Năm 2025: Kinh tế thế giới sang trang!

Ảnh minh họa.

Một đứa trẻ vào năm 1900 sẽ không biết từ “máy bay” - vì thuật ngữ này phải đến năm 1906 mới xuất hiện. Nhưng đến năm 1925, máy bay đã bay khắp lục địa già và chuẩn bị thực hiện các chuyến bay xuyên Đại Tây Dương.

Khi năm 2025 bắt đầu, thế giới chuẩn bị lật sang trang mới của một phần tư thế kỷ công nghệ phát triển rực rỡ, nhưng cũng đầy bất ổn về địa chính trị, những cú sốc tài chính và sự cạnh tranh ngày càng gia tăng giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới - Mỹ và Trung Quốc.

Khoảnh khắc “Anh em nhà Wright”

Những thành công trong 25 năm qua là không thể phủ nhận - kể từ năm 2000, tình trạng đói nghèo đã giảm một nửa và tăng trưởng GDP toàn cầu đã tăng gấp ba lần. Tuy nhiên, những thất bại cũng đã có. Internet - với tất cả những cách đáng kinh ngạc mà nó đã định hình lại thương mại và đột phá trong các nền kinh tế, nhưng cũng đã thúc đẩy sự chia rẽ âm ỉ từ lâu giữa các quốc gia.

Bởi vậy, thế giới đang tìm kiếm một khoảnh khắc “Anh em nhà Wright” mới.

Khoảnh khắc mà con người lần đầu tiên thử nghiệm thành công máy bay, hiện thực hóa ước mơ bay vào bầu trời từng tưởng như hoang đường của con người - một “bước nhảy vọt” mang tính cách mạng, không chỉ là cuộc cách mạng nâng cao năng suất, mà đã truyền cảm hứng về những viễn cảnh mới có thể sẽ thành hiện thực trong tương lai.

Nhưng có điều, khoảnh khắc “Anh em nhà Wright” khiến chúng ta phải ngước nhìn bầu trời; Internet khiến chúng ta nhìn xuống điện thoại.

Câu hỏi đặt ra là, chúng ta có thể thu được thành tựu gì từ khoảnh khắc “Anh em nhà Wright” của thế kỷ này không?

Theo các nhà phân tích quốc tế, kết quả như thế nào có lẽ phụ thuộc vào chính mỗi nền kinh tế. Chẳng hạn, trong giai đoạn 1900-1925, đồng bảng Anh đã đánh mất đi vị thế là đồng tiền dự trữ toàn cầu, nhưng lại chính là lúc Mỹ nổi lên như một siêu cường kinh tế và công nghiệp hóa đã thúc đẩy công cuộc toàn cầu hóa vĩ đại nhất của thế giới.

Quay trở lại năm 2025. Mỹ đang có tốc độ tăng trưởng GDP mạnh nhất trong số bất kỳ nền kinh tế phát triển nào, các công ty khởi nghiệp của nước này đã đặt ra các tiêu chuẩn trên toàn thế giới. Nhưng như giới quan sát nhận định, sự khác biệt giữa thành công và thất bại có khi lại được quyết định ở những nơi không ngờ tới. Một phần tư thế kỷ tiếp theo đây, Mỹ có thể tiếp tục tăng tốc hay “chệch khỏi đường bay” sẽ do người Mỹ quyết định.

Tăng trưởng trong bất định

Báo cáo Tình hình và triển vọng kinh tế thế giới của Liên hợp quốc công bố ngày 9/1 cho thấy, tăng trưởng kinh tế thế giới dự kiến duy trì ở mức 2,8% vào năm 2025, không thay đổi nhiều so với năm 2024. Đóng góp của hai nền kinh tế hàng đầu có phần hạn chế; nhưng sẽ được bổ sung bởi sự phục hồi “khiêm tốn” ở Liên minh châu Âu, Nhật Bản, Anh và hiệu suất mạnh mẽ ở một số nền kinh tế đang phát triển đáng chú ý như Ấn Độ và Indonesia.

Trong khi đó, Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), Ngân hàng thế giới (WB) và Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) dự báo tăng trưởng năm 2025 khả quan hơn, dao động trong khoảng 3,2%-3,3%, song vẫn thấp hơn so với mức trung bình trong thập kỷ qua khoảng 1 điểm phần trăm.

Sau cú sốc từ Covid-19, nền kinh tế 2025 được ví như hình ảnh người mới ốm dậy sau cơn nhiễm bệnh. Sức đề kháng còn yếu và rất dễ bị gục ngã trước “các cơn gió lạ” - những yếu tố rủi ro có thể đến trong năm nay.

Dù được dự báo sẽ tiếp đà tăng trưởng, nhưng “bất định” vẫn là từ được nhiều nhà kinh tế mô tả khi dự báo về kinh tế thế giới năm 2025. Triển vọng tăng trưởng sẽ phải đối mặt với không ít rủi ro, như lạm phát dai dẳng, chính sách tiền tệ thắt chặt, căng thẳng địa chính trị leo thang, đe dọa đến an ninh năng lượng và lương thực… Bên cạnh đó, tình trạng suy thoái trong các ngành công nghiệp quan trọng, dân số già hóa và thất nghiệp gia tăng có thể tiếp tục gây sức ép lên tăng trưởng dài hạn của nhiều nền kinh tế.

Các cuộc xung đột địa chính trị ở Ukraine và Trung Đông, bế tắc chính trị ở Đức và Pháp, cùng hoài nghi về kinh tế Trung Quốc hay những điều chỉnh đột ngột trên thị trường tài chính… càng làm bức tranh tổng thể thêm mờ mịt.

Bà Christine Lagarde - Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) nhận định, “rủi ro đối với tăng trưởng kinh tế vẫn nghiêng về phía giảm. Niềm tin kém hơn có thể ngăn cản tiêu dùng và đầu tư phục hồi nhanh như mong đợi, trong khi những khó khăn có thể bị khuếch đại bởi nhiều rủi ro và thách thức”.

Đáng lo ngại hơn cả là căng thẳng thương mại, thậm chí chiến tranh thương mại có nguy cơ gia tăng, với việc ông Donald Trump trở lại Nhà Trắng với phương châm “Nước Mỹ trên hết”, có thể sẽ mang đến thay đổi sâu sắc trong trật tự kinh tế toàn cầu. Chính sách thuế quan “mạnh tay” của Tổng thống Mỹ thứ 47 nhắm vào Trung Quốc, châu Âu, Canada… nếu được thực thi, có khả năng khiến nhiều chính phủ đáp trả bằng những chính sách tương tự, làm kìm hãm thương mại và tác động xấu đến tăng trưởng toàn cầu.

Ngân hàng Thụy Sỹ UBS ước tính, chính sách thuế 60% đối với hàng hóa Trung Quốc và mức thuế phổ cập 10% của ông Trump (nếu có) sẽ làm giảm tăng trưởng kinh tế toàn cầu khoảng 1% vào năm 2026.

Nếu điều đó xảy ra, nhiều nước có thể sẽ đẩy mạnh đa dạng hóa chuỗi cung ứng và tìm kiếm đối tác thương mại mới để giảm phụ thuộc vào Mỹ. Thị trường tài chính và chứng khoán toàn cầu có thể trải qua những đợt điều chỉnh mạnh. Ngành năng lượng thế giới cũng đối mặt với thách thức. Trường hợp xấu nhất, nguồn cung dầu thô sẽ sụt giảm và kéo theo giá năng lượng tăng cao, gây khó khăn cho các nền kinh tế vốn phụ thuộc vào năng lượng nhập khẩu.

Dù được dự báo sẽ tiếp đà tăng trưởng, nhưng “bất định” vẫn là từ được nhiều nhà kinh tế mô tả khi dự báo về kinh tế thế giới năm 2025.

Một khởi đầu mới

Tuy nhiên, năm 2025 cũng là thời điểm mang lại nhiều bước tiến đột phá, không chỉ tái định hình nền kinh tế thế giới mà còn tác động sâu sắc đến từng nền kinh tế, doanh nghiệp, gia đình và cả cuộc sống hằng ngày của mỗi người dân. Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và sự thành công của trí tuệ nhân tạo (AI) sẽ ngày càng được khẳng định, thậm chí sẽ trở thành động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế của các quốc gia.

Người ta kỳ vọng, đây chính là khoảnh khắc “Anh em nhà Wright” mới. Báo cáo của Liên hợp quốc kêu gọi hành động đa phương quyết liệt để tận dụng các xu thế phát triển mới, giải quyết các cuộc khủng hoảng liên quan, từ vấn đề nợ, bất bình đẳng và biến đổi khí hậu...

Trên thực tế, chi phí khắc phục thiệt hại do biến đổi khí hậu đang dần trở thành mối quan ngại hàng đầu đối với nhiều quốc gia. Những thách thức do biến đổi khí hậu được dự báo ngày càng nghiêm trọng. Chẳng hạn, năm nay có khả năng lọt vào top ba năm có thời tiết nóng nhất. Theo WB, các quốc gia nghèo nhất đang phải đối mặt với tình trạng kinh tế tồi tệ nhất trong hai thập kỷ qua và đã bỏ lỡ xu hướng phục hồi sau đại dịch. Do vậy, phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn để tăng trưởng bền vững sẽ là bước đi tất yếu.

Trong Báo cáo năm 2024, WB dẫn số liệu cho thấy, thế giới dường như thất bại trong thực hiện mục tiêu biến những năm 2020 thành “thập kỷ chuyển mình”, trong đó có hướng giải quyết tốt tình trạng nghèo đói cùng cực, bệnh truyền nhiễm nghiêm trọng và biến đổi khí hậu. Mặc dù vậy, tổ chức này cho rằng vẫn có cơ hội lật ngược tình thế nếu các chính phủ cùng quyết liệt hành động nhằm tăng cường đầu tư và củng cố khuôn khổ chính sách tài khóa theo cách bền vững.

Cùng quan điểm, Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres trong Thông điệp chào đón năm mới 2025 đã kêu gọi toàn nhân loại - “Để vượt qua thách thức, nắm bắt cơ hội, các quốc gia cần đẩy mạnh hợp tác, đưa thế giới vận hành theo con đường an toàn hơn. Điều này là cần thiết và có thể thực hiện được. Cùng nhau, chúng ta có thể biến năm 2025 thành một khởi đầu mới!”.

Minh Anh