Năm Bính Ngọ và câu chuyện tỷ lệ sinh giảm của Nhật Bản

Niềm vui của một cặp vợ chồng vừa sinh con tại tại bệnh viện ở Kawagoe, Nhật Bản. Ảnh: AFP/TTXVN

Năm 2026 là năm Bính Ngọ (trong tiếng Nhật là Hinoe-uma) với chu kỳ 60 năm xuất hiện một lần. Trong lịch sử Nhật Bản, từng có những giai thoại truyền miệng về phụ nữ sinh năm Bính Ngọ thường có tính cách mạnh mẽ, không tốt cho chồng con. Điều này đã ảnh hưởng đến kế hoạch sinh con của các cặp vợ chồng. Trong bối cảnh Nhật Bản đang đối diện với tình trạng già hóa dân số và tỷ lệ sinh thấp kỷ lục, một câu hỏi được đặt ra là quan niệm này có còn tồn tại và ảnh hưởng đến giới trẻ hay không.

Bính Ngọ là một trong 60 can chi, được tạo thành từ sự kết hợp giữa Thiên can và Địa chi. Dân gian Nhật Bản đã từng truyền miệng một quan niệm rằng phụ nữ sinh vào năm Bính Ngọ sẽ có tính khí mạnh mẽ, dữ dội và tiềm ẩn mang lại tai họa cho chồng nếu kết hôn.

Quan niệm này xuất phát từ một câu chuyện từ thời Edo vào khoảng thế kỷ XVII, khi một cô gái trẻ có tên là Oshichi, chủ một tiệm bán rau đã “trúng tiếng sét ái tình” với một chàng trai mà cô gặp khi xảy ra hỏa hoạn ở ngôi đền Shosen. Sau khi trở về nhà, vì không thể quên được hình ảnh chàng trai nên Oshichi đã đi đến một quyết định liều lĩnh là đốt nhà để được chuyển đến ở gần đền, từ đó có thể gặp chàng trai nhiều hơn. Hành động đốt nhà của cô đã bị phát hiện và theo luật pháp thời kỳ đó, tội phóng hỏa là rất nghiêm trọng, phải chịu hình phạt tàn khốc là bị thiêu tại pháp trường.

Câu chuyện của Oshichi đã trở thành một truyền thuyết nổi tiếng, phản ánh bi kịch của tình yêu có phần mù quáng của tuổi mới lớn và sự hà khắc của pháp luật Nhật Bản thời kỳ đó. Tuy nhiên, câu chuyện cũng mang theo một quan niệm tiêu cực đối với con gái sinh năm Bính Ngọ, khiến nhiều gia đình Nhật Bản sau đó đã cố gắng tránh sinh con vào năm Bính Ngọ.

Theo Giáo sư Yoshikawa Toru, tác giả cuốn sách “Năm Bính Ngọ: Từ mê tín mù quáng từ thời Edo đến năm Lệnh Hòa và xã hội Nhật Bản”, câu chuyện về cô gái Oshichi đã được các nhà viết kịch thêu dệt và lan truyền rộng rãi hơn trong văn hóa Edo và từng hình thành quan niệm “không nên kết hôn với phụ nữ sinh năm Bính Ngọ”. Hệ quả là năm Bính Ngọ thời kỳ Showa, Nhật Bản đã từng chứng kiến tỷ lệ sinh giảm lớn nhất trong lịch sử.

Năm Bính Ngọ gần đây nhất là năm 1966, tỷ lệ sinh Nhật Bản giảm khoảng 500.000 ca (tương đương mức giảm 25% so với năm trước đó), nhưng do nhiều cặp vợ chồng chọn sinh trước và sinh sau năm Bính Ngọ nên thực tế số ca sinh chỉ giảm khoảng 160.000. Vì thế, năm đó hiện tượng sinh con ít chỉ là sự dịch chuyển thời điểm sinh chứ không chịu tác động nhiều từ quan niệm năm Bính Ngọ. Còn trước đó, năm 1906, số ca sinh không giảm là do thời điểm đó Nhật Bản vừa kết thúc Chiến tranh Nga - Nhật nên ngay từ năm trước Bính Ngọ, số ca sinh đã thấp và khi những người lính trở về từ chiến trường, đúng vào năm Bính Ngọ giúp số ca sinh mới tăng trở lại.

Giáo sư Yoshikawa cho rằng, hiện nay nhận thức của giới trẻ Nhật Bản đã thay đổi, không còn tin vào những câu chuyện mê tín trong quá khứ mà việc sinh con phần lớn dựa vào những tính toán liên quan đến cuộc sống, công việc nên khái niệm con gái sinh năm Bính Ngọ không còn chịu ảnh hưởng lớn từ quan niệm cũ.

Cùng quan điểm, ông Tsuyoshi Natsuno, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Thông tin, Đại học Kinki nhấn mạnh, Nhật Bản đang đối diện với tình trạng già hóa dân số, tỷ lệ sinh giảm nghiêm trọng. Nếu chính phủ nhân sự kiện năm Bính Ngọ lần này đưa ra các giải pháp thực tế, ví dụ thưởng 1 triệu yen cho những cặp vợ chồng quyết định sinh con vào năm nay, thì có lẽ sẽ phát huy hiệu quả hơn là những lời kêu gọi đơn thuần.

Phạm Tuân (P/v TTXVN tại Nhật Bản)