Mỹ cam kết đàm phán một thỏa thuận mới và toàn diện với Iran

Mỹ đưa ra lời kêu gọi trên sau khi Iran phá vỡ cam kết trong thỏa thuận hạt nhân lịch sử JCPOA năm 2015, theo đó tích trữ không quá 300kg uranium hexafluoride (UF6), tương đương 202,8kg uranium làm giàu cấp độ thấp cho đến năm 2030. Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif thông báo nước này đã vượt giới hạn 300kg theo kế hoạch. Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) sau đó xác nhận tuyên bố của Tehran, cho biết đã gửi thông báo tới các nước thành viên và ước tính Tehran đang sở hữu khoảng 303kg nguyên liệu UF6.

Tổng thống Iran Hassan Rouhani nghe giới thiệu về các thành tựu hạt nhân của nước này. Ảnh: Reuters.

Trong thông cáo báo chí, Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết chính quyền Iran đã tiến hành các bước mới nhằm thúc đẩy tham vọng hạt nhân của mình. Cáo buộc Iran, nước bảo trợ chủ nghĩa khủng bố hàng đầu thế giới tiếp tục sử dụng chương trình hạt nhân của mình nhằm đe dọa cộng đồng quốc tế và an ninh khu vực, Mỹ cam kết đàm phán một thỏa thuận mới và toàn diện với Iran nhằm giải quyết mối đe dọa này. Bộ Ngoại giao Mỹ nhấn mạnh nếu Iran tiếp tục từ chối ngoại giao và mở rộng chương trình hạt nhân của mình, Mỹ sẽ tiếp tục gia tăng sức ép kinh tế và cô lập ngoại giao nước này. Trước động thái của Iran, Tổng thống Donald Trump cho biết, ông không có thông điệp gì nhưng Iran cần biết những gì họ đang làm và họ đang “đùa với lửa”.

Trong bài phát biểu được phát sóng trực tiếp trên truyền hình nhà nước, Ngoại trưởng Iran Zarif tuyên bố nước này sẽ “không bao giờ” đầu hàng trước sức ép của Mỹ và nếu muốn đàm phán, Mỹ nên “thể hiện sự tôn trọng”. Trong khi đó, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Iran Abbas Mousavi cảnh báo “sắp hết thời gian” để cứu vãn thỏa thuận hạt nhân giữa Iran với các cường quốc, nhưng khẳng định các bước đi nhằm rút bớt cam kết của nước này vẫn “có thể đảo ngược”. Trước đó, Iran cũng đã có các bước đi đẩy JCPOA đứng trước nguy cơ đổ vỡ khi đình chỉ hai cam kết. Iran còn ra tối hậu thư hai tháng cho châu Âu, Trung Quốc và Nga có biện pháp giúp nước này giảm bớt lệnh trừng phạt từ Mỹ và bán được dầu, nếu không họ sẽ rút thêm cam kết trong thỏa thuận.

Ngày 2-7, Chủ tịch Quốc hội Iran Ali Larijani tuyên bố những lời đe dọa của Mỹ đã đoàn kết các phe phái chính trị ở Iran. Trong phát biểu được phát sóng trực tiếp trên truyền hình quốc gia, ông Larijani nhấn mạnh Tổng thống Mỹ Donald Trump “cần phải hiểu rằng khi một ai đó dùng những ngôn từ bắt nạt một quốc gia văn minh, thì người dân nước đó trở nên đoàn kết hơn”.

Những diễn biến căng thẳng trên giữa Mỹ và Iran là hệ lụy của việc Mỹ đơn phương rút khỏi thỏa thuận JCPOA năm 2018 và tái áp đặt các biện pháp trừng phạt Iran. Theo JCPOA, Iran hạn chế chương trình hạt nhân mà phương Tây lo ngại có thể sẽ dẫn tới việc phát triển bom hạt nhân. Đổi lại, các quốc gia phương Tây gỡ bỏ các biện pháp trừng phạt Tehran.

Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Ryabkov hôm 2-7 cho biết, việc Iran vượt hạn mức dự trữ urani làm giàu là do những động thái của Mỹ khi phá vỡ cam kết thỏa thuận hạt nhân. Việc Iran vượt hạn mức dự trữ urani làm giàu có thể sẽ là nguyên nhân khiến người Mỹ phải hối hận. Tuy nhiên, quan chức ngoại giao Nga cũng cảnh báo các bên không nên kịch tính hóa tình huống hiện nay.

Trước đó, ngày 1-7, Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres kêu gọi Iran tuân thủ các cam kết trong thỏa thuận hạt nhân ký với Nhóm P5+1 (gồm Anh, Pháp, Mỹ, Nga, Trung Quốc và Đức) và giải quyết các khác biệt thông qua cơ chế giải quyết tranh chấp.

Trong khi đó, Đức bày tỏ quan ngại về những diễn biến mới liên quan tới JCPOA và cho biết sẽ tham vấn chặt chẽ các quốc gia khác trong thỏa thuận để đưa ra những bước tiếp theo. Ngoại trưởng Anh Jerremy Hunt khẳng định Anh mong muốn duy trì thỏa thuận hạt nhân nhưng vẫn để ngỏ khả năng rút khỏi.

Căng thẳng mới giữa Mỹ và Iran xuất hiện trong bối cảnh hai bên đang xảy ra nguy cơ xung đột quân sự sau các vụ tấn công tàu chở dầu ở vùng Vịnh và vụ Iran bắn rơi máy bay không người lái (UAV) của Mỹ. Ngày 1-7, nghị sĩ Iran Mojtaba Zolnour, Chủ tịch Ủy ban An ninh quốc gia và chính sách đối ngoại thuộc Quốc hội Iran cảnh báo nếu Mỹ tấn công Iran, Israel-đồng minh thân cận của Washington ở Trung Đông sẽ bị tiêu diệt chỉ trong nửa giờ.

XUÂN PHONG