Mùa thu qua cánh đồng làng

QTO - Sau 3 năm đi học xa quê, trở về làng trong đêm muộn, trời tối đen, thú thực tôi không thể nhìn rõ con đường vào làng, thế nhưng một cái gì đó từ tâm tưởng vọng lên đã giúp tôi nhận ra nơi chôn nhau cắt rốn của mình đây rồi.

Hình như đấy là hương cỏ mùa thu, khi xe chạy qua vệ đường đất làm dậy lên một mùi thơm mà lâu lắm rồi tôi mới ngửi được. Tiếng ếch nhái sau cơn mưa chiều, cả những tiếng côn trùng rỉ rả như một dàn đồng ca mở ra trong đêm sâu lắng. Khuya hôm đó, tôi ngồi bên song cửa sổ, ngước nhìn lên màn trời bên ngoài và thấy một vầng trăng non, giống như tâm hồn tôi thuở còn thơ bé.

Ký ức về những ngày ấu thơ thật khó phai mờ với những ai đã từng lớn lên ở một ngôi làng. Sự quan sát của đứa trẻ bao giờ cũng hạn hữu và nó gói chặt trong một không gian nào đó mà thôi. Bởi thế làng quê chính là thế giới đầu đời của tôi, nơi đó có đủ mọi thứ để mình lớn lên về cả thể xác và tâm hồn. Về sau, khi đã qua tuổi hồn nhiên, bước ra ngoài thêm chút nữa mới biết hóa ra những quan sát khi xưa cũng không hề sai, quê hương luôn đẹp khi ta biết đủ.

Đồng làng sau vụ gặt lúa hè-thu - Ảnh: H.C.D

Những thửa ruộng mỗi năm hai vụ gieo đủ cơm gạo cho người quê, nếu không mất mùa thì còn dôi dư đem bán trang trải thêm đời sống. Men những chân ruộng, người quê đêm đêm có thể đem câu đi cắm một vòng. Sáng ra lại đi một vòng thu câu, thể nào cũng có vài con cá tràu, cá rô để ăn.

Đến mùa gặt, giữa những chỗ ruộng trũng chưa khô nước, có khi cá nằm ở đó cả ổ mấy con. Những người có tay sát ngư còn biết cách đào những chỗ ruộng lầy để lôi lên mấy con lươn hay cá dét thích sống trú ẩn trong bùn đất.

Dọc chân ruộng thỉnh thoảng có mấy cái lỗ tròn tròn do nước xói (gọi là lỗ mội), thọc tay vào có thể moi ra được mấy con đam đồng về chiên mỡ thơm phức. Sự trù phú của cánh đồng quê khiến người ta nghĩ rằng sống ở làng chỉ cần siêng năng cần cù là có ăn. Điều đó cũng không phải quá lời.

Ai đi xa trở về, ngang qua đồng làng không thể không chộn rộn, nhất là khi gặp một cơn gió thoảng làm sóng lúa dập dìu như một giai điệu của tự nhiên. Và trên thinh không, đám mây trắng lơ thơ giữa nền trời xanh, vài con diều vút tận phía xa thật khó để biết đứa trẻ nào đang cầm đầu dây nào.

Ôi cánh đồng của tuổi thơ, suốt bao mùa vẫn những nhịp điệu ấy dẫu ngoài kia phồn hoa đã cuốn biết bao người đổi khác. Những thằng trẻ nít cùng nhau thả diều bắt cá thuở nào bỗng một hôm trở về, dắt theo mấy đứa con ra đồng bày cách thả diều, mà có khi chính mình lại quên mất rồi.

Làng quê nào cũng có cánh đồng đơm đầy hoa và bướm tha hồ cho những ai thích mộng mơ. Dọc những vệ cỏ hai bên con đường, từ cuối xuân, loài xuyến chi nở một màu trắng muốt và kéo dài sang thu, đi qua đó cứ như đi giữa lũng hoa dịu dàng. Trên cỏ xanh, còn có loài cúc dại nở vàng. Hai sắc hoa ấy cũng điệp màu với những cánh bướm nho nhỏ, thoạt bay thoạt đậu, khép mở cánh nhấp nháy nhẹ nhàng như những ngôi sao ban ngày. Hoa cỏ ngoài đồng đa phần đều không có hương thơm, nhưng sự giản dị, khiêm nhường đôi khi lại quyến rũ một cách kỳ lạ.

Đồng quê còn ân sủng cho con người những thứ cỏ mọc hoang dại nhưng lại hữu ích. Men theo con đường giữa đồng, có thể thu hái một mớ rau má mang về nấu canh tôm mát ruột ngày hè. Những đám rau me chua nở hoa tim tím, còn lá thì ngắt về nấu với canh cá cơm ngon hết sẩy.

Trẻ con mải mê chơi trên đồng suốt buổi không thấy đói vì thể nào cũng tìm được trong mấy bụi rậm thứ bỏ vào mồm. Đó là những quả mâm xôi chín đỏ mọng ngậm ngọt tan trong miệng, những hạt chòi mòi chua léc, quả mủ chó (có nơi gọi vú chó) giòn giòn, chát chát… toàn là những thứ quả dại mọc hoang, không phải của riêng ai.

Những trò chơi con trẻ thường kết thúc khi nhìn thấy thấp thoáng xa xa một người đàn bà gánh triêng gióng, hoặc đạp xe trên con đường xuyên cánh đồng làng. Bóng người ấy cứ chập chờn ẩn khuất giữa nhấp nhô sóng cỏ.

A, mạ đi chợ về! Một đứa reo lên rồi ù chạy băng ra giữa đồng mà đón...

Hoàng Công Danh