Mùa Giáng sinh tiết kiệm

Một gian hàng bánh gừng ở chợ Giáng Sinh Riga, Latvia thu hút khách. Ảnh: Edijs Palens/Xinhua

Sự phân hóa ngày càng rõ rệt

Tại Mỹ, bức tranh chi tiêu mùa Giáng sinh đang cho thấy sự phân hóa ngày càng rõ rệt. Báo cáo mới nhất của Cục Dự trữ liên bang Mỹ cho thấy, chi tiêu của nhóm thu nhập thấp và trung bình đang giảm, trong khi nhóm khách hàng thu nhập cao vẫn duy trì mức chi tiêu mạnh. Tờ Guardian cho rằng đây là biểu hiện “nền kinh tế hình chữ K”, nơi những người có thu nhập cao được hưởng lợi từ thị trường chứng khoán và giá trị nhà ở tăng, từ đó chi tiêu mạnh hơn. Ngược lại, nhóm thu nhập thấp phải săn ưu đãi hoặc cắt giảm mua sắm để đối phó với chi phí leo thang.

Nhiều mặt hàng trang trí Giáng sinh tăng 10%-15% do ảnh hưởng bởi loạt thuế quan mới mà Chính phủ Tổng thống Mỹ Donald Trump áp đặt lên hàng nhập khẩu. Cây thông Noel giả là một trong những mặt hàng bị ảnh hưởng nặng nề nhất. Ông Chris Butler, Giám đốc điều hành Công ty National Tree, một trong những nhà cung cấp cây thông Noel giả lớn tại Mỹ, cho biết đã buộc phải tăng giá khoảng 10%, trong khi lượng hàng nhập khẩu giảm tới 25%.

Theo nhận định của NBC News, bên cạnh thuế quan, nhiều yếu tố bất ổn khác đang ảnh hưởng đến người tiêu dùng Mỹ trong mùa mua sắm cuối năm nay. Tâm lý tiêu dùng ảm đạm, tăng trưởng việc làm chậm lại và đợt đóng cửa kéo dài 43 ngày của chính phủ liên bang làm gián đoạn trợ cấp thực phẩm đối với một số người có thu nhập thấp. Trong bối cảnh đó, thói quen mua sắm đã chuyển hướng. Người tiêu dùng ngày càng tìm đến các nhà bán lẻ giúp họ chi tiêu một cách hiệu quả, nhất là với các mặt hàng thực phẩm, hàng thiết yếu, quần áo và điện tử. Các chuỗi bán lẻ như Walmart, TJ Maxx và Gap đều đang hưởng lợi từ xu hướng này, với báo cáo doanh số tăng mạnh trong quý gần đây.

Sự cắt giảm chi tiêu lễ hội thể hiện rõ hơn qua số liệu của Viện Gallup (Mỹ). Ước tính, trung bình người Mỹ sẽ chi 778USD cho quà tặng, giảm 229USD so với ước tính 1.007USD vào tháng 10-2025. Đây là mức giảm lớn nhất Viện Gallup từng ghi nhận, thậm chí còn vượt qua cả mức giảm 185USD trong cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008. Trong điều kiện ngân sách eo hẹp này, một xu hướng đáng lo ngại khác lại nổi lên. Đó là người dân Mỹ dựa ngày càng nhiều hơn vào việc vay nợ để mua sắm trong dịp lễ. Hình thức thanh toán “mua trước, trả sau” đang bùng nổ, với tổng giá trị giao dịch dự kiến đạt 20,2 tỷ USD trong giai đoạn từ ngày 1-11 đến 31-12, tăng 11% so với năm 2024; đồng thời nợ thẻ tín dụng và tỷ lệ quá hạn trên các khoản vay ngắn hạn khác đang tăng lên.

Theo số liệu thống kê của Cục Dự trữ liên bang Mỹ, số dư nợ thẻ tín dụng chưa thanh toán tại Mỹ đã tăng vọt lên 1.230 tỷ USD trong quý 3-2025, tăng 6% so với cùng kỳ năm ngoái và là mức cao nhất mọi thời đại.

Do dự và thận trọng

Tại châu Âu, bức tranh kinh tế tuy có khởi sắc nhưng ngành bán lẻ vẫn đối mặt các thách thức như sức mua giảm, chi phí vận hành tăng, cạnh tranh gay gắt từ hệ thống thương mại điện tử. Cơ quan Thống kê châu Âu (Eurostat) cho biết, trong tháng 10 vừa qua, doanh thu của ngành bán lẻ trong khu vực đồng EUR (eurozone) vẫn giữ nguyên so với hồi tháng 9. Qua đó, phản ánh tâm lý người tiêu dùng trong khu vực vẫn ở mức thấp, ngay cả trong giai đoạn chuẩn bị mua sắm cho dịp lễ Giáng sinh.

Thói quen tiết kiệm do lo lắng về nguy cơ mất việc hoặc thu nhập thực tế giảm vì giá cả tăng cao sau xung đột Nga - Ukraine năm 2022 vẫn còn phổ biến trong các hộ gia đình châu Âu. Mặt trái của tỷ lệ tiết kiệm cao là tỷ lệ chi tiêu thấp. Người tiêu dùng châu Âu dễ cân nhắc việc mua sắm, thay đổi suy nghĩ và quyết định giữ lại tiền. Trong một báo cáo gần đây, Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) đã ghi nhận tỷ lệ “bỏ hàng vào giỏ” nhưng không mua tăng cao trong mua sắm trực tuyến như một dấu hiệu của sự do dự ngày càng tăng của người tiêu dùng. Họ ưu tiên mua các sản phẩm có độ bền cao, chất lượng tốt và có giá trị sử dụng lâu dài, thay vì mua số lượng lớn các mặt hàng rẻ tiền.

Trong tháng 10, hoạt động kinh doanh thực phẩm, đồ uống và thuốc lá tại 20 nước eurozone tăng 0,3% so với tháng trước, trong khi doanh số hàng phi thực phẩm (không bao gồm xăng dầu) giảm 0,2%. Những số liệu trên cho thấy các chương trình kích cầu mua sắm cuối năm tại châu Âu chưa tạo nhiều cú hích mạnh mẽ như giới bán lẻ kỳ vọng, do người tiêu dùng thận trọng với hoạt động mua sắm. Thay vì mua sắm bộc phát, người dân tập trung vào việc tìm kiếm các đợt giảm giá lớn và sử dụng tối đa các mã khuyến mại để tối ưu hóa chi tiêu.

THANH HẰNG tổng hợp