Nan giải bệnh tay chân miệng

Dịch xuất hiện ở hầu hết các tỉnh, thành

Tại Việt Nam, bệnh tay chân miệng (TCM) được ghi nhận từ năm 2003 với những ca bệnh đầu tiên xuất hiện tại TP Hồ Chí Minh. Những năm qua, số người mắc bệnh này tại Việt Nam không ngừng gia tăng.

So với cùng kỳ năm 2019, số mắc TCM cả nước giảm 36,3%, số trường hợp nhập viện giảm 31,4%. Tuy nhiên, một số tỉnh, thành phố ghi nhận số mắc tích lũy cao và gia tăng nhanh trong các tuần gần đây như TP HCM, Bà Rịa-Vũng Tàu, Đồng Nai, Bình Dương, Khánh Hòa. Các tỉnh có số mắc tích lũy/100.000 dân cao nhất chủ yếu tại khu vực miền Nam và một số tỉnh khu vực miền Trung và miền Bắc..

Tại Hà Nội, tính đến nay, thành phố có hơn 1000 trường hợp mắc TCM, phân bố tại cả 30 quận, huyện, thị xã tại 235 xã, phường, thị trấn trên địa bàn thành phố. Ðáng chú ý, tích lũy từ đầu năm Hà Nội có 42 ổ dịch tại 15 quận, huyện, 31 xã, phường, trong đó có 9 ổ dịch tại cộng đồng; 27 ổ dịch tại trường học và 6 ổ dịch kết hợp. Hiện còn 25 ổ dịch đang xảy ra tại các quận, huyện: Ba Vì, Bắc Từ Liêm, Ðông Anh, Gia Lâm, Hà Ðông, Hoài Ðức, Nam Từ Liêm, Phú Xuyên, Thạch Thất, Thanh Xuân...

Những tuần gần đây, bệnh TCM đang có xu hướng tăng tại một số địa phương do thời tiết thay đổi; điều kiện vệ sinh chưa bảo đảm là yếu tố thuận lợi cho sự lây lan và phát triển của dịch bệnh TCM tại cộng đồng. Đáng ngại là số lượng trẻ mắc tay chân miệng tăng đáng kể, nhiều trường hợp đã xuất hiện những biến chứng nguy hiểm, trong đó, biến chứng nặng nhất trong bệnh TCM là viêm cơ tim, viêm phổi, suy hô hấp và viêm não... đe dọa tính mạng trẻ.

Theo thống kê của Trung tâm Bệnh Nhiệt đới (Bệnh viện Nhi trung ương), tính từ đầu năm đến nay, bệnh viện đã tiếp nhận hơn 500 ca mắc TCM. Hiện tại, trung bình mỗi ngày BV Nhi trung ương tiếp nhận khoảng 30-50 bệnh nhân.

Tại Bệnh viện E, BS. Trương Văn Quý -Trưởng khoa Nội Nhi tổng hợp cho biết, trung bình mỗi ngày, khoa tiếp nhận khám và điều trị từ 40-50 bệnh nhi. Nhưng trong 3 tuần gần đây, Khoa tiếp nhận mỗi ngày 10-15 trường hợp tới khám và điều trị do mắc bệnh TCM. Tại Khoa bệnh Nhiệt đới (Trung tâm Sản Nhi- BVĐK tỉnh Phú Thọ), chỉ tính riêng tháng 6/2020, số lượng trẻ nhập viện điều trị do mắc tay chân miệng tăng cao gấp 10 lần so với tháng 5 và cao hơn nhiều so với cùng kỳ năm ngoái. Trong đó có nhiều trường hợp đã xuất hiện những biến chứng nguy hiểm.

Biến chứng nguy hiểm

BSCKI Bùi Thị Đến -Trưởng khoa bệnh Nhiệt đới (Trung tâm Sản Nhi, BVĐK Phú Thọ), cảnh báo TCM là bệnh diễn biến cấp tính và có thể xảy ra biến chứng rất nhanh, thậm chí chỉ trong nửa ngày đã có thể chuyển độ. Với sự chuyển độ nhanh như vậy đồng nghĩa với việc em bé sẽ xuất hiện những biến chứng rất nhanh. Biến chứng nặng nhất trong bệnh TCM là viêm cơ tim, viêm phổi, suy hô hấp và viêm não.

Biểu hiện sớm nhất của bệnh TCM là mệt mỏi, sốt nhẹ, đau họng, sổ mũi diễn ra trong vài ngày, sau đó bệnh sang giai đoạn toàn phát. Đầu tiên là sự xuất hiện các mụn nước ở niêm mạc miệng, thường là ở mặt trong má, lợi, mặt bên của lưỡi; các mụn nước có kích thước nhỏ nằm trên nền niêm mạc viêm đỏ. Các mụn nước trong miệng thường dập vỡ rất nhanh tạo ra các vết trợt loét rất đau rát làm bệnh nhân khó ăn uống.

Tiếp theo, xuất hiện các mụn nước, bọng nước ở bàn chân, bàn tay, hoặc có thể ở mông, gối. Ngoài những nốt phát ban, em bé có thể có các triệu chứng khác như bỏ ăn, ăn kém, chảy dãi nhiều, sốt cao, quấy khóc, li bì. Một số trẻ xuất hiện biến chứng về thần kinh thường giật mình khi ngủ hoặc co giật, thậm chí hôn mê; một số trường hợp lại xuất hiện biến chứng liên quan đến phổi như suy hô hấp, tím tái, tím môi, tím ngọn chi.

Theo PGS.TS Trần Đắc Phu, nguyên Cục trưởng Cục Y tế dự phòng, TCM là bệnh nhiễm virus cấp tính, lây truyền theo đường tiêu hóa, thường gặp ở trẻ nhỏ và có khả năng gây thành dịch lớn. Bệnh rất dễ lây cho người khác nếu hành vi vệ sinh không đảm bảo.

Tại Việt Nam, bệnh có quanh năm và tăng mạnh vào tháng 3-5 và tháng 9-10. Theo đó, bệnh có nguy cơ lây nhiễm mạnh nhất trong tuần đầu tiên sau khi một bệnh nhân nhiễm bệnh và có thể kéo dài vài tuần do virus khu trú trong chất thải.

Dấu hiệu đặc trưng của bệnh là sốt, đau họng, tổn thương niêm mạc miệng và da chủ yếu ở dạng phỏng nước thường thấy ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, đầu gối, mông. Hầu hết các ca bệnh đều diễn biến nhẹ. Tuy nhiên ở một số trường hợp, bệnh có thể diễn biến nặng và gây biến chứng nguy hiểm như viêm não - màng não, viêm cơ tim, phù phổi cấp dẫn đến tử vong nên cần được phát hiện sớm, điều trị kịp thời.

Lây theo đường tiêu hóa

Theo bác sĩ Nguyễn Thị Nga - Phòng khám Nhi (BV Xanh Pôn), sở dĩ bệnh TCM thường tăng mạnh, bùng phát vào mùa tựu trường là do bệnh lây truyền theo đường tiêu hóa, thường gặp ở trẻ nhỏ và có khả năng gây thành dịch lớn thông qua việc tiếp xúc. Cơ chế lây bệnh thường là lây trực tiếp qua đường tiêu hóa khi ăn uống chung hay tiếp xúc với dịch của trẻ mắc bệnh, lây gián tiếp qua bàn tay hoặc vật dụng nhiễm virus, do đó nó rất dễ lây trong môi trường sinh hoạt chung của trẻ ở lớp học, nhà trẻ. Chỉ cần một trẻ bị bệnh TCM là những trẻ xung quanh có thể bị lây nhiễm bất cứ lúc nào.

Bệnh TCM chủ yếu xảy ra ở trẻ em dưới 10 tuổi, thường là ở trẻ nhỏ dưới 5 tuổi. Trẻ càng nhỏ thì các triệu chứng càng nghiêm trọng hơn. Tuy nhiên, tất cả những ai chưa từng mắc bệnh đều có nguy cơ lây nhiễm khi tiếp xúc với các dụng cụ hoặc bề mặt bị nhiễm virus do người bệnh chạm vào, nhưng không phải ai bị nhiễm virus cũng có biểu hiện của bệnh.

Với bệnh TCM, trẻ em có nguy cơ lây nhiễm virus và mắc bệnh cao hơn vì khả năng đề kháng và miễn dịch yếu hơn người lớn. Hầu hết người lớn được miễn dịch nhưng những trường hợp thanh thiếu niên và người trưởng thành bị nhiễm virus cũng không hiếm.

Phụ nữ mang thai cần phòng tránh bệnh, không nên tiếp xúc gần gũi với người nhiễm bệnh bởi có khả năng lây nhiễm và truyền virus sang cho con ngay trước khi sinh hoặc trong khi sinh.

Bệnh TCM chủ yếu xảy ra ở trẻ em dưới 10 tuổi, thường là ở trẻ nhỏ dưới 5 tuổi. Trẻ càng nhỏ thì các triệu chứng càng nghiêm trọng hơn. Tuy nhiên, tất cả những ai chưa từng mắc bệnh đều có nguy cơ lây nhiễm khi tiếp xúc với các dụng cụ hoặc bề mặt bị nhiễm virus do người bệnh chạm vào, nhưng không phải ai bị nhiễm virus cũng có biểu hiện của bệnh.

Mai Phương