Mỹ - Iran đàm phán hạt nhân vào thứ Bảy

"Chúng tôi đang đàm phán trực tiếp với Iran, và họ đã bắt đầu. Cuộc đàm phán sẽ diễn ra vào thứ Bảy. Chúng tôi có một cuộc họp rất quan trọng, và chúng ta hãy xem điều gì có thể xảy ra", Tổng thống Trump nói với các phóng viên tại Phòng Bầu dục trong cuộc gặp với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đang có chuyến thăm Mỹ.

"Và tôi nghĩ mọi người đều đồng ý rằng việc đạt được một thỏa thuận sẽ là điều đáng mong muốn hơn", ông Trump nói.

Ông nói thêm rằng các cuộc đàm phán với Iran vào 12/4 tới sẽ ở cấp độ rất cao, mà không giải thích thêm. Ông từ chối cho biết các cuộc đàm phán sẽ diễn ra ở đâu nhưng vẫn giữ nguyên khả năng đạt được một thỏa thuận.

Tổng thống Trump, phát biểu từ Phòng Bầu dục cùng với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, cho biết Mỹ sẽ đàm phán với Iran về một thỏa thuận hạt nhân mới. (Ảnh:NYT)

Mỹ và Iran đã có các cuộc đàm phán gián tiếp trong nhiệm kỳ của cựu Tổng thống Joe Biden nhưng họ đã đạt được rất ít tiến triển.

Các cuộc đàm phán trực tiếp cuối cùng được biết đến giữa hai chính phủ là dưới thời Tổng thống Barack Obama và đạt được thỏa thuận hạt nhân quốc tế năm 2015. Tuy nhiên sau đó ông Trump đã từ bỏ thỏa thuận này.

Những cảnh báo của tổng thống Trump về hành động quân sự chống lại Iran làm dấy lên sự căng thẳng trên khắp Trung Đông sau cuộc xung đột ở Gaza và Lebanon, các cuộc không kích vào Yemen, sự thay đổi lãnh đạo ở Syria và các cuộc đấu súng giữa Israel và Iran.

Tờ New York Times cho biết, nếu các cuộc đàm phán trực tiếp diễn ra, đây sẽ là cuộc đàm phán chính thức đầu tiên giữa hai nước kể từ khi ông Trump từ bỏ thỏa thuận hạt nhân thời Obama cách đây bảy năm.

Nhưng cuộc đàm phán này rơi vào bối cảnh nguy hiểm, vì Iran đã mất hệ thống phòng không xung quanh các địa điểm hạt nhân quan trọng của mình do các cuộc tấn công của quân đội Israel vào tháng 10 năm ngoái.

Đồng thời, Iran không còn có thể dựa vào các lực lượng ủy nhiệm của mình ở Trung Đông — Hamas, Hezbollah và chính phủ Assad hiện đã bị lật đổ ở Syria — để đe dọa Israel bằng hành động trả đũa.

Trong cuộc gặp gỡ hôm 7/4 theo giờ địa phương với Tổng thống Trump nhân chuyến thăm Mỹ, thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu nhấn mạnh bất kỳ thỏa thuận nào đạt được cũng phải tuân theo cái mà ông gọi là "mô hình Libya", nghĩa là Iran sẽ phải tháo dỡ và chuyển toàn bộ cơ sở hạ tầng hạt nhân của mình ra khỏi đất nước.

Nhưng phần lớn thiết bị làm giàu hạt nhân của Libya chưa bao giờ được tháo dỡ trước khi được chuyển giao cho Mỹ vào năm 2003; cơ sở hạ tầng hạt nhân của Iran đã hoạt động trong nhiều thập kỷ và được phân bổ khắp đất nước, phần lớn nằm sâu dưới lòng đất.

Quân nhân đứng gác tại một cơ sở hạt nhân ở khu vực Zardanjan của Isfahan, Iran. (Ảnh: Reuters)

Iran ủng hộ các cuộc đàm phán gián tiếp

Vài giờ trước thông báo của Tổng thống Trump, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Esmail Baghaei cho biết Iran đang chờ phản hồi của Mỹ về đề xuất đàm phán gián tiếp của Tehran. Nước Cộng hòa Hồi giáo tin rằng họ đang đưa ra một lời đề nghị hào phóng, có trách nhiệm và danh dự.

Sau khi ông Trump phát biểu, một quan chức cấp cao của Iran giấu tên nói với Reuters: "Các cuộc đàm phán sẽ không diễn ra trực tiếp... Sẽ có sự trung gian của Oman".

Oman, quốc gia duy trì mối quan hệ tốt đẹp với cả Mỹ và Iran, từ lâu đã là kênh truyền đạt thông điệp giữa các quốc gia đối địch.

Hãng tin Nournews của Iran, có liên hệ với cơ quan an ninh hàng đầu của nước này, mô tả tuyên bố của Trump về cuộc gặp trực tiếp được lên kế hoạch là một phần của "chiến dịch tâm lý nhằm tác động đến dư luận trong nước và quốc tế".

Một quan chức Iran khác, phát biểu với điều kiện giấu tên, cho biết vào cuối tuần qua có thể có khoảng thời gian khoảng hai tháng để đạt được thỏa thuận, nêu ra lo ngại rằng kẻ thù lâu năm của Iran là Israel có thể sẽ tiến hành cuộc tấn công nếu các cuộc đàm phán kéo dài hơn.

Cẩm Lai (Nguồn: NYT, Reuters)