Một kỷ nguyên của đảng Cộng hòa đã khép lại

Trong lễ kỷ niệm một năm vụ bạo loạn tại Điện Capitol, bà Liz Cheney cùng cha bà - cựu Phó tổng thống Mỹ Dick Cheney - là những người hiếm hoi đứng lên bên phía đảng Cộng hòa.

Các đảng viên Dân chủ đi qua để bắt tay hai người. Trong khi đó, các đảng viên Cộng hòa từ chối tham gia.

“Liz Cheney đại diện cho hình ảnh đảng Cộng hòa trong quá khứ”, ông Geoff Kabaservice, Phó chủ tịch viện nghiên cứu Trung tâm Niskanen (Mỹ), nói với AP. “Tất cả điều này đã không còn”.

Sự kết thúc của một thời đại

Trong 50 năm qua, gia tộc Cheney đã có tiếng nói đáng kể tại Washington. Ông Dick Cheney - cha bà Cheney - từng là hạ nghị sĩ trước khi trở thành bộ trưởng Quốc phòng, rồi phó tổng thống Mỹ. Tới năm 2016, bà Cheney lần đầu được bầu vào Hạ viện Mỹ trong cùng cuộc bầu cử đưa Tổng thống Donald Trump đến Nhà Trắng.

Được coi là thành viên của nhánh “diều hâu” trong đảng Cộng hòa, gia tộc Cheney cùng hai tổng thống Bush cha - Bush con đại diện cho dòng “chính thống” của đảng Cộng hòa sau Thế chiến II. Dòng này chủ trương ủng hộ hạn chế vai trò chính phủ, mức thuế thấp và chính sách đối ngoại cứng rắn.

Bà Cheney (áo đỏ) cùng cha tham dự sự kiện tưởng niệm một năm vụ bạo loạn ở Điện Capitol. Ảnh: AP.

Chỉ hai năm sau khi trở thành nghị sĩ, bà Cheney đã trở thành lãnh đạo số ba của đảng Cộng hòa tại Hạ viện, vị trí mà cha bà cũng từng nắm giữ. Qua đó, bà trở thành người phụ nữ quyền lực nhất trong đảng Cộng hòa.

Dù vậy, mọi chuyện thay đổi hoàn toàn khi bà Cheney chỉ trích mạnh mẽ ông Trump - bao gồm cáo buộc ông là vị tổng thống “phản trắc nhất” trong lịch sử nước Mỹ - sau cuộc bạo loạn ngày 6/1/2021 tại Điện Capitol.

Ông Kevin McCarthy, lãnh đạo đảng Cộng hòa trong Hạ viện Mỹ, ban đầu bảo vệ bà Cheney. Tuy vậy, ông thay đổi quan điểm khi các đảng viên Cộng hòa bỏ phiếu đẩy bà ra khỏi vị trí lãnh đạo. Đến khi bà chấp nhận tham gia ủy ban điều tra vụ bạo loạn, sự “trục xuất” bà dường như đã hoàn tất.

Tới hôm 16/8, bà Cheney thất bại trước ứng viên Harriet Hageman - người từng chỉ trích ông Trump rồi quay lại làm đồng minh của vị cựu tổng thống. Sau khi kết quả được công bố, ông Trump tỏ ra hả hê. Trên mạng xã hội Truth Social, ông gọi bà Cheney là “kẻ ra vẻ đạo đức” và “đồ ngốc”.

Thất bại của bà Cheney diễn ra chưa đầy ba tháng sau khi ông George P. Bush - người cuối cùng trong gia tộc Bush còn hoạt động chính trị - để thua trước ứng viên do ông Trump hậu thuẫn trong cuộc bầu cử sơ bộ tại Texas.

Nhà bình luận Charlie Kirk cho rằng các cuộc bỏ phiếu này đánh dấu “sự cáo chung” của “kỷ nguyên Bush-Cheney-McCain”.

Trong “kỷ nguyên Donald Trump”, các giá trị bảo thủ của đảng Cộng hòa đã chuyển biến thành một phong cách chính trị tập trung vào những vấn đề còn tồn tại trong nước và có xu hướng biệt lập về mặt đối ngoại, AP nhận định.

Cựu Thượng nghị sĩ Alan Simpson tại bang Wyoming, người từng là đồng nghiệp của ông Dick Cheney và biết bà Liz Cheney từ khi bà còn bé, tuyên bố ông không thể nhận ra đảng của mình. “Điều đã xảy ra với đảng là nỗi sợ với Donald Trump”, ông nói.

Kỷ nguyên của ông Trump

Bà Cheney tin rằng ông Trump là mối đe dọa với nền dân chủ Mỹ. Dù vậy, quan điểm này không có chỗ đứng trong đảng Cộng hòa hiện nay.

Ông Trump dường như đang tiến hành cuộc “thanh lọc” đảng Cộng hòa, đẩy đi các nhân vật chống đối như bà Cheney, cũng như thay đổi bộ mặt và các đại diện của đảng trong Quốc hội Mỹ.

Bà Cheney phát biểu trước những người ủng hộ sau thất bại hôm 16/8. Ảnh: New York Times.

Trong 10 hạ nghị sĩ Cộng hòa bỏ phiếu luận tội ông Trump vì kích động vụ bạo loạn tại Điện Capitol ngày 6/1/2021, chỉ có hai người có cơ hội tái cử. Những người còn lại hoặc đã nghỉ hưu, hoặc bị đánh bại trong vòng bầu cử sơ bộ như bà Cheney.

Nếu đảng Cộng hòa giành thắng lợi trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ tháng 11 tới, thành phần của Quốc hội mới sẽ bao gồm nhiều nhân vật ủng hộ ông Trump hơn.

Trong danh sách ứng viên Cộng hòa tham gia cuộc bầu cử tháng 11 tới, nhiều người đã bỏ phiếu chống công nhận ông Joe Biden là tổng thống Mỹ. Nhiều người khác cũng công khai bác bỏ kết quả bầu cử, theo một thống kê của các đảng viên Dân chủ.

“Đây đã là đảng trong giấc mơ của ông Trump”, ông Mark Salter, người từng là trợ lý của cố Thượng nghị sĩ John McCain, nói. “Đây đã trở thành câu lạc bộ của Donald Trump”.

“Ông Trump đã nắm chặt đội ngũ cử tri Cộng hòa. Nếu ông ấy muốn trở thành ứng viên của đảng vào năm 2024, ông ấy sẽ đạt được”, ông John Thomas, một nhà phân tích của đảng Cộng hòa, nói với Washington Post.

Một số nhà phân tích của đảng Cộng hòa đã bày tỏ lo ngại về ảnh hưởng của ông Trump. Theo họ, vị tổng thống có thể ủng hộ các ứng viên có cơ hội thắng cử ít hơn trong những cuộc đua quan trọng, cũng như khiến nỗ lực giành lại quyền kiểm soát Quốc hội của phe Cộng hòa thêm khó khăn.

Một số ứng viên thượng nghị sĩ mà ông Trump đề cử ở các bang “chiến trường” - như ông Mehmet Oz ở bang Pennsylvania hay cựu cầu thủ bóng bầu dục Herschel Walker tại bang Georgia - bị coi là chưa có kinh nghiệm trên chính trường.

“Việc để các ứng viên nghiệp dư chưa từng ra tranh cử đại diện cho đảng Cộng hòa ở các cuộc đua quan trọng vào Thượng viện ẩn chứa nhiều rủi ro”, ông Whit Ayres, chuyên gia thăm dò dư luận của đảng Cộng hòa, nói. “Đã có nhiều ứng viên Cộng hòa không đủ mạnh thất cử, kể cả trong năm đảng Cộng hòa thể hiện tốt”.

Việt Hà

Theo AP, Washington Post