'Mùa thu Boldino' của đại thi hào Aleksandr Pushkin

Năm 1593, trong thời gian cách ly phòng dịch hạch ở Anh, Shakespeare đã viết trường ca "Venus và Adonis". Năm 1666, khi nước Anh lại bị dịch hạch, Isaac Newton đang là sinh viên Đại học Cambridge và phải nghỉ học. Chính trong thời gian này, đã xảy ra câu chuyện nổi tiếng về quả táo rơi, khiến nhà vật lý nghĩ đến một lực vô hình hút tất cả các vật thể xuống Trái Đất và giữ Mặt Trăng trên quỹ đạo của mình. Đó chính là nguồn gốc của Định luật vạn vật hấp dẫn.

Bài viết sau đây bàn về quãng thời gian đại thi hào Nga Aleksandr Pushkin cách ly phòng dịch tả tại làng Boldino, tỉnh Nizhegorod, được các nhà nghiên cứu văn học gọi là "Mùa thu Boldino".

Mùa thu năm 1830, dịch tả bùng phát ở Moskva. Hai tuần trước khi nhà nước tuyên bố cách ly phòng dịch, ngày 3 tháng 9 năm 1830, Aleksandr Pushkin đến làng Boldino, tỉnh Nizhegorod. Đó là thời gian trước đám cưới của nhà thơ với người vợ tương lai Natalya Goncharova. Vì những lý do khác nhau, việc dạm hỏi Natalya Goncharova bị kéo dài, nhưng cuối cùng, vào mùa xuân năm 1830, nhà thơ nhận được sự đồng ý của mẹ vợ tương lai.

Một thời gian, câu chuyện này diễn ra bình thường, như tất cả những gì liên quan tới tục lệ cưới xin thời bấy giờ. Vào tháng 8, bác của nhà thơ, Vasily Pushkin qua đời, và đám cưới bị hoãn lại. Rõ ràng, nhà thơ đến Boldino vì ông bác qua đời, và vì phải thu xếp một số việc liên quan tới đám cưới, nhưng sau đó do nạn dịch tả nên phải nán lại đây khá lâu.

Nhân tiện xin nói, cũng vào dịp ấy, cụ thân sinh của nhà thơ cấp cho ông điền trang nhỏ Kistenevo với hai trăm nông nô, lúc đầu Pushkin định làm thủ tục thừa kế, nhưng sau đó ông quyết định cầm cố tại Hội đồng giám hộ để lấy tiền chuẩn bị đám cưới, sắm sửa đồ đạc và sống một thời gian.

Mặt khác, không lâu trước khi đến Boldino, ngay cả bạn bè cũng trách Pushkin lười biếng, các nhà phê bình Bulgarin và Grech nói rằng hơn một năm nay, Pushkin chỉ viết được "những bài thơ vặt". Rõ ràng, nhà thơ ở trong tình trạng mà hiện nay chúng ta thường gọi là "bị trầm cảm".

Tranh vẽ Aleksandr Pushkin ở làng Boldino.

Cách ly xã hội ảnh hưởng như thế nào đối với Pushkin?

Aleksandr Pushkin vốn không phải là người chỉ ru rú xó nhà như nhiều nhà văn Nga thế kỷ 19, chỉ thích ngồi trầm tư mặc tưởng trên trang viết. Đối với ông - một kẻ máu mê cờ bạc, ham chơi, lãng tử, nợ như chúa Chổm - sự cách ly bắt buộc trở thành một cái gì đấy hết sức gò bó trong cuộc đời.

Từ năm 1824-1826, trong thời gian đi đày hai năm tại làng Mikhaylovskoye, Pushkin đã để lại khoảng một trăm tác phẩm thơ ca, trong đó, theo các nhà nghiên cứu văn học, thể hiện đậm nét phong cách của ông. Pushkin đã hoàn tất các trường ca "Những người Tsigan" và "Bá tước Nulin", vở kịch "Boris Godunov" được viết bằng thơ tự do, bắt chước cấu trúc của các bi kịch Shakespeare, và đánh dấu việc Pushkin từ bỏ chủ nghĩa lãng mạn. Thời kỳ này, ông cũng bắt đầu sáng tác tiểu thuyết "Người da đen của Pyotr Đại đế" về sau bị bỏ dở. Ở làng Mikhaylovskoye, Pushkin làm việc đủng đỉnh, ông chủ yếu dành thời gian đọc cuốn "Lịch sử nhà nước Nga" của người bạn lớn tuổi, nhà văn kiêm sử gia Nga Nikolay Karamzin. Còn ở Boldino, mọi thứ đều khác.

Cuộc sống của nhà thơ ở Boldino

Aleksandr Pushkin mang theo bốn cuốn sách đến làng Boldino - tuyển tập thơ của Milman, Bowles, Wilson và Barry Cornwall, tuyển tập thơ của Coleridge, Shelley và Keats, tập hai cuốn "Lịch sử dân tộc Nga" của Nikolay Polevoy, và tuyển tập những câu cách ngôn của Jean-Paul mà ông có lần nhắc tới trong truyện ngắn "Cô tiểu thư nông dân". Ngoài ra, không một cuốn vở ghi chép nào, thậm chí Pushkin không mang theo cả những cuốn vở cũ chép bản thảo, vốn được coi là vật bất ly thân của ông. Ở Boldino, Pushkin chủ yếu giao tiếp với nông dân, tìm hiểu ngôn ngữ và phương ngữ của họ; thỉnh thoảng ông ghé qua nhà nữ hầu tước Golitsyna để nhận tin tức mới nhất về dịch tả. Trong những lá thư gửi cho Natalya Goncharova, ông mô tả cuộc sống đạm bạc của mình ở Boldino như sau: "Anh ngủ dậy lúc bảy giờ, uống cà phê, rồi nằm dài đến ba giờ chiều.

Cách đây không lâu, viết dài dài và viết được cũng kha khá. Ba giờ lên ngựa, năm giờ đi tắm, sau đó dùng bữa chiều khoai tây rán với cơm kiều mạch. Đọc sách đến chín giờ. Đó là thời gian biểu một ngày của anh, và tất cả giống hệt nhau". Bạn đọc nên hiểu rằng: Pushkin thích nằm viết, thậm chí ông thường không rời khỏi giường.

Các nhà nghiên cứu văn học coi "Mùa thu Boldino" là giai đoạn sáng tác năng suất nhất trong cuộc đời đại thi hào Aleksandr Pushkin. Thời gian này, ông viết được 32 bài thơ, hoàn tất tiểu thuyết thơ "Evgeny Onegin", "Tập truyện của ông Belkin" và viết xong toàn bộ các "Bi kịch nhỏ", trực tiếp liên quan tới nạn dịch tả diễn ra ở nước Nga năm 1830. Một trong những bi kịch nhỏ của A. Pushkin "Bữa tiệc trong thời dịch hạch" nói về những suy ngẫm của nhà thơ trong ba tháng trời tự cách ly tại làng Boldino để phòng dịch. Ngoài ra, Pushkin còn viết một loạt bài báo về thực trạng phê bình văn học Nga cho tờ "Văn học".

Xuất hiện nhân vật mới của văn học Nga

"Tập truyện của ông Belkin" gồm 5 truyện ngắn: "Phát súng", "Bão tuyết", "Ông chủ hiệu đám ma", "Người coi trạm" và "Cô tiểu thư nông dân" được viết rất nhanh, song song với những bài thơ và các công việc khác - Pushkin viết một mạch và không phải sửa chữa gì. Trong đó, ông mô tả không phải là hiện thực, mà là bản chất của sự vật, với những cốt truyện mang tính biểu tượng.

Trong số các truyện ngắn, rõ ràng "Người chủ hiệu đám ma" được lấy cảm hứng từ nạn dịch tả: nhân vật tên là Adrian Prokhorov, chủ hiệu đám ma. Ông ta cùng với hai cô con gái vừa chuyển nhà từ phố Basmannaya đến phố Nikitskaya. Một hôm, sau khi đi dự tiệc mừng đám cưới bạc ở nhà ông hàng xóm thợ giày người Đức về, Adrian uống quá chén. Về nhà, ông ta lên giường ngủ say và gặp ác mộng. Ông mơ thấy những khách hàng đã chết của ông đến nhà ông chúc mừng tân gia. Một cơn ác mộng, trong đó cái chết và cuộc sống hàng ngày đan xen, hòa quyện với nhau.

Mặc dù tâm trạng bực bội, trong các tác phẩm của mình thời kỳ này, Pushkin vẫn giữ được lòng nhân hậu tuyệt vời và sự cao thượng, vốn hiếm khi đặc trưng cho những người đương thời, thậm chí không xuất hiện trong văn học Nga, trước khi "Bút ký người đi săn" của Ivan Turgenev ra đời 20 năm sau đó. Thay vì sự phẫn nộ đối với những người coi trạm và người thợ đóng quan tài, ông hết sức cảm thông với họ.

Dường như, từ làng Boldino, Pushkin bắt đầu viết về những người bình dân, bởi vì chính ở đây ông được tiếp xúc với họ - trong thời gian tự cách ly, hầu như ông chỉ đối thoại với những người mu-gich. Vì vậy, có thể nói, cách ly phòng dịch đã phát hiện ra nhân vật mới - người bình dân- cho văn học Nga, và sự mô tả về lối sống của người quý tộc ở nông thôn, cho dù thông qua một lăng kính có phần khác lạ, hơi bí ẩn, chưa từng có.

Kêu gọi mọi người ở nhà phòng dịch

Aleksandr Pushkin bắt đầu viết vở kịch "Boris Godunov" trong thời gian đi đày ở làng Mikhaylovskoye, dường như, ông linh cảm mình là người khai sinh ra thể loại bi kịch, giống như Euripides (nhà viết kịch Hy Lạp cổ đại) và Shakespeare, và chép lại một số phác thảo trong vở nháp của ông với nhan đề "Kinh nghiệm tìm hiểu kịch".

Các vở kịch này chạm tới các vấn đề mà theo ý kiến của Pushkin, tồn tại ngoài thời gian và không tìm kiếm các cốt truyện mới. Không có gì ngạc nhiên là sau khi tác giả qua đời, những vở kịch này, rốt cuộc, được xuất bản với tên gọi "Những bi kịch nhỏ", và đã trở thành những tác phẩm cổ điển của sân khấu.

Khác với "Tập truyện của ông Belkin", các bi kịch nhỏ không mô tả về đời sống, và các nhân vật dường như trực tiếp bàn về đạo đức và lương tâm của mình. "Bữa tiệc trong thời dịch hạch" là một bi kịch như vậy - Pushkin vay mượn một đoạn của trường ca "Thành phố dịch hạch" của nhà văn Anh John Wilson, nơi những kẻ ăn tiệc trong thời kỳ dịch hạch đang hoành hành ở London đã bị một linh mục chỉ trích và buộc tội vô đạo và báng bổ.

"Bữa tiệc trong thời dịch hạch" thực chất là bản dịch tác phẩm nói trên của tác giả, nhưng nó đã được cộng hưởng một cách đáng kinh ngạc với đời sống Nga thời cách ly phòng dịch: trong những lá thư gửi về Moskva, Pushkin phê phán một số bạn bè của mình vì thái độ không nghiêm túc đối với dịch tả và tiếp tục một cuộc sống nhàn hạ.

Cuối cùng, ngày 29 tháng 11 năm 1830, nạn dịch tả ở Nga đã được dập tắt hoàn toàn, ngày 5 tháng 12 năm 1830, Pushkin rời làng Boldino, trở về Moskva. Dịch tả không ảnh hưởng gì tới bạn bè và gia đình nhà thơ. Và vào đầu mùa xuân năm sau (1831), Pushkin và người đẹp Natalya Goncharova đã tổ chức lễ cưới.

Trần Hậu