Mức độ công khai ngân sách thấp đáng quan ngại

Công bố chỉ số công khai ngân sách bộ, cơ quan trung ương (MOBI 2021)

Cụ thể theo ông Thành, vào thời điểm khảo sát chỉ số MOBI gần nhất (31/3/2022), có tới 14/44 cơ quan trung ương không công khai bất cứ một tài liệu nào theo quy định của pháp luật. Các đơn vị có công khai thì đại đa số mức độ còn sơ sài, không đầy đủ.

Mặc dù mức độ công khai ngân sách của các bộ, cơ quan Trungương dù có sự cải thiện so với những năm trước đó, nhưng vẫn ở mức thấp đáng quan ngại. Mức điểm trung bình của MOBI 2021 chỉ đạt 30,9 tiếp tục gây thất vọng. Con số này tăng 9,26 điểm so với năm 2020.

So sánh với việc công khai ngân sách của địa phương, ông Thành cho rằng, các cơ quan trung ương đã đi sau rất nhiều.

Bộ Tài chính vẫn là đơn vị có thứ hạng cao nhất trong MOBI 2021 với 76,16 điểm quyđổi, và là đơn vị duy nhất xếp hạng công khai ở mức ĐẦY ĐỦ. Xếp thứ hai là Đài Truyền hình ViệtNam với 72,09 điểm, và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam ở vị trí thứ ba với 59,09 điểm.

Bên cạnh tính sẵn có còn thấp về tài liệu ngân sách như nhận đinh của ông Thành, trong kỳ đánh giá năm 2021, MOBI tiếp tục khảo sát mức độ công khai ngân sách dựa trên cácchỉ số về tính kịp thời, tính đầy đủ, tính thuận tiện và tính liên tục của 6 loại tài liêụngân sách bắt buộc phải công khai trên cổng thông tin điện tử, trang thông tin điện tử của cácđơn vị.

Về tính kịp thời, nhìn chung có sự cải thiện nhẹ nhưng không đáng kể. Trong số 23 đơn vị có công bốtài liệu về dự toán ngân sách 2022, chỉ có 7 đơn vị công bố đúng thời hạn làtrong vòng 15 ngày kể từ 31/12/2020. Đối với tài liệu về quyết toán ngân sách năm 2020,có 12/20 đơn vị có công khai thông tin công bố đúng thời hạn. Các tàiliệu còn lại gồm báo cáo tình hình thực hiện ngân sách đơn vị quý 1, sáu tháng, chín tháng và cả năm 2021 chỉ được công khai đúng hạn bởi lần lượt 6, 7 và 7 đơn vị.

Không có đơn vị nào công khaiđúng hạn báo cáo tình hình thực hiện ngân sách cả năm 2021.

Về tính thuận tiện, có 33/44 đơn vị có điểm về tính thuận tiện. Định dạng của các tài liệu ngân sách được côngkhai trên cổng thông tin điện tử/trang thông tin điện tử của đơn vị chủ yếu dưới dạng pdf hoặcscan ảnh do vậy còn hạn chế cho người dân đọc và sử dụng thông tin ngân sách từ các định dạngtài liệu này.

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Bộ Khoa học và công nghệ và Ủy ban Dân tộc lànhững đơn vị công khai các tài liệu có định dạng excel, dễ dàng trong việc tiếp cận và sử dụng tàiliệu.

Về tính đầy đủ, các tài liệu ngân sách được công khai chưađầy đủ nội dung tại Thông tư 90/2018/TT-BTC, còn thiếu báo cáo thuyết minh hoặc không đâỳđủ nội dung của các bảng biểu.

Trong số 30 đơn vị có công khai ít nhất một trong sáu tài liệu ngânsách, Bộ Tài chính, Đài Truyền hình Việt Nam và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam là những đơn vịdẫn đầu về tính đầy đủ của các tài liệu ngân sách.

Kết quả khảo sát MOBI 2021 cho thấy các bộ, cơ quan Trung ương cần nỗ lực hơn nữa trong việc thực hiện đúng quy định công khai ngân sách theo như Luật Ngân sách Nhà nước 2015 và hướng dẫn tạiThông tư 61/2017/TT-BTC và Thông tư 90/2018/TT-BTC

PGS.TS Vũ Sỹ Cường, Học viện Tài chính, chuyên gia chính của nhóm nghiên cứu chỉ số MOBI cho rằng, việc công khai ngân sách nhà nước của các bộ ngành vài năm qua chưa thực sự được cải thiện nhất là so với việc công khai ngân sách của các địa phương, chưa thể hiện vai trò chủ đạo của ngân sách trung ương dưới góc độ về minh bạch ngân sách.

"Việc sau gần một thập niên thực hiện Luật Ngân sách mới, các bộ, cơ quan trung ương vẫn chưa thực hiện nghiêm túc việc công khai ngân sách theo tinh thần của Luật Ngân sách Nhà nước 2015 và hướng dẫn của các Thông tư 61/2017 và 90/2018 của Bộ Tài chính, là một thực tế đáng lo ngại trong quản trị nhà nước", ông Thành nhận định.

Chỉ số công khai ngân sách bộ, cơ quan trung ương (MOBI 2021). Nguồn: Trung tâm Nghiên cứu kinh tế và chiến lược Việt Nam (VESS)

Các chuyên gia khuyến nghị, Quốc hội cần cân nhắc bổ sung nội dung giám sát tình hình thực hiện công khai ngân sách của các Bộ, cơ quan Trung ương vào chương trình hoạt động giám sát hàng năm của Ủy ban Tài chính ngân sách của Quốc hội, bao gồm cả giám sát thường xuyên và giám sát chuyên đề.

Quốc hội cần xem xét hoạt động công khai ngân sách nhà nước của các bộ, cơ quan Trungương như một trong những tiêu chí đánh giá hoạt động của các cơ quan này. Có thể xem xét mức độ công khai ngân sách của các bộ, cơ quan Trung ương như một trong những tiêu chí để phân bổ ngân sách hàng năm.

Luật Ngân sách nhà nước năm 2015 chưa quy định chế tài xử lý khi các đơn vị sử dụng ngân sách không thực hiện công khai ngân sách như quy định tại điều 15 của Luật. Do vậy, Quốc hội cần xem xét bổ sung chế tài xử lý các vi phạm về thực hiện công khai ngân sách theo quy định của pháp luật.

Tùng Anh