Mối đe dọa kinh tế nghiêm trọng nhất với châu Âu

Trụ sở Ủy ban châu Âu (EC) ở Brussels, Bỉ. Ảnh: THX/TTXVN

Theo trang tin châu Âu Euractiv.com ngày 11/3, Phó Tổng thống Mỹ JD Vance vào tháng trước cho rằng mối nguy hiểm lớn nhất mà châu Âu phải đối mặt ngày nay là "mối đe dọa từ bên trong". Tuy nhiên, diễn biến gần đây chỉ ra rằng nhận định này có thể đã sai lệch: mối đe dọa kinh tế lớn nhất đối với châu Âu hiện nay có thể đến từ chính Mỹ.

Không chỉ từ cam kết ngày càng giảm sút của Washington đối với an ninh châu Âu (buộc các chính phủ EU phải tăng chi tiêu quốc phòng và làm tăng chi phí đi vay), hay những thiệt hại tiềm tàng mà thuế quan của Tổng thống Donald Trump gây ra cho các nhà xuất khẩu châu Âu, mà còn là một mối đe dọa thậm chí còn đáng lo ngại hơn: sự bất ổn của thị trường do tính thất thường trong chính sách kinh tế Mỹ.

Tác động và rủi ro nghiêm trọng

Sự sụt giảm mạnh gần đây của cổ phiếu Mỹ đã đảo ngược sự bùng nổ của thị trường chứng khoán được thúc đẩy bởi cuộc tái đắc cử của Tổng thống Trump vào tháng 11 năm ngoái. Khi đó, các nhà đầu tư đã quá lạc quan về triển vọng bãi bỏ quy định và hạ thấp (hoặc bỏ qua) các cam kết bảo hộ mà "Tariff Man" (người đàn ông thuế quan) đã đưa ra trong chiến dịch tranh cử.

Có thể dự đoán được, làn sóng mất niềm tin của các nhà đầu tư Mỹ đã nhanh chóng lan sang châu Âu. Chỉ số DAX của Đức đã giảm hơn 5% chỉ trong vài ngày, trong khi chỉ số STOXX 600 trên toàn châu Âu thậm chí còn giảm xuống thấp hơn mức trước khi Đức và Ủy ban châu Âu công bố các gói chi tiêu cơ sở hạ tầng và quốc phòng trị giá nghìn tỷ euro.

Ngoài tác động trực tiếp đến thị trường chứng khoán châu Âu, chính sách của chính quyền Trump còn tạo ra hai rủi ro nghiêm trọng khác cho nền kinh tế châu Âu.

Thứ nhất, tuyên bố áp đặt thuế quan rộng rãi của Tổng thống Trump có thể khiến lạm phát ở Mỹ gia tăng trở lại. Điều này sẽ buộc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) phải giữ nguyên hoặc thậm chí tăng lãi suất, qua đó củng cố đồng USD và đẩy lợi suất trái phiếu chính phủ EU lên cao hơn nữa. Hậu quả là các quốc gia châu Âu sẽ phải chuyển hướng nguồn quỹ công quý giá từ đầu tư sang trả nợ.

Thứ hai, nghiêm trọng hơn là khả năng những diễn biến hiện tại trên thị trường chứng khoán Mỹ chỉ là điềm báo cho một cuộc suy thoái ở Mỹ hoặc thậm chí là một cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu khác. Có nhiều bằng chứng cho thấy điều này có thể xảy ra.

Các tờ báo tài chính hàng đầu thế giới đang dự đoán rằng chúng ta có thể chứng kiến sự lặp lại của "sự sụp đổ dot-com" vào đầu những năm 2000, khi sự cường điệu hiện tại xung quanh trí tuệ nhân tạo đóng vai trò tương tự như sự phấn khích trước đây do internet tạo ra.

"Chỉ số Buffett" - được nhà đầu tư huyền thoại Warren Buffett và nhiều chuyên gia khác sử dụng để xác định bong bóng thị trường - hiện cao hơn nhiều so với mức được ghi nhận ngay trước khi bong bóng dot-com nổ ra hoặc cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008.

Đáng chú ý là nhiều nhà đầu tư hàng đầu, bao gồm cả Buffett, đang tích cực bán cổ phiếu, cho thấy họ tin rằng bong bóng sắp vỡ. Một số ông trùm công nghệ, như Mark Zuckerberg của Meta và người sáng lập Amazon Jeff Bezos, cũng đang thực hiện các động thái tương tự.

Trường hợp Tesla: Báo động cho thị trường toàn cầu?

Nhiều cổ phiếu công nghệ Mỹ hiện có định giá dường như ít liên quan đến các yếu tố cơ bản của nền kinh tế. Điển hình là Tesla - mặc dù đã giảm hơn 40% kể từ đầu năm, tổng vốn hóa thị trường của công ty này vẫn đạt gần 700 tỷ USD: gấp 6 lần giá trị cộng lại của ba công ty ô tô truyền thống khác của Mỹ là Ford, Stellantis và General Motors.

Nhiều chuyên gia cho rằng cổ phiếu Tesla chủ yếu là một tài sản đầu cơ: các nhà đầu tư mua hoặc bán nó dựa trên nhận thức về mối quan hệ gần gũi giữa chủ sở hữu Elon Musk và Tổng thống Trump.

Tuy nhiên, mối quan hệ này có thể không bền vững như vẻ bề ngoài. Tuần trước, New York Times đưa tin rằng tỷ phú Musk và Ngoại trưởng Rubio đã nổ ra cuộc tranh luận gay gắt ngay trước mặt Tổng thống Trump - và ông Trump đã đứng về phía Ngoại trưởng Rubio. Một cuộc tranh cãi tương tự, có thể xuất phát từ quan điểm trái ngược nhau về Trung Quốc (ông Musk tự coi mình là "người hâm mộ" Trung Quốc, trong khi Ngoại trưởng Rubio coi nước này là "thách thức nhất" của Mỹ), có thể khiến tỷ phú Musk bị "đẩy ra khỏi vòng tròn quyền lực tại Nhà Trắng".

Liệu một vụ sụp đổ cổ phiếu Tesla có thể gây ra một cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu? Nhiều chuyên gia cho rằng đây là một khả năng không thể loại trừ. Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu Christine Lagarde đã cảnh báo vào tuần trước: "Chúng ta có rủi ro ở khắp mọi nơi, sự bất ổn ở khắp mọi nơi".

Rõ ràng là sự bất ổn đang lan rộng khắp châu Âu, nhưng khác với nhận định của Phó Tổng thống Vance, phần lớn xuất phát từ mối đe dọa từ bên ngoài - cụ thể là từ Mỹ. Sự thất thường trong chính sách của chính quyền Trump, cùng với việc tổng thống Mỹ sẵn sàng chấp nhận rủi ro suy thoái và sụp đổ thị trường chứng khoán để theo đuổi chính sách bảo hộ, đang tạo ra một mối đe dọa kinh tế nghiêm trọng đối với châu Âu.

Trong bối cảnh này, theo Euractiv.com, châu Âu cần phải chuẩn bị cho các kịch bản khủng hoảng tiềm tàng và xây dựng chiến lược để giảm thiểu sự phụ thuộc vào nền kinh tế Mỹ, đặc biệt là trong thời điểm Washington đang theo đuổi các chính sách kinh tế có thể gây bất ổn cho thị trường toàn cầu.

Vũ Thanh/Báo Tin tức