Mullah Baradar - từ chỗ bị xích kéo đi tới nhân vật chủ chốt của Taliban

Sau 20 năm chiến tranh ở Afghanistan (2001-2021), phó thủ lĩnh Taliban Mullah Baradar trở thành nhân vật ghi dấu ấn đậm nét trong chiến thắng gây nhiều bất ngờ của lực lượng này khi tiến chiếm thủ đô Kabul.

Phó thủ lĩnh Taliban tên đầy đủ là Mullah Abdul Ghani Baradar, trở thành kiến trúc sư của chiến thắng trong cuộc chiến tranh 20 năm qua ở Afghanistan.

Tuy Haibatullah Akhundzada là thủ lĩnh tối cao của Taliban, nhưng Mullah Baradar mới là gương mặt xuất hiện nhiều nhất trước công chúng thế giới.

Mullah Baradar sinh ra ở tỉnh Uruzgan vào năm 1968. Năm 1992, Afghanistan xảy ra cuộc nội chiến giữa các lãnh chúa với nhau, Baradar lúc này cùng anh rể của mình là Mohammad Omar thành lập các trường dạy giáo lý Hồi giáo và thành lập Taliban.

Nhờ vào sự ủng hộ từ Cơ quan Tình báo ISI của Pakistan, Taliban đã chiến thắng các lãnh chúa cũng như chính quyền Afghanistan vào năm 1996.

Mullah Baradar là cánh tay đắc lực của thủ lĩnh Taliban Mohammad Omar, khi được nhiều người coi là một chiến lược gia tài tình và là chìa khóa dẫn đến chiến thắng của Taliban năm 1996.

Sau khi Taliban nắm quyền, Mullah Baradar đảm nhận các vai trò trong các cơ quan điều hành nhà nước giai đoạn 1996-2001, và từng là Thứ trưởng Bộ Quốc phòng trước khi bị Mỹ lật đổ vào năm 2001.

Trong 20 năm (2001-2021), Mullah Baradar được nhiều người biết đến là một lãnh đạo quân sự tài giỏi và một người điều hành chính trị tinh tế.

Là chỉ huy quân sự tài giỏi của Taliban, nhưng Mullah Baradar được nhận định là người tương đối ôn hòa. Ông từng ra lệnh thuộc cấp không được thực hiện các hành vi tàn bạo tại các vùng đất Taliban kiểm soát từ năm 2001.

Tuy vậy, chính quyền của cựu Tổng thống Obama khi ấy quan ngại về tài quân sự của Baradar, cũng như không kỳ vọng rằng Baradar sẽ giữ lập trường ôn hòa.

Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ đã lần ra tung tích của Mullah Baradar tại Karachi vào năm 2010, và thuyết phục ISI bắt giữ. Mullah Baradar bị chính quyền Pakistan xích và kéo đi trong họp báo.

Vào năm 2018, ông Zalmay Khalilzad, đặc phái viên của chính quyền Tổng thống Trump về hòa giải tại Afghanistan, đã yêu cầu Pakistan thả ông Mullah Baradar để họ có thể đàm phán với Taliban tại Qatar.

Ngay sau khi được thả, Mullah Baradar, với vai trò trưởng đoàn đàm phán Taliban, từng điện đàm với cựu tổng thống Mỹ Donald Trump sau khi Washington và Taliban ký thỏa thuận hòa bình tại Doha hồi tháng 3/2020. Ông cũng gặp mặt Cựu Ngoại trường Mỹ Mike Pompeo.

Ông Trump từng cho biết, cuộc trò chuyện diễn ra tốt đẹp, ca ngợi mối quan hệ "rất tốt" với ông Mullah Baradar, nói thêm rằng Taliban "muốn chấm dứt bạo lực".

Ông Mullah Baradar tháng trước cũng gặp Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị tại thành phố Thiên Tân để bàn về các vấn đề của Afghanistan. Giời đây khi Taliban chiếm thủ đô Kabul, Mullah Baradar đã trở về Afghanistan.

Trong bài đăng trên Twitter, Muhammad Naeem Wardak, phát ngôn viên văn phòng chính trị của Taliban, xác nhận ông Mullah Baradar đã hạ cánh xuống sân bay ở thành phố Kandahar.

Đây là lần đầu tiên Mullah Baradar, phó thủ lĩnh Taliban có mặt tại Afghanistan sau 20 năm vắng bóng.

Trước đó, một nguồn tin am hiểu vấn đề tiết lộ Mullah Baradar cùng một số thành viên cấp cao của Taliban khởi hành từ thành phố Doha ở Qatar để đến Kandahar.

Kandahar, thành phố lớn thứ hai Afghanistan và là nơi khởi nguồn của Taliban, đóng vai trò thủ phủ trong lần đầu tiên nhóm này nắm quyền vào thập niên 1990.

Ông Mullah Baradar trở lại Afghanistan trong bối cảnh Taliban chưa chọn được người lãnh đạo tại nước này.

Suhail Shaheen, phát ngôn viên của Taliban, cho biết một cuộc tham vấn sẽ được tiến hành với kết quả dự kiến được công bố sau 2-3 ngày.

Taliban được cho là đang tìm cách tạo bầu không khí kiềm chế và ôn hòa ở Afghanistan, giữa lúc người dân tìm cách tháo chạy khỏi đất nước.

Taliban đã tuyên bố ân xá chung cho toàn bộ quan chức chính phủ Afghanistan và kêu gọi họ quay lại làm việc. "Các bạn nên bắt đầu cuộc sống thường ngày với tâm thế tự tin", tuyên bố của Taliban có đoạn.

Một số cửa hàng đã nối lại hoạt động tại thủ đô Kabul, trong khi cảnh sát giao thông trở lại đường phố.

Phát ngôn viên Taliban Zabihullah Mujahid cũng cho biết phụ nữ Afghanistan sẽ được hưởng quyền lợi và làm việc trong nhiều ngành, bao gồm cả giáo dục, y tế, cảnh sát, tư pháp.

"Tôi muốn trấn an mọi người rằng sẽ không có bất kỳ phân biệt đối xử nào đối với phụ nữ, nhưng dĩ nhiên phải trong các khuôn khổ của chúng tôi", ông Mujahid cho hay trong họp báo quốc tế đầu tiên ở Kabul.

Lực lượng Taliban cũng khẳng định phụ nữ vẫn được làm việc và học đến cấp đại học ở Afghanistan.

Phía Taliban cũng cho biết thêm rằng, phụ nữ Afghanistan sẽ được hưởng quyền lợi và làm việc trong nhiều ngành, bao gồm cả giáo dục, y tế, cảnh sát, tư pháp.

Việt Hùng