Nam sinh ở Thanh Hóa đâm bạn tử vong - phòng vệ chính đáng hay tội phạm?

Công an tỉnh Thanh Hóa đang điều tra xác minh về hành vi giết người trong vụ nam sinh lớp 12 trường THPT Đặng Thai Mai bị bạn cũng trường đâm tử vong vào trưa 17/10. Nạn nhân trong vụ việc là L. Q. H (SN 2008, học sinh lớp 12A8); nghi phạm là P. T. B. N (SN 2009, học sinh lớp 11A9).

Từ mâu thuẫn bột phát trong lúc học thể dục buổi sáng, trưa 17/10, khi tan trường, L.Q.H cùng với L.Đ.A (SN 2008, bạn học cùng lớp) chặn đường, sử dụng tay, chân, mũ bảo hiểm đuổi đánh P.T.B.N. Trong lúc bị đánh P.T.B.N đã rút dao bấm (mang theo người) đâm vào L.Q.H dẫn đến bị thương và tử vong tại Bệnh viện.

Hình ảnh vụ việc. Ảnh: CAND

Trao đổi với PV Tri thức và Cuộc sống, Tiến sĩ, luật sư Đặng Văn Cường, Giảng viên Luật hình sự Trường Đại học Thủy Lợi cho rằng, nếu việc nam sinh lớp 11 dùng vũ lực, hung khí để tấn công trở lại, mục đích là để xâm phạm đến tính mạng sức khỏe của người khác thì sẽ được xác định là hành vi đánh nhau, vi phạm pháp luật chứ không được coi là phòng vệ chính đáng.

Theo luật sư Cường, Điều 22, Bộ luật Hình sự quy định: “Phòng vệ chính đáng là hành vi của người vì bảo vệ quyền hoặc lợi ích chính đáng của mình, của người khác hoặc lợi ích của Nhà nước, của cơ quan, tổ chức mà chống trả lại một cách cần thiết người đang có hành vi xâm phạm các lợi ích nói trên.”.

Bộ luật Hình sự cũng quy định, phòng vệ chính đáng không phải là tội phạm. Đây là một trong các trường hợp được loại trừ trách nhiệm hình sự để bảo vệ quyền lợi và lợi ích hợp pháp của công dân, giảm thiểu hành vi gây thiệt hại có thể xảy ra, là trường hợp pháp luật cho phép công dân được tự vệ, tự mình bảo vệ bản thân mình trước sự tấn công của người khác.

Mức độ sử dụng vũ lực là phải “tương xứng”, ở mức độ “cần thiết” đủ để ngăn chặn hành vi xâm hại phạm đến tính mạng sức khỏe danh dự nhân phẩm của mình hoặc của người khác.

Tuy nhiên, nếu hành vi sử dụng vũ lực một cách vượt quá giới hạn, rõ ràng là không cần thiết, gây thiệt hại đến tính mạng, sức khỏe của người khác thì không được coi là phòng vệ chính đáng.

Theo đó, người có hành vi vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng phải chịu trách nhiệm hình sự. Nếu gây ra thiệt hại đến tính mạng, sức khỏe của người khác có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội cố ý gây thương tích hoặc tội giết người do vượt quá giới hạn bảo vệ chính đáng.

Luật sư Cường cho biết sự việc nam sinh lớp 12 trường THPT Đặng Thai Mai bị bạn cũng trường đâm tử vong, sự việc xảy ra trong clip chỉ là một phần của câu chuyện. Clip thể hiện hành vi có yếu tố phòng vệ, có thể là vượt quá giới hạn phòng vệ. Tuy nhiên, quá trình xác minh vụ việc này cơ quan điều tra cũng sẽ làm rõ trước đó hai bên có đánh nhau hay không, nếu có hành vi đánh nhau, mong muốn gây thương tích cho nhau trước đó thì không được coi là phòng vệ.

Ngoài ra, bên nào sử dụng vũ lực trước cũng là yếu tố quan trọng để xác định có phải là phòng vệ hay không? Hung khí gây ra cái chết của nạn nhân là gì, lấy từ đâu, có sự chuẩn bị từ trước hay không cũng là yếu tố để xác định là hành vi phòng vệ hay có dự mưu từ trước...

Trong trường hợp kết quả xác minh của cơ quan điều tra xác định hành vi dùng hung khí nguy hiểm đâm vào vùng trọng yếu của nạn nhân khiến nạn nhân tử vong không thuộc trường hợp được xác định là phòng vệ chính đáng (do hai bên đánh nhau, do có ý định sát hại nên đã chuẩn bị hung khí từ trước hoặc do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng...), cơ quan điều tra sẽ khởi tố vụ án hình sự, khởi tố bị can và bắt tạm giam để tiến hành điều tra theo quy định của pháp luật.

Trường hợp kết quả xác minh cho thấy hành vi không phải là phòng vệ chính đáng sẽ khởi tố vụ án hình sự, khởi tố bị can về tội giết người theo quy định tại điều 123 Bộ luật Hình sự và có thể áp dụng tình tiết giảm nhẹ là nạn nhân có lỗi một phần hoặc khởi tố về tội giết người do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng theo quy định tại Điều 126 Bộ luật Hình sự.

Trường hợp xử lý về tội giết người mà người thực hiện hành vi phạm tội chưa đủ 18 tuổi, hình phạt cao nhất có thể áp dụng tới 18 năm tù theo chính sách hình sự đối với người dưới 18 tuổi phạm tội.

Còn trường hợp xử lý về tội giết người do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng, hình phạt cao nhất tới 2 năm tù với người đã thành niên, với người chưa đủ 18 tuổi thì mức hình phạt sẽ không quá 3/4 mức hình phạt mà điều luật có quy định (Người nào giết người trong trường hợp vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng hoặc trong trường hợp vượt quá mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 2 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 2 năm.).

Tiến sĩ, luật sư Đặng Văn Cường, Giảng viên Luật hình sự Trường Đại học Thủy Lợi

Bởi vậy nếu trường hợp cơ quan điều tra xác định hành vi không phải là phòng vệ chính đáng mà xử lý về tội giết người, nam sinh lớp 11 phải đối mặt với hình phạt tù có thời hạn, mức áp dụng cao nhất không quá 18 năm tù. Trường hợp có căn cứ xác định hành vi vi phạm tội là do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng thì hình phạt không quá 3/4 của mức 2 năm tù theo Điều 126 và 101 Bộ luật hình sự.

Từ vụ án trên, Công an tỉnh Thanh Hóa khuyến cáo, với gia đình, nhà trường cần phối hợp chặt chẽ trong công tác quản lý, giáo dục con em, học sinh, đặc biệt chú ý các mối quan hệ, sinh hoạt bạn bè ngoài giờ đến trường. Có biện pháp rà soát, phát hiện số học sinh hư, cá biệt, ham chơi, lười học, thường xuyên bỏ học, nghiện game, tàng trữ, mua bán, sử dụng thuốc lá điện tử, chất cấm…; thường xuyên nắm bắt các mâu thuẫn trong học sinh, giáo viên để có biện pháp phối hợp với gia đình, phụ huynh giải quyết, xử lý không để phát sinh phức tạp; trường hợp cần thiết phải trao đổi, phối hợp với Công an xã, phường nơi cư trú, học tập để giải quyết theo quy định.

Chủ động kiểm soát đồ dùng học tập, vật dụng con em, học sinh mang theo trong cặp, người và tại các khu vực trong trường, gia đình. Thường xuyên tuyên truyền, nhắc nhở con em, học sinh chấp hành nghiêm các nội quy, quy định của nhà trường và khuyến cáo của cơ quan Công an.

Đối với học sinh, chấp hành nghiêm các quy định, nội quy của nhà trường và các khuyến cáo về bảo đảm an ninh trật tự của Công an xã, phường nơi cư trú. Tuyệt đối không mang theo vật cấm, hung khí trong cặp sách, trong người. Khi phát hiện bạn bè có mâu thuẫn, xích mích, đánh nhau phải báo người lớn, thầy cô hoặc cơ quan Công an; tuyệt đối không cổ vũ, tham gia đánh nhau.

Hải Ninh