Một sự bất bình đẳng nhức nhối tái diễn với bệnh đậu mùa khỉ

Thành phố New York hôm 18/8 đã công bố dữ liệu mới cho thấy sự chênh lệch rõ rệt trong việc tiếp cận vaccine đậu mùa khỉ. Theo đó, tỷ lệ nam giới da đen nhận được vaccine này thấp hơn nhiều so với các nhóm khác.

Người da trắng New York, chiếm khoảng 45% nhóm người có nguy cơ cao mắc bệnh đậu mùa khỉ, nhận được 46% vaccine. Trong khi đó, người da đen, chiếm 31% dân số có nguy cơ, chỉ nhận được 12% vaccine cho đến nay, theo dữ liệu từ sở y tế thành phố.

Sự mất cân bằng trong việc phân phối vaccine dựa trên chủng tộc và sắc tộc cũng đang xảy ra ở những nơi khác, vì nguồn cung vaccine đậu mùa khỉ rất hạn chế và thường dành cho những người có khả năng tiếp cận tốt hơn với hệ thống chăm sóc sức khỏe, cũng như có nhiều thời gian hơn để canh khi nào có vaccine.

Sự chênh lệch này đã khiến các chuyên gia y tế công cộng và các nhà hoạt động thất vọng vì dường như giới chức trách vẫn chưa rút ra được bài học từ đại dịch Covid-19.

Trước đó, người da đen và gốc Tây Ban Nha ở New York có nguy cơ mắc Covid-19 và phải nhập viện, thậm chí tử vong, cao hơn nhiều so với người da trắng, trong đợt dịch đầu vào mùa xuân năm 2020. Thế nhưng, họ lại ít có khả năng được tiêm chủng cũng như điều trị sớm hơn so với các nhóm khác.

Nhiều người đang đợi để đăng ký tiêm vaccine đậu mùa khỉ ở Manhattan. Ảnh: New York Times.

Kịch bản Covid-19 có lặp lại?

Thành phố New York ước tính 134.000 người có nguy cơ lây nhiễm cao. Trong bối cảnh đó, cho đến nay, khoảng 64.000 trong nhóm 130.000 người này đã tiêm mũi đầu tiên trong hai mũi.

Tuy nhiên, một số chuyên gia y tế cộng đồng và nhà hoạt động vẫn bày tỏ sự thất vọng khi các cuộc hẹn tiêm vaccine đậu mùa khỉ diễn ra chủ yếu theo kiểu ai đến trước được phục vụ trước, giống như giai đoạn đầu đợt tiêm vaccine Covid-19.

Các chuyên gia nói rằng điều đó có nghĩa là những người tiêm vaccine sớm có xu hướng là người da trắng và giàu có hơn những người New York đủ điều kiện khác, vì họ có nhiều khả năng sắp xếp lịch trình linh hoạt, để dành hàng giờ tìm một cuộc hẹn tiêm vaccine.

“Đây là một vấn đề có thể thấy trước. Chúng tôi đã để diễn ra tình huống mà chúng tôi từng thấy trước đó”, Matthew Rose, một nhà hoạt động vì công bằng xã hội, cho biết.

Ở thành phố New York, có rất ít thông báo khi lô vaccine đầu tiên được đưa ra, và hoạt động tiêm chủng diễn ra tại một phòng khám sức khỏe tình dục ở Chelsea, Manhattan, cho đám đông chủ yếu là người da trắng.

Tại Harlem - khu phố lớn nằm phía bắc Manhattan của thành phố New York - một số phòng khám được thành lập nhưng người đến hầu hết là da trắng và sống ở nơi khác.

Một số người da đen cho biết giới chức thành phố không hành động đủ để cảnh báo họ về căn bệnh này cũng như cách tự bảo vệ mình.

“Tôi nghĩ thông tin về vaccine đậu mùa khỉ nên được quảng bá nhiều hơn, không chỉ trong cộng đồng LGBT, mà với cả những người da đen và da màu như chúng tôi”, Dominic Faison, 35 tuổi, một cư dân Bronx mắc bệnh đậu mùa khỉ hồi đầu tháng 7, cho biết.

Trong những tuần gần đây, sở y tế thành phố đã thay đổi chiến thuật, ưu tiên cho những bệnh nhân có nguy cơ cao và cung cấp lô vaccine trực tiếp cho tổ chức y tế công cộng.

Một người đàn ông được tiêm vaccine ngừa đậu mùa khỉ ở Montreal, Canada hôm 23/7. Ảnh: AP.

Nhưng nỗ lực vẫn chưa thể khắc phục hoàn toàn sự mất cân bằng.

Theo ông Ashwin Vasan, ủy viên Sở Y tế New York, “những người đàn ông da đen vẫn bị đánh giá thấp trong nỗ lực tiêm chủng của chúng tôi so với nguy cơ họ phải đối mặt”.

Chiến lược tiêm chủng mới gây tranh cãi

Tính đến hôm 17/8, thành phố New York báo cáo 2.500 trong số 13.000 trường hợp mắc bệnh đậu mùa khỉ, chiếm khoảng 20% các ca bệnh trên toàn quốc, theo dữ liệu liên bang.

Có những dấu hiệu cho thấy sự lây lan của bệnh đậu mùa khỉ đang chậm lại ở thành phố New York. Sau khi tăng mạnh trong hai tháng, số ca mắc bệnh mới ở mức 60-70 ca mỗi ngày vào cuối tháng 7. Tuy nhiên, gần đây, nó đã giảm xuống trung bình còn 54 trường hợp mỗi ngày, theo dữ liệu thành phố.

Dù vậy, các quan chức y tế vẫn lo ngại còn nhiều trường hợp không được báo cáo, đặc biệt là những người ở các cộng đồng da màu ít được tiếp cận với dịch vụ chăm sóc sức khỏe.

Ở Bắc Carolina, 70% trường hợp mắc bệnh đậu mùa khỉ là đàn ông da đen và 19% xảy ra ở đàn ông da trắng. Nhưng 24% số vaccine đã đến tay người da đen trong khi con số này cho người da trắng là 67%, theo báo cáo vào ngày 10/8 từ Sở Y tế Bắc Carolina.

Xu hướng tương tự đang xuất hiện trên toàn nước Mỹ khi nói đến những người được tiếp cận thuốc kháng virus Tpoxx, loại thuốc có hiệu quả điều trị bệnh đậu mùa khỉ. Người da đen chỉ chiếm 17% trong số 233 bệnh nhân được điều trị tính đến ngày 22/7, mặc dù họ chiếm 26% tổng số bệnh nhân tại thời điểm đó, theo CDC.

Liều lượng vaccine Jynneos đã khan hiếm kể từ khi dịch bệnh bắt đầu bùng phát, một phần do những sai lầm của giới chức liên bang. Vì vậy, để mở rộng nguồn cung hơn nữa, chính phủ gần đây đã phê duyệt một phương pháp mới để quản lý vaccine, cho phép các nhà cung cấp chỉ sử dụng 1/5 liều lượng hiện tại.

Giờ đây, vaccine có thể được tiêm trong da hoặc giữa các lớp da, thay vì tiêm vào lớp mô mỡ dưới da.

Chiến lược này cho phép các quan chức liên bang khẳng định rằng họ đã giải quyết được vấn đề cung cấp và hiện có đủ vaccine cho tất cả 1,6 triệu người mà họ tin rằng có nguy cơ cao nhất.

Người da đen, chiếm 31% dân số có nguy cơ ở New York, chỉ nhận được 12% vaccine cho đến nay. Ảnh: New York Times.

Tuy nhiên, mới chỉ có một nghiên cứu kiểm tra tính an toàn và hiệu quả của việc tiêm vaccine Jynneos trong da.

Nhà sản xuất không nói rằng nó có thể gây ra lo ngại về an toàn hay giảm hiệu quả, nhưng có nhiều khả năng xảy ra tác dụng phụ tại vị trí tiêm, chẳng hạn nổi mẩn đỏ hay sưng tấy.

Bên cạnh đó, một số người cũng lo ngại rằng chiến lược tiêm mới có thể làm phức tạp thêm vấn đề công bằng thay vì giải quyết nó.

Việc chuyển sang tiêm một lượng vaccine ít hơn cần được đào tạo. Hầu hết nhà cung cấp hiện nay không có nhiều kinh nghiệm trong việc tiêm dưới da. Nếu tiêm quá sâu, liều ít hơn sẽ không hiệu quả. Nhưng nhu cầu đào tạo cũng có thể hạn chế số lượng phòng khám ở các cộng đồng nhỏ và ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận của nhóm yếu thế.

Một số người cũng cho biết cách tiếp cận mới có thể làm dấy lên sự hoài nghi ở những người đàn ông da đen tiêm sau, khiến họ tin rằng họ đang bị đối xử bất công.

Tiến sĩ Vasan nhận định New York và các địa phương khác đang cảm thấy áp lực từ yêu cầu của chính phủ liên bang trong việc chuyển đổi nhanh chóng sang phương pháp mới.

Áp lực càng gia tăng vào hôm 18/8, khi Nhà Trắng thông báo rằng giai đoạn phân phối tiếp theo của 1,8 triệu liều vaccine sẽ chỉ được đưa đến cho các khu vực áp dụng phương pháp mới.

“Tôi nghĩ các bang đều cảm thấy đây là một sự chuyển đổi nhanh chóng”, ông Vasan nói. “Chúng tôi cần thời gian để làm điều này. Điều cuối cùng mà tôi muốn là tung ra thứ gì đó mà chưa được cộng đồng chấp nhận”.

Trong bối cảnh đó, một số người ủng hộ quyền của người đồng tính đã nói chuyện với các quan chức y tế thành phố và tiểu bang về một “kế hoạch lai”. Tất cả người dân sẽ được tiêm đủ liều với mũi vaccine đầu tiên và sau đó tiêm lượng ít hơn ở liều thứ hai, để đảm bảo công bằng.

Minh An

Theo New York Times