Mượn hồ sơ đi làm: Lợi bất cập hại

Do hoàn cảnh gia đình khó khăn nên đầu năm 2018 chị P.T.L rời Hà Tĩnh vào Bình Dương xin việc khi mới hơn 16 tuổi. Khi đó, để vào làm công nhân may cho một doanh nghiệp (DN) tại TP Dĩ An (tỉnh Bình Dương), chị L. mượn hồ sơ của chị gái mình là P.T.N. Cuối năm 2022, L. qua đời đột ngột do tai nạn giao thông nhưng thân nhân không thể làm hồ sơ để hưởng chế độ tử tuất. Còn chị gái L. thì gặp rắc rối khi chốt sổ BHXH do phát sinh thời gian đóng trùng BHXH ở 2 công ty.

Tự làm khó mình

Tương tự, cũng vì cho người quen mượn hồ sơ xin việc mà ông P.V.S bị treo quyền lợi BHXH hơn 2 năm qua.

Từ tháng 10-2000 đến tháng 1-2020, ông P.V.S làm việc và tham gia BHXH tại Công ty CP Hữu hạn V.D (tỉnh Đồng Nai). Trong khoảng thời gian này, ông S. cho người quen mượn hồ sơ cá nhân để xin việc và tham gia BHXH tại Công ty TNHH J.I.F (từ tháng 6-2007 đến tháng 5-2010). Người mượn hồ sơ sau khi nghỉ việc đã hưởng BHXH một lần và trợ cấp thất nghiệp vào tháng 7-2011. Đầu năm 2021, vì sức khỏe yếu, không thể tiếp tục đi làm và tham gia BHXH, ông S. làm thủ tục đề nghị hưởng BHXH một lần thì được cơ quan BHXH trả lời chờ tiến hành xác minh việc cho mượn hồ sơ, trùng quá trình tham gia để có cơ sở giải quyết. Sau 2 năm chờ đợi nhưng vẫn không nhận được kết quả giải quyết, ông S. thắc mắc tiếp thì được BHXH tỉnh Đồng Nai trả lời căn cứ Công văn 1767/LĐTBXH-BHXH của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐ-TB-XH), trường hợp người lao động (NLĐ) mượn hồ sơ của người khác để giao kết hợp đồng lao động (HĐLĐ) là hành vi vi phạm nguyên tắc "trung thực", nghĩa vụ cung cấp thông tin khi giao kết HĐLĐ của Bộ Luật Lao động (BLLĐ). Đây là trường hợp HĐLĐ vô hiệu toàn bộ. Việc xử lý HĐLĐ vô hiệu toàn bộ thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án theo quy định của Bộ Luật Tố tụng dân sự.

Trung thực khi nộp hồ sơ xin việc sẽ giúp người lao động bảo vệ quyền lợi chính đáng cho chính mình

Tình trạng NLĐ mượn hay cho mượn hồ sơ xin việc cũng diễn ra phổ biến tại TP HCM. Thông tin tại buổi đối thoại với BHXH TP HCM mới đây, cán bộ nhân sự của Công ty CP V.S (quận Bình Thạnh), cho biết lý do mượn hồ sơ chủ yếu vì NLĐ chưa đủ tuổi lao động. Khi tuyển dụng do giấy tờ hợp lệ và hình ảnh khá giống nhau nên nhân viên tuyển dụng khó phát hiện. Chỉ khi NLĐ đủ tuổi lao động và chủ động khai báo để chỉnh sửa hồ sơ nhằm cộng dồn thời gian tham gia BHXH trước đó thì DN mới biết. Bà Phan Thị Mai, Trưởng Phòng Quản lý thu - Sổ, Thẻ BHXH TP HCM, cho hay tại BHXH thành phố đang tồn khá nhiều hồ sơ đề nghị giải quyết các chế độ BHXH của NLĐ do liên quan đến mượn hay cho mượn hồ sơ cá nhân để xin việc và tham gia BHXH. "Hành vi mượn hồ sơ người khác tham gia BHXH là phạm pháp. Do vậy, phải chờ kết quả xử lý của các cơ quan chức năng và hướng dẫn của BHXH Việt Nam thì BHXH thành phố mới có cơ sở để giải quyết".

Mất trắng quyền lợi

Khi mượn hồ sơ người khác để xin việc, NLĐ viện dẫn nhiều lý do như chưa đủ tuổi lao động, thiếu giấy tờ tùy thân, không có điều kiện về quê làm hồ sơ… Với hành vi này, NLĐ không chỉ tự đánh mất quyền lợi của chính mình mà còn khiến cơ quan chức năng gặp khó khăn khi thực hiện chính sách.

Một cán bộ BHXH tỉnh Tiền Giang cho hay việc điều chỉnh hồ sơ và giải quyết chế độ cho các trường hợp mượn hồ sơ ký HĐLĐ và tham gia BHXH không đơn giản. Khi phát sinh đề nghị điều chỉnh hồ sơ tư pháp của NLĐ, BHXH tỉnh sẽ gửi Công văn cho Sở LĐ-TB-XH xin ý kiến giải quyết đối với từng trường hợp cụ thể. Sau khi nhận được phản hồi từ Sở LĐ-TB-XH tỉnh, cơ quan BHXH sẽ thực hiện hiệu chỉnh hồ sơ tư pháp cho NLĐ. Trong năm 2022, BHXH và các sở, ngành của tỉnh cũng đã tổ chức các cuộc họp để tìm hướng giải quyết cho các trường hợp NLĐ mượn hồ sơ của người khác để giao kết HĐLĐ theo Công văn 1767/LĐTBXH-BHXH. Đồng thời, BHXH tỉnh cũng đã có công văn đề nghị phía tòa án hướng dẫn cách thức, quy trình tuyên bố và xử lý hợp đồng vô hiệu đối với trường hợp NLĐ mượn hồ sơ của người khác để giao kết HĐLĐ. Tuy nhiên, vẫn chưa tìm được hướng giải quyết tối ưu để hướng dẫn cho đơn vị sử dụng lao động và NLĐ thực hiện.

Theo các chuyên gia lao động, ngoài vi phạm các quy định của BLLĐ khi giao kết HĐLĐ, việc sử dụng hồ sơ người khác để tham gia BHXH có thể bị xem là hành vi gian lận, giả mạo hồ sơ trong việc thực hiện BHXH, bảo hiểm thất nghiệp, một trong những hành vi bị nghiêm cấm được quy định tại khoản 4 điều 17 Luật BHXH. Căn cứ khoản 2 điều 122 Luật BHXH cá nhân có hành vi vi phạm quy định của luật BHXH, tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử phạt vi phạm hành chính, xử lý kỷ luật hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự; nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật. Khi NLĐ cho mượn hay đi mượn hồ sơ lao động sẽ không được hưởng các quyền lợi về BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp và dễ bị DN lợi dụng để phớt lờ việc thực hiện các nghĩa vụ của mình.

Bài và ảnh: MAI CHI