Năm rắn nói về biểu tượng ngành Y tế

Hình tượng con rắn đã trở thành biểu tượng của ngành y. Ảnh: HĐD

Biểu tượng quốc tế

Từ lâu, trong tâm thức người dân Việt Nam, logo con rắn quấn quanh cây gậy đã trở nên quen thuộc, gần gũi với ngành y tế nước nhà.

Trên logo của Bộ Y tế, màu trắng là màu của ngành Y tế, bốn nét hình cung lan tỏa từ trung tâm ra ngoài bao quanh hai bên logo thể hiện sự thống nhất, liên hoàn của 4 cấp trong ngành Y tế từ Trung ương (cấp Bộ) đến tỉnh, thành phố; quận, huyện và xã, phường.

“Rắn có nhiều ý nghĩa với ngành Y tế. Không chỉ có ý nghĩa về mặt biểu tượng, là tượng trưng của y thuật, y đức qua nhiều cách lý giải; trên thực tế, các loài rắn cũng đóng góp trong quá trình chữa trị bệnh trong cả đông y và Tây y, được nền y học của nhiều nước ghi nhận, lưu truyền”, PGS.TS Nguyễn Thế Thịnh, Cục trưởng Cục Quản lý Y Dược cổ truyền (Bộ Y tế) chia sẻ.

Không chỉ ở Việt Nam, mà trên thế giới, nhiều tổ chức y tế cũng được nhận diện bằng biểu tượng con rắn quấn quanh cây gậy. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và các tổ chức nghề nghiệp thuộc lĩnh vực Y - Dược đều chọn biểu tượng có hình tượng con rắn. Hình ảnh này đã trở thành “thương hiệu”, tiêu chuẩn khi thiết kế nhận diện các tổ chức, trường đào tạo lĩnh vực y tế quốc tế hiện nay.

Qua tìm hiểu, đằng sau hình ảnh tượng trưng của loài rắn có nhiều lý giải liên quan đến thần thoại Hy Lạp. Nổi bật nhất trong truyền thuyết là hình ảnh vị thần Esculape, thần chuyên chữa trị bệnh tật. Esculape được tôn thờ là thần linh của nền y học Hy Lạp. Hình tượng vị thần này được xây dựng tay cầm gậy bằng nguyệt quế cùng con rắn mang tên Elaphe longissima.

Dựa vào truyền thuyết, ngành Y tế thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng đã dùng biểu tượng con rắn quấn quanh gậy phép Esculape để làm biểu tượng nhận diện. Theo tài liệu của Hội Điều dưỡng Việt Nam, cây gậy của thần Esculape đại diện cho y khoa và khả năng chữa trị bệnh. Hình ảnh con rắn và đôi cánh tượng trưng cho sự khôn ngoan, khả năng khám chữa bệnh, kéo dài tuổi thọ của đội ngũ y tế.

Cũng có cách lý giải khác về biểu tượng này là cây gậy được chế tác từ cây nguyệt quế, tượng trưng cho sự vinh quang. Con rắn là biểu tượng của thần Hermes trong thần thoại Hy Lạp, vị thần điều hành sức khỏe.

Loài rắn cũng xuất hiện trong biểu tượng của ngành Y - Dược với hình ảnh con rắn quấn quanh chén Hygeia. Nguồn gốc của biểu tượng liên quan đến con gái của Esculape là nữ thần Hygie. Chiếc chén được cho là vật dùng để đựng thuốc của nữ thần Hygie. Sau đó, chén Hygeia đã được sử dụng như một biểu tượng cho những nhà chế thuốc. Năm 1796, Hiệp hội Dược học Paris đã phát hành biểu tượng được đúc bằng đồng, hình chiếc ly và con rắn. Từ đó, chiếc chén được coi như tiêu biểu cho chén nước thuốc, và con rắn là tượng trưng cho việc có thể cứu chữa được bách bệnh.

Việc mang nhiều ý nghĩa như trên khiến biểu tượng ngày càng trở nên phổ biến đến nay và được sử dụng hầu hết trong các hoạt động liên quan đến ngành Y tế.

Nọc rắn dùng làm thuốc trong Tây y. Ảnh: PV

Chiết xuất những vị thuốc quý

Các chuyên gia y tế nhận định, rắn có nhiều loại, trong đó rắn độc chiếm khoảng 25% tổng số loài. Đáng chú ý có thể kể đến như: hổ mang bành, mai gầm, cạp nia, rắn lục, hổ trâu, hổ lửa, rắn biển... Rắn thường không có nọc độc như: Rắn ráo, rắn dọc dưa, rắn nước...

Dân gian cũng sử dụng các bộ phận của rắn để làm thuốc, nhất là từ các loài rắn độc. Ngoài việc một số loài rắn dùng làm thực phẩm, một số bộ phận của rắn được sử dụng rộng rãi làm thuốc chữa nhiều bệnh như: Mật rắn (thường gọi đởm xà) được chế thành bài thuốc có tác dụng hạ sốt, giảm đau, tiêu đờm giảm ho, nhất là trị hen suyễn ở trẻ em cho hiệu quả cao. Huyết rắn (huyết xà) tác dụng tăng cường sinh lực, bổ thận, làm mạnh gân cốt, chữa lưng đau, mỏi gối, sinh lý yếu, thường dùng pha rượu uống… Hay các bài thuốc từ da rắn (xà thoái) dùng xác lột của con rắn để điều trị các chứng phong ngứa ngoài da, co giật ở trẻ, trị đinh nhọt, lở ngứa… Rượu rắn ngâm với nhiều vị thuốc bổ khác để dùng trong các trường hợp chữa đau xương khớp, đau dây thần kinh, tăng cường sinh lực…

PGS.TS Nguyễn Thế Thịnh, khẳng định: “Trong các bài thuốc truyền miệng có nhiều bài thuốc từ loài rắn, nhiều nước cũng có các bài thuốc cổ truyền lâu đời từ rắn. Tuy nhiên, hiện nay việc sử dụng động vật làm thuốc trong y khoa không được khuyến khích. Tuy vậy, nhiều trường hợp vẫn phải sử dụng, chủ yếu là trong Tây y, sử dụng nọc rắn để sản xuất huyết thanh kháng độc, chữa trị cho người bị rắn cắn”.

Nhiều bộ phận của rắn được dùng trong các bài thuốc. Ảnh: TTXVN

Thực tế đã được ngành Y tế chứng minh, chất độc nọc rắn có hoạt tính sinh học mạnh, không chỉ sử dụng để sản xuất huyết thanh kháng độc, trong Tây y còn dùng nọc rắn với liều lượng thích hợp dưới dạng thuốc bôi, xoa gây tê, giảm đau nhức, chống viêm với các bệnh: Viêm dây thần kinh, sưng khớp, viêm cơ… Với những ý nghĩa đó, loài rắn đã đi vào y khoa tự nhiên, đầy tính trí tuệ.

Theo các chuyên gia, việc hiểu rõ biểu tượng ngành Y tế có ý nghĩa lớn, nhất là với các sinh viên y khoa, thấy thuốc, y, bác sỹ… thể hiện niềm tự hào của ngành Y tế. Điều này khơi gợi sự nỗ lực, trau dồi y đức của đội ngũ cán bộ y tế vì sự nghiệp chăm sóc, bảo vệ sức khỏe con người, sức khỏe cộng đồng.

“Nghề Y tế là nghề đặc biệt, đòi hỏi không những ở sự tinh thông về chuyên môn, mà còn là tình người, lòng nhân ái, sự tận tụy, tận tâm để chăm lo sức khỏe cho người dân, như biểu tượng của ngành Y tế”, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan chia sẻ.

Tạ Nguyên/Báo Tin tức