệp không đóng BHXH cho người lao động khi Luật BHXH sửa đổi có hiệu lực.

V.T