Mỹ bất ngờ thay đổi lớn liệu có tạo ra một bước ngoặt

Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu tại Đại hội đồng Liên hợp quốc, New York ngày 23/9. (Nguồn: DPA)

Nhiều thay đổi, vì sao?

Quan điểm của Tổng thống Donald Trump về vai trò của Liên hợp quốc, biến đổi khí hậu, người di cư và giải pháp công nhận Nhà nước Palestine... không bất ngờ về nội dung và phong cách. Nhưng về Nga và xung đột ở Ukraine lại là chuyện khác.

Cách đây không lâu, Washington vẫn khẳng định, việc Ukraine khôi phục lãnh thổ năm 1991 là không tưởng, phải chấp nhận “thực tế mới” và càng kéo dài xung đột càng mất thêm đất, nên Kiev phải thỏa hiệp. Bất ngờ, ngày 23/9, Tổng thống Donald Trump quay 180 độ, gọi “Nga là con hổ giấy” và cho rằng với sự hỗ trợ của EU, NATO, Ukraine đang có điều kiện để “khôi phục hình hài lãnh thổ”!

Thay đổi ý kiến là phong cách, thủ pháp của ông chủ Nhà Trắng, khiến đối thủ khó lường và dễ bị động. Nhưng thay đổi đến mức như tuyên bố ngày 23/9 thì dư luận không thể không thắc mắc, vì sao?

Nhiều hãng thông tấn, tờ báo lớn lý giải, phân tích lý do, có thể tóm lược như sau:

Một, Tổng thống Donald Trump muốn thể hiện lập trường cứng rắn, quyết đoán, đáp trả các ý kiến trong nội bộ và của đồng minh EU, NATO nói ông mềm mỏng, thân thiện với Moscow. Nhất là trước các cáo buộc của phương Tây về việc UAV Nga xâm phạm không phận Ba Lan và cho máy bay vào không phận Estonia gần đây.

Hai, ông chủ Nhà Trắng gia tăng sức ép với đồng minh (đặt gánh nặng trách nhiệm lên vai EU, NATO, yêu cầu phải đoạn tuyệt dầu khí Nga, áp thuế Trung Quốc đến 100%); với Ukraine và cảnh báo Nga (vì các hoạt động quân sự gần đây của Moscow khiến kịch bản của Washington trở nên xa vời). Trong khi đó, Mỹ đứng ngoài xung đột, vẫn thu lời từ bán vũ khí, bán khí đốt hóa lỏng cho châu Âu.

Ba, Tổng thống Donald Trump đánh giá “Nga là con hổ giấy”, vì cho rằng ba năm rưỡi mà không thực hiện được việc chỉ cần một tuần và Moscow gặp khó khăn lớn về kinh tế! Một mặt ông muốn đề cao sức mạnh của Mỹ; mặt khác có thể do các quan chức Washington báo cáo tình hình không sát, không đầy đủ hoặc suy luận chủ quan. Tại diễn đàn này, Nhà Trắng ca ngợi đã kiểm soát được lạm phát trong khi trước đó 6 ngày, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) công bố lạm phát tăng!

Tổng thống Donald Trump (phải) hội đàm cùng người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky bên lề kỳ họp Đại hội đồng Liên hợp quốc, ngày 23/9. (Nguồn: New York Times)

Thông điệp không mong muốn

Nhiều thay đổi nhưng chưa thể tạo ra bước ngoặt. Phát biểu của Tổng thống Mỹ thiên về khích lệ tinh thần đồng minh và Ukraine. Ngoại trừ tuyên bố sẽ trừng phạt Nga “rất nặng nề” (không rõ nội dung, mốc thời gian) và bán vũ khí cho Ukraine, Washington không cho thấy một chiến lược rõ ràng, những chính sách, biện pháp cụ thể.

Như vậy, động thái trên chưa thể nói là bước ngoặt trong chiến lược, chính sách của Mỹ. Và vẫn những công cụ ấy, lấy gì để tạo ra bước ngoặt trong xung đột giữa Nga và Ukraine.

Đồng minh EU, NATO được giao trách nhiệm bảo đảm an ninh cho Ukraine. Họ vẫn quyết tâm. Nhưng mới vài UAV, EU, NATO đã bộc lộ sự lúng túng, bất cập “dùng dao mổ trâu để giết gà” (sử dụng F-35, F-16 phóng tên lửa hàng triệu USD tiêu diệt UAV chỉ chục nghìn USD); vội vàng hô hào tăng cường phòng thủ phía Đông. Rồi EU lấy đâu ra 120 tỷ USD/năm hỗ trợ theo yêu cầu của Tổng thống Volodymyr Zelensky, trong khi các “đầu tàu” Pháp, Đức, Anh đang lao đao vì các cuộc biểu tình phản đối kinh tế suy giảm, đời sống khó khăn...

Tổng thống Volodymyr Zelensky hoan hỉ ca ngợi sự thay đổi chưa từng thấy của Tổng thống Donald Trump; chưa bao giờ Kiev và Washington gần nhau như vậy! Nhưng thực tế không như mong muốn. Chính Tổng thống Volodymyr Zelensky đã phải thừa nhận quân đội Ukraine có nguy cơ sụp đổ nếu không được viện trợ tiền và vũ khí. Mỹ thì muốn rút chân, EU, NATO chia rẽ và đang vật lộn với vấn đề của mình. Gần đây, Kiev đang thể hiện sức mạnh bằng các đòn tấn công của tên lửa, UAV vào nhiều mục tiêu trong lãnh thổ Nga và những đợt phản kích trên bộ. Chừng đó có thể kéo dài xung đột, nhưng khó xoay chuyển cục diện chiến trường.

Trả lời phỏng vấn của báo RBK ngày 24/9 về thông điệp của Tổng thống Mỹ, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Pesov hóm hỉnh so sánh, “nước Nga không phải là “hổ giấy” mà là “con gấu” thực sự”; chúng tôi vẫn tiếp tục chiến dịch đặc biệt nhằm bảo đảm lợi ích quốc gia và hoàn thành những mục tiêu do Tổng thống Vladimir Putin đề ra".

Ông Peskov nhấn mạnh, Tổng thống Nga coi trọng nỗ lực trung gian hòa giải của Tổng thống Mỹ và đánh giá quan hệ cá nhân giữa hai lãnh đạo vẫn tốt đẹp. Nga cho rằng những tuyên bố không làm thay đổi thực tế chiến trường và cảnh báo “những bên từ chối đàm phán hôm nay sẽ rơi vào vị trí bất lợi hơn vào ngày mai”.

Moscow không nói nhiều mà tiếp tục hành động, tổ chức cuộc diễn tập Zapad-2025 với quy mô lớn, thông điệp mạnh; duy trì tấn công với cường độ cao, bằng nhiều loại vũ khí vào nhiều mục tiêu ở Ukraine, giữ vững ưu thế chiến trường. Dường như, Moscow chưa dùng hết con bài.

Tổng thống Volodymyr Zelensky ca ngợi “Tổng thống Donald Trump là người thay đổi cục diện”. Nga có thể gặp thêm không ít khó khăn. Tuy nhiên, qua phân tích từ tất cả các bên, có thể nói, Mỹ có thay đổi lớn về quan điểm, nhưng chưa thể tạo ra bước ngoặt, thay đổi cục diện xung đột.

Mặt khác, sự thay đổi của Washington có thể dẫn đến những thông điệp ngoài mong muốn. Đó là, chiến lược, chính sách của Mỹ không ổn định, dễ thay đổi vì toan tính lợi ích riêng. Đồng minh, đối tác phải tìm cách tự lực, tự chủ, không thể dựa dẫm, trông đợi hoàn toàn vào Mỹ.

TS. Vũ Đăng Minh