Mối quan hệ chặt chẽ giữa Tổng thống Trump và Thủ tướng Netanyahu trước ngã rẽ Gaza

Ông Donald Trump và ông Benjamin Netanyahu trong cuộc gặp tại Washington, D.C. Ảnh: AFP/TTXVN

"Tổng thống Trump và tôi đang hợp tác và phối hợp toàn diện," ông Netanyahu từng khẳng định vào tháng 2 năm nay, khi nói về tương lai của cuộc chiến tại Gaza.

Trước cuộc gặp lần thứ 4 trong năm nay giữa hai nhà lãnh đạo tại Nhà Trắng, dự kiến vào tối nay (theo giờ Hà Nội), ông Netanyahu tiếp tục giữ thái độ lạc quan rằng văn phòng ông “đang làm việc với đội ngũ của Tổng thống Trump” về các chi tiết của đề xuất mới nhất nhằm kết thúc xung đột Israel - Hamas.

Tuy nhiên, bất chấp nỗ lực của ông Netanyahu nhằm tránh đề cập đến bất đồng, rõ ràng vẫn còn nhiều khoảng cách chưa thể thu hẹp.

Kế hoạch gồm 21 điểm của Tổng thống Trump vạch ra một lộ trình có thể dẫn đến việc thành lập một nhà nước Palestine trong tương lai - điều mà Netanyahu kiên quyết phản đối. Ông Netanyahu cũng phản đối việc Chính quyền Palestine (PA) nắm bất kỳ vai trò nào trong việc điều hành Gaza sau chiến tranh, trong khi ông Trump lại coi một PA được cải tổ là một giải pháp khả thi cho tương lai của Dải Gaza.

Hai chính phủ cũng không đồng thuận về vấn đề sáp nhập Bờ Tây. Trong tuần trước, ông Trump tuyên bố tại Nhà Trắng: "Tôi sẽ không cho phép Israel sáp nhập Bờ Tây. Điều đó sẽ không xảy ra".

Trong khi đó, các đồng minh cánh hữu của Thủ tướng Netanyahu và phong trào định cư tại Israel công khai kêu gọi ông phớt lờ ông Trump và tiến hành sáp nhập - vốn là ưu tiên hàng đầu của họ.

Một dấu hiệu rõ ràng cho thấy ông Netanyahu lường trước những bất đồng có thể xảy ra là việc ông bất ngờ hủy toàn bộ các sự kiện công khai hôm 28/9 để họp kín với các cố vấn cấp cao, chuẩn bị cho cuộc gặp tại Nhà Trắng. Ông dường như đã rút kinh nghiệm từ chuyến đi vội vàng đến Washington hồi tháng 4 - khi đến nơi, ông phát hiện mình đối mặt với hàng loạt điều khoản “khó nuốt” từ phía nhà lãnh đạo Mỹ.

Netanyahu bước vào cuộc gặp lần này với vị thế yếu hơn rõ rệt. Ông đã đặt toàn bộ “quân bài” vào tay Tổng thống Trump, đặc biệt là sau khi một loạt đồng minh phương Tây như Pháp và Anh đã công nhận nhà nước Palestine hồi tuần trước.

Nếu không thể thuyết phục ông Trump thay đổi lập trường về các vấn đề cốt lõi – bao gồm vai trò của PA, lộ trình hướng đến nhà nước Palestine, sáp nhập Bờ Tây, và kế hoạch di cư của người dân Gaza - ông Netanyahu có thể bị các đối tác trong liên minh cực hữu quay lưng. Với cuộc bầu cử tiếp theo ở Israel dự kiến diễn ra vào tháng 10/2026, không loại trừ khả năng liên minh của ông bị phá vỡ và bầu cử sớm được kích hoạt.

Dù đang đặt Thủ tướng Netanyahu vào tình thế khó khăn, ông Trump đồng thời cũng mang đến cho ông một “lối thoát”. Không có kế hoạch của Trump, rất khó hình dung được viễn cảnh chấm dứt chiến tranh Gaza trong tương lai gần.

Dù chiến dịch quân sự hiện tại của Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) đang gây sức ép lên Hamas và ghi nhận một số thành công chiến thuật, không có dấu hiệu nào cho thấy Hamas sắp sụp đổ hay đầu hàng - điều mà ông Netanyahu đã nhiều lần mô tả là “chỉ còn vài bước nữa”.

Cũng không có tiến triển rõ ràng nào về việc thả các con tin đang bị Hamas giam giữ.

Tướng Eyal Zamir - người được chính ông Netanyahu lựa chọn làm Tổng tham mưu trưởng IDF - không tỏ ra mặn mà với việc đẩy mạnh chiến dịch tại thành phố Gaza. Ông từng cảnh báo rằng chiến dịch sẽ biến thành một cuộc chiếm đóng toàn diện, thiếu một “lộ trình chính trị”, và tiềm ẩn rủi ro cao cho cả binh lính lẫn con tin.

Kế hoạch thay thế mà Tướng Zamir đề xuất - bao vây thành phố Gaza nhưng không tiến vào - cũng chứa đựng nhiều rủi ro. Hamas chắc chắn sẽ không thả con tin nếu biết Israel đã dừng lại, và chiến thuật vây hãm có thể gây ra khủng hoảng nhân đạo nghiêm trọng, làm gia tăng phản ứng tiêu cực từ cộng đồng quốc tế.

Ông Trump, trái lại, đang đưa ra một lộ trình rõ ràng để Israel có thể đạt được ba mục tiêu: thả con tin, giải giáp Hamas và kết thúc chiến tranh.

Nếu tận dụng cơ hội, Thủ tướng Netanyahu có thể gây sức ép buộc PA thực hiện cải cách sâu rộng - điều mà Israel đã không thể làm suốt hàng chục năm. Chiến thắng ngoại giao này cũng có thể tạo động lực thúc đẩy bình thường hóa quan hệ với các đối tác A-rập hiện tại và tiềm năng, phù hợp với chiến lược của cả Thủ tướng Netanyahu lẫn Tổng thống Trump.

Vấn đề là tất cả những điều này chỉ có thể xảy ra nếu Hamas chấp nhận rằng thời của họ đã hết - điều dường như khó xảy ra, đặc biệt sau khi các lãnh đạo như Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Anh Keir Starmer đã công nhận nhà nước Palestine. Điều đó có thể khiến Hamas tin rằng việc “cố thủ” sẽ mang lại thành quả chính trị cho người Palestine - và tiếp tục gây áp lực lên Israel.

Nếu Hamas bác bỏ đề xuất của Trump (dù có thể họ vẫn sẽ phát biểu nước đôi để giữ thế), thì các quốc gia phương Tây và Arập cần thống nhất quan điểm rằng không có chiến thắng nào chờ đợi tổ chức này - và các thủ lĩnh của họ nên “cứu lấy mạng mình” mà đầu hàng.

Nhưng nhìn vào hai năm qua với những phản ứng ngoại giao mập mờ, thiếu quyết đoán, viễn cảnh đó cũng không mấy khả thi.

Trong lúc đó, Israel có thể sẽ tiếp tục một chiến dịch quân sự kéo dài và thiếu hiệu quả rõ rệt - còn ông Netanyahu sẽ bước vào cuộc bầu cử sắp tới với tương lai chính trị vô cùng bất định.

Thanh Bình (P/v TTXVN tại Trung Đông)