Mường Lai khôi phục và phát triển lễ hội Xo May

Múa Dậm Thuông ở lễ hội Xo May.

Xo May tiếng Tày dịch ra có nghĩa là cầu may. Mở đầu cho lễ hội là nghi lễ cúng đình Nà Ngàm - ngôi đình cổ của người Tày còn lưu giữ được những giá trị văn hóa, tín ngưỡng của cộng đồng dân tộc. Đình Nà Ngàm thờ ba vị thần Núi là Pú Đán Khao (thần núi Đá Trắng), Pú Đán Đeng (thần núi Đá Đỏ), Pú Đán Đăm (thần núi Đá Đen) và thờ thần sông Chảy.

Nghi lễ được thực hiện với mong muốn cầu cho mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu, nhà nhà no ấm, hạnh phúc. Khi hoàn thành phần cúng, thầy Mo sẽ phát quả còn cho nhân dân và du khách để thực hiện ném còn tại sân đình. Khi có người ném thủng vòng tròn bưng giấy đỏ tượng trưng mặt trời trên cây nêu thì được coi hoàn tất phần lễ.

Ông Hoàng Quang Nhạn - xã Mường Lai cho biết: "Nghi lễ cúng đình Nà Ngàm đã có từ xa xưa, khi dân làng làm ăn khó khăn, vào đầu năm mới đã chuẩn bị mâm lễ xuống tận đồng để cúng thần linh, cầu mong cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt. Về sau nhân dân lập đình và được duy trì đến ngày nay. Tôi là đời thứ 9 được truyền lại làm Mo đình, đây là điều tự hào, bản thân tôi cũng mong nghi lễ cúng đình sẽ được duy trì và truyền lại cho thế hệ sau, ngày càng phát triển hơn nữa”.

Sau phần lễ, phần hội sẽ có nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao đặc sắc như: giao lưu dân ca - dân vũ giữa các hội, nhóm, câu lạc bộ người Tày; múa Dậm Thuông - một điệu múa truyền thống của dân tộc Tày với sự tham gia của trên 300 diễn viên quần chúng trên địa bàn xã. Từ một nghi lễ mộc mạc, điệu múa Dậm Thuông đã trở thành một hoạt động văn hóa của cộng đồng người Tày.

Những bước nhảy, điệu múa của chàng trai, cô gái khi uyển chuyển, lúc mạnh mẽ lâng lâng trong tiếng nhạc, say mê không biết mệt, khiến mọi người gần gũi nhau hơn. Điệu múa như một hình thức mời thần linh chứng giám, vừa là để cảm tạ và cầu xin sự no ấm, may mắn cho một năm mới an lành, một mùa lúa thóc, trâu bò đầy nhà.

Chị Triệu Thị Nguyên - phường Yên Ninh, thành phố Yên Bái chia sẻ: "Tham dự Lễ hội, mình rất bất ngờ với nét đẹp văn hóa riêng có của đồng bào Tày ở Mường Lai, đặc biệt là tinh thần thân thiện mến khách của bà con. Các gian hàng trưng bày tại Lễ hội cũng rất nhiều sản vật của địa phương có thể mua về làm quà”.

Còn với người dân bản địa, Lễ hội Xo May đầu năm đã trở thành cuộc sinh hoạt cộng đồng được háo hức chờ đợi nhất trong năm, bởi vậy người dân rất tích cực tham gia công tác chuẩn bị, góp công, góp sức cho lễ hội.

Điểm mới của Lễ hội Xo May năm 2024 là đã thực hiện sân khấu hóa Lễ đón dâu của người Tày. Lễ kết hôn của người Tày có nhiều nghi lễ quan trọng như: lễ so tuổi, dạm hỏi, vấn danh, dẫn cưới, lễ đón dâu, lễ lại mặt và một số tục lệ khác. Trong đó, "Lễ đón dâu” là một nghi lễ đặc biệt, mang đậm truyền thống văn hóa bản địa đã được lưu truyền trong đời sống người Tày qua nhiều thế hệ.

Để đi đón dâu, nhà trai ngoài việc chuẩn bị lễ vật mang sang nhà gái thì phải chọn được ông Trưởng đoàn, người Tày gọi là "Quan làng” có tài ăn nói, biết hát khắp coọi để đối đáp giao duyên với nhà gái. Chỉ khi hát đối đáp lại được nhà gái thì mới được trải chiếu hoa ngồi và làm các thủ tục khác để đón dâu. Việc tái hiện lễ đón dâu trong lễ hội đã góp phần không nhỏ vào việc quảng bá nét đẹp truyền thống của đồng bào Tày, đồng thời giáo dục, lưu giữ và phát huy phong tục, giá trị văn hóa cho thế hệ trẻ.

Ông Triệu Văn Huấn - Bí thư Đảng ủy xã Mường Lai cho biết: "Lễ hội được tổ chức hằng năm trên tinh thần tự nguyện, tự giác tham gia các hoạt động của người dân. Các hoạt động, chương trình đều có sự thống nhất, phối hợp giữa chính quyền địa phương và nhân dân các thôn”.

Lễ hội Xo May năm 2024 tiếp tục tạo được ấn tượng với du khách trong và ngoài huyện, góp phần tôn vinh, bảo tồn di sản văn hóa của địa phương. Đồng thời, phục vụ nhu cầu hưởng thụ văn hóa, nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho nhân dân, góp phần xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, tiến bộ. Cũng là dịp để xã Mường Lai tiếp tục quảng bá, giới thiệu, lan tỏa hình ảnh, vẻ đẹp về vùng quê giàu bản sắc truyền thống, quê hương cách mạng, thúc đẩy phát triển du lịch của địa phương.

Anh Dũng