Mưu sinh giữa mùa nước nổi Đồng Tháp Mười

Nghề “ăn theo” con nước

Chiều muộn ở xã biên giới Thường Phước, tỉnh Đồng Tháp, nước từ thượng nguồn bắt đầu tràn bờ, từng vạt ruộng ngoài đê như khoác tấm áo mới, loang loáng sắc đỏ phù sa. Từ giăng lưới, đặt dớn, cho đến hái bông điên điển, hái bông súng, tất cả tạo nên một bức tranh sinh động, vừa vất vả vừa tràn đầy hy vọng.

Người dân chỉ tay về hướng cánh đồng đang ngập nước ở xã biên giới Thường Phước, tỉnh Đồng Tháp

Ông Tư Nghĩa, người dân xã Thường Phước, vừa kéo xong mẻ dớn đầu mùa, trên mặt vẫn còn lấm tấm mồ hôi. “Mỗi năm chỉ mong đến mùa này. Có nước mới có cá, có tôm, có cái ăn, cái bán. Năm nay nước về sớm, bà con mình tất bật mưu sinh”, ông nói, mắt dõi về phía đồng nước đang ngập dần.

Với nhiều hộ dân đầu nguồn, mùa lũ không phải là thảm họa mà là “mùa vàng”, mùa của sự đợi chờ. Nước mang về phù sa bồi đắp đồng ruộng, đẩy trôi phèn mặn, đem theo vô vàn sản vật: cá linh, cá lăng, cá chạch lấu, cua đồng, tép, chuột đồng, rau nhút, bông điên điển. Nếu năm nào nước cao, đều, sản vật nhiều, bà con có thể kiếm được nguồn thu nhập đủ trang trải cả mùa khô.

Mùa nước nổi cũng là mùa mà nhiều nghề dân dã như giăng lưới, đặt dớn,… sống lại

Tuy nhiên, những năm gần đây, nước về thất thường. Có năm nước thấp, cá ít, nhiều người phải xoay xở tìm thêm nghề phụ. “Ngày xưa cá nhiều lắm, chỉ cần giăng vài tay lưới là đầy xuồng. Giờ phải đặt dớn cả tuần mới được mấy chục ký. Thu nhập giảm, nhưng không bỏ được nghề, vì nó gắn với cơm áo của gia đình”, bà Sáu Đẹp, một thương lái thu mua cá linh ở biên giới Thường Phước, chia sẻ.

Một thương lái thu mua “sản vật” mùa lũ ngay tại khu vực gần cánh đồng ở Thường Phước

Mùa nước nổi cũng là mùa mà nhiều nghề dân dã sống lại. Trên cánh đồng mênh mông nước, anh Võ Văn Tám ngồi trên chiếc xuồng nhỏ, bắt đầu thả lưới. Nghề này cực lắm, có lúc phải ngâm mình dưới nước cả ngày, nhưng nếu trúng thì một buổi có thể bắt được vài chục ký cá, thu nhập tạm ổn”, anh Tám vừa cười vừa khoe thùng cá linh còn quẫy nước.

Cảnh một người dân vùng lũ đang giăng lưới bắt cá

Cùng với đó, những người phụ nữ trong xóm lại bận rộn với nghề hái bông điên điển, bông súng. Bà Năm Loan cho biết: “Mỗi sáng sớm phải lội ra tận bưng, cắt từng nhánh bông điên điển, hái xong đem ra chợ bán liền, tươi mới được giá. Một ngày hái chừng 10-15 ký, trừ chi phí xăng xuồng cũng còn lời vài trăm ngàn, đủ mua gạo, mua mắm cho con”.

Ngoài ra, các thương lái cũng vào mùa “săn hàng”. Họ dựng lều ven bờ, mua trực tiếp cá, tôm, rau nước từ người dân, rồi chở bằng xuồng ra chợ bán. Mỗi ngày có thể thu mua hàng trăm ký cá linh đầu mùa, loại được ưa chuộng để làm mắm, kho, nấu canh chua.

Hy vọng vào mùa lũ mới

Để tiện việc mưu sinh, nhiều hộ dân dựng chòi tạm ngay giữa đồng. Đêm đến, họ nhóm bếp nấu cơm, rồi thay phiên nhau trông dớn, trông vó. “Cá linh hay chạy ban đêm. Có đêm bắt được mấy chục ký, bán xong có khi được cả triệu bạc. Cực nhưng vui, vì cả gia đình cùng làm, trẻ con cũng theo cha mẹ ra đồng”, ông Ba Dương kể, tay thoăn thoắt gỡ từng con cá khỏi lưới.

Nhiều hộ dân dựng chòi tạm ngay giữa đồng để tiện việc mưu sinh mùa lũ

Trong ánh sáng đèn pin lập lòe, những bóng người lom khom giữa biển nước tạo thành một bức tranh đặc trưng chỉ có ở miền Tây mùa lũ. Đó là vẻ đẹp mộc mạc nhưng đầy sức sống, nơi người dân vừa chống chọi với nước vừa tận dụng nguồn lợi thiên nhiên để mưu sinh.

Dù còn giữ được nét đặc trưng, mùa nước nổi ở Đồng Tháp cũng đang đối mặt nhiều thay đổi. Nguồn lợi thủy sản ngày càng giảm do biến đổi khí hậu, do việc khai thác quá mức và do dòng chảy Mê Kông chịu ảnh hưởng từ các công trình thủy điện thượng nguồn.

Chuột đồng, đặc sản mùa lũ được bày bán ở chợ biên giới Thường Phước

Ông Tư Nghĩa trầm ngâm: “Hồi trước, cứ tháng 7 nước đã lênh láng, giờ nhiều khi phải đợi đến tháng 8, tháng 9. Mà cá thì ít đi rõ rệt. Không biết vài năm nữa còn được mấy mùa cá linh như vầy”.

Chính quyền địa phương đã có nhiều biện pháp hỗ trợ, như dự báo lũ sớm, gia cố đê bao, khuyến khích bà con chuyển đổi một phần diện tích sang nuôi cá, trồng sen, hoặc làm du lịch mùa nước nổi. Nhiều nơi ở Đồng Tháp Mười còn khai thác du lịch cộng đồng, cho du khách trải nghiệm giăng lưới, bắt cá, thưởng thức lẩu cá linh bông điên điển ngay tại đồng, vừa tạo thêm thu nhập cho người dân, vừa giữ gìn nét văn hóa mùa lũ.

Cá linh được bày bán ở chợ biên giới. Ảnh: Bùi Nguyên

Khi bình minh lên, mặt nước đỏ phù sa lấp lánh ánh nắng. Những chiếc xuồng nhỏ lại nổ máy, rẽ sóng ra đồng. Dù còn nhiều khó khăn, người dân Đồng Tháp vẫn mong mùa nước nổi năm nay sẽ mang lại “lộc trời” đủ đầy.

Mùa nước nổi, không chỉ là thời gian mưu sinh mà còn là mùa của hy vọng, mùa của tình người quây quần nơi đồng nước. Giữa biển nước mênh mông, tiếng cười nói, tiếng máy xuồng, tiếng cá quẫy nghe như nhịp thở quen thuộc của vùng đất đầu nguồn, nơi những phận người gắn bó trọn đời với con nước lũ.

Bùi Nguyên