Mua hàng thật dính hóa đơn công ty 'ma': Doanh nghiệp lo rủi ro

Ngày 5-12, Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư TP.HCM (ITPC) phối hợp với Thuế TP.HCM tổ chức Hội nghị Đối thoại giữa Doanh nghiệp và Chính quyền Thành phố. Hội nghị thu hút sự tham gia của hơn 400 đại diện doanh nghiệp trên địa bàn, tập trung tháo gỡ những vướng mắc "nóng" liên quan đến hóa đơn điện tử, thuế nhà thầu nước ngoài và chính sách thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN)...

Nỗi lo "quýt làm cam chịu" vì công ty "ma"

Tại hội nghị, đại diện một công ty hoạt động lĩnh vực công nghệ thông tin đặt câu hỏi về một thực tế đầy rủi ro mà nhiều đơn vị đang gặp phải câu chuyện làm ăn với công ty "ma".

"Thực tế chúng tôi mua hàng thật, có kiểm tra đầu vào rất kỹ. Tuy nhiên, sau một vài năm, cơ quan thuế xác định đối tác bán hàng là doanh nghiệp không hoạt động tại địa chỉ đăng ký, hay gọi tắt là doanh nghiệp ma. Lúc này, doanh nghiệp chúng tôi bị vạ lây, bị phạt rất nặng dù giao dịch là có thật. Cơ quan thuế có phương án nào để hạn chế tình trạng này, tránh rủi ro cho những doanh nghiệp làm ăn chân chính?", Đại diện doanh nghiệp này bức xúc.

Cũng theo đơn vị này, đặc thù ngành công nghệ thông tin sửa chữa phần cứng thường xuyên phải mua linh kiện cũ do hãng đã ngừng sản xuất. Việc này dẫn đến tình trạng đầu vào không có hóa đơn nhưng đầu ra vẫn phải xuất đủ, khiến doanh nghiệp lúng túng trong việc hạch toán chi phí sao cho đúng luật.

Đại diện các doanh nghiệp đặt câu hỏi tại hội nghị và được Thuế TP.HCM giải đáp. Ảnh: QH

Trả lời vấn đề này, ông Trần Minh Quốc, Trưởng phòng Phòng quản lý, hỗ trợ doanh nghiệp số 5 (Thuế TP.HCM) khẳng định nguyên tắc bất di bất dịch của việc khấu trừ thuế và hạch toán chi phí là "hàng hóa phải có thật".

Về rủi ro hóa đơn, ông Quốc khuyến cáo doanh nghiệp cần chủ động sử dụng công cụ tra cứu của ngành thuế. "Trước khi giao dịch, doanh nghiệp cần tra cứu tình trạng hóa đơn tại trang hoadondientu.gdt.gov.vn và tình trạng hoạt động của đối tác tại gdt.gov.vn. Đây là kênh kiểm tra chéo quan trọng để tránh rủi ro", ông Quốc nói.

Liên quan đến chi phí mua hàng không hóa đơn (linh kiện cũ), ông Quốc cho biết có sự giao thoa về chính sách. Trước ngày 1-10-2025, doanh nghiệp thực hiện theo Thông tư 96/2015, được phép lập Bảng kê thu mua hàng hóa dịch vụ không có hóa đơn đối với trường hợp mua của hộ cá nhân kinh doanh doanh thu dưới 100 triệu đồng/năm. Tuy nhiên, từ ngày 1-10-2025, khi Luật Thuế TNDN 2025 có hiệu lực, các hướng dẫn chi tiết đang chờ Chính phủ ban hành Nghị định. Cục Thuế đã ghi nhận thực tế này để kiến nghị cấp thẩm quyền có hướng dẫn cụ thể.

Ông Giang Văn Hiển, Phó trưởng Thuế TP.HCM. Ảnh: QH

Làm rõ thêm về vấn đề công ty "ma", ông Giang Văn Hiển, Phó trưởng Thuế TP.HCM đã có những chia sẻ thẳng thắn. Ông Hiển cho biết, thời gian qua nhiều đối tượng lợi dụng cơ chế thông thoáng tự khai tự nộp để thành lập doanh nghiệp nhằm mục đích bán hóa đơn khống.

"Ngành thuế hiện đã áp dụng hệ số rủi ro và công nghệ Big Data để truy vết. Chúng tôi có thể rà soát hàng trăm giao dịch trong thời gian ngắn để chuyển cơ quan công an. Tuy nhiên, phòng chống gian lận không chỉ là việc của cơ quan thuế", ông Hiển nhấn mạnh.

Lãnh đạo Thuế TP.HCM lấy ví dụ có trường hợp doanh nghiệp đi ăn nhà hàng, nhưng hóa đơn nhận được lại từ một đơn vị khác địa chỉ, khác tên tuổi. Nếu kế toán không đặt câu hỏi, không tự rà soát thì chính doanh nghiệp đang tiếp tay cho sai phạm và tự đưa mình vào thế rủi ro. Cơ quan pháp luật xử lý rất nặng cả bên bán và bên mua hóa đơn bất hợp pháp.

Giải đáp về thuế nhà thầu, thuế TNCN

Một vấn đề khác thu hút sự quan tâm lớn là chính sách thuế đối với các dịch vụ xuyên biên giới như Google, TikTok, Facebook. Đại diện một công ty Logistics nêu vướng mắc: Doanh nghiệp chạy quảng cáo trên TikTok, đơn vị này đã đăng ký thuế tại Việt Nam và xuất hóa đơn thu 10% thuế GTGT. Tuy nhiên, doanh nghiệp lại không được khấu trừ khoản thuế đầu vào này, làm chi phí bị đội lên.

Giải đáp vấn đề này, đại diện Thuế TP.HCM cho biết, theo Thông tư 80/2021, các nhà cung cấp nước ngoài như TikTok khi đăng ký nộp thuế trực tiếp trên Cổng thông tin điện tử sẽ nộp thuế theo phương pháp trực tiếp (tỷ lệ % trên doanh thu), không phải phương pháp khấu trừ.

Lãnh đạo Thuế TP.HCM trả lời các vướng mắc về thuế của doanh nghiệp tại hội nghị ngày 5-12. Ảnh: QH

"Hóa đơn/chứng từ mà TikTok xuất cho doanh nghiệp không phải là hóa đơn giá trị gia tăng (GTGT) khấu trừ. Căn cứ Điều 14 Luật Thuế GTGT, các chứng từ này không đáp ứng điều kiện khấu trừ thuế đầu vào. Do đó, doanh nghiệp không thể kê khai khấu trừ đối với khoản thuế này", đại diện Thuế TP.HCM giải thích rõ.

Bên cạnh đó, hội nghị cũng dành thời gian giải đáp các vướng mắc về Thuế Thu nhập cá nhân (TNCN). Nhiều câu hỏi xoay quanh việc giảm trừ gia cảnh và quyết toán thuế cuối năm.

Đại diện Thuế TP.HCM lưu ý, doanh nghiệp cần rà soát kỹ hồ sơ đăng ký người phụ thuộc, đảm bảo tính chính xác của mã số thuế cá nhân. Đặc biệt, trong bối cảnh dữ liệu thuế đang được chuẩn hóa theo Đề án 06, việc sai lệch thông tin cá nhân (CCCD, địa chỉ) sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi hoàn thuế hoặc quyết toán thuế của người lao động.

Bà Cao Thị Phi Vân, Phó Giám đốc ITPC. Ảnh: QH

Thuế TP khuyến nghị các doanh nghiệp nên tăng cường tuyên truyền cho người lao động cài đặt ứng dụng eTax Mobile để chủ động theo dõi nghĩa vụ thuế của mình, tránh tình trạng bị nợ thuế hoặc bị lợi dụng mã số thuế mà không hay biết.

Bà Cao Thị Phi Vân, Phó Giám đốc ITPC chia sẻ với những áp lực mà doanh nghiệp đang gặp phải trong bối cảnh thay đổi nhiều chính sách thuế. Bà Vân khẳng định ITPC sẽ tiếp tục tập hợp các kiến nghị chưa được giải quyết thỏa đáng tại hội trường để gửi văn bản đến các cơ quan chức năng, đảm bảo mọi tiếng nói của doanh nghiệp đều được lắng nghe.

QUANG HUY