Nan giải tình trạng nợ đọng bảo hiểm xã hội

Thiệt thòi không chỉ người lao động

Theo số liệu của BHXH tỉnh, tính đến 31-7-2019 nợ đọng BHXH toàn tỉnh là 43,96 tỷ đồng, chiếm 2,99% so với kế hoạch BHXH Việt Nam giao, giảm 0,5% so với cùng kỳ năm trước. Tổng số có 209 doanh nghiệp nợ đọng BHXH, trong đó có 3 đơn vị, doanh nghiệp gặp khó khăn trong sản xuất kinh doanh có nợ đọng bảo hiểm lớn, kéo dài từ 12 tháng trở lên, 39 đơn vị không còn hoạt động, số còn lại là các doanh nghiệp nợ đọng dưới 12 tháng. Cơ quan BHXH đã thường xuyên đôn đốc, nhắc nhở thu hồi nợ nhưng nhiều doanh nghiệp vẫn không chấp hành. Trong đó, có doanh nghiệp trả nợ kiểu “nhỏ giọt”; có đơn vị khó có khả năng trả nợ vì gặp khó khăn trong sản xuất, kinh doanh.

Cụ thể, Công ty cổ phần xuất khẩu đầu tư Hòa An đến ngày 31-7-2019 số nợ BHXH là hơn 1 tỷ đồng, thời gian nợ đọng kéo dài 37 tháng. Đơn vị báo cáo thực sự khó khăn trong sản xuất kinh doanh. BHXH tỉnh đã thực hiện nhiều biện pháp đôn đốc thu nợ, nhưng đơn vị không thực hiện chính sách BHXH.

Tổ công tác liên ngành thu nợ tiền BHXH, BHYT thanh tra về công tác BHXH
tại Công ty cổ phần Woodsland Tuyên Quang. Ảnh: Lê Thùy

Nhiều năm qua tình hình sản xuất kinh doanh của Công ty cổ phần Xi măng Tuyên Quang gặp nhiều khó khăn, không có nguồn kinh phí trích nộp BHXH. Tính đến 31-7-2019 tổng số nợ BHXH là 12,981 tỷ đồng.
Đối với các đơn vị doanh nghiệp không còn hoạt động, BHXH tỉnh chỉ đạo các phòng chức năng thực hiện chốt sổ cho từng trường hợp, bảo đảm giải quyết chế độ chính sách đúng đủ, không để NLĐ thiệt thòi.

Tình trạng nợ BHXH kéo dài khiến nhiều quyền lợi người lao động bị ảnh hưởng. Cụ thể, người lao động không được hưởng các chế độ BHXH theo quy định như: Chế độ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, trợ cấp thất nghiệp; hưu trí. Ông Nguyễn Tiến Minh cho biết, ông là công nhân Công ty cổ phần xuất nhập khẩu và đầu tư Hòa An và những người lao động khác trong Công ty đang bị mắc kẹt, không được cấp thẻ BHYT khi đi khám bệnh nên phải trả chi phí rất cao khi ốm đau. Nhiều công nhân muốn nghỉ hưu, hay muốn chuyển đổi công việc, xử lý các chế độ ốm đau, thai sản... không được xác nhận sổ bảo hiểm xã hội và giải quyết chế độ.

Thực trạng này ảnh hưởng đến chính sự phát triển của doanh nghiệp vì doanh nghiệp không thực hiện nghiêm các chế độ, chính sách theo quy định, người lao động sẽ tự rời bỏ để tìm đến những doanh nghiệp tốt hơn, dẫn đến tình trạng doanh nghiệp thiếu hụt lao động, phải tuyển lao động mới. Chị Nguyễn Thị Hải, xã An Tường (TP Tuyên Quang) chia sẻ, chị làm việc tại Công ty cổ phần Xi măng Tuyên Quang được 3 năm nhưng không được hưởng quyền lợi gì về BHXH. Đầu năm nay, chị đã cùng một vài công nhân khác xin nghỉ việc và chuyển sang làm việc ở công ty khác. Ở công ty mới, sau thời gian thử việc chị đã được ký hợp đồng lao động và tham gia BHXH, được hưởng quyền lợi đầy đủ.

Nỗ lực giảm nợ đọng BHXH

BHXH tỉnh đã phối hợp các cơ quan, đơn vị phân tích làm rõ nhiều nguyên nhân nợ đọng BHXH của các đơn vị. Theo bà Đỗ Thị Minh Hiền, Trưởng Phòng Khai thác nợ và thu nợ, BHXH tỉnh, các doanh nghiệp được thành lập và hoạt động chủ yếu là vừa và nhỏ, hoạt động sản xuất kinh doanh một số đơn vị gặp nhiều khó khăn; tình trạng nợ đọng BH từ năm trước chuyển sang năm sau ngày càng lớn. Bên cạnh đó, nhận thức của người sử dụng lao động về BHXH, BHYT, BHTN còn hạn chế. Mặt khác, nhiều trường hợp NLĐ cần có việc làm, thu nhập nên chưa quan tâm đến việc trích đóng BHXH, BHYT.

Theo quy định, khi doanh nghiệp nợ bảo hiểm xã hội từ 12 tháng trở lên, ngành chức năng có thể khởi kiện ra tòa án. Tuy nhiên, công tác khởi kiện gặp nhiều vướng mắc, nhất là sự bất cập, chưa thống nhất giữa Luật BHXH, Bộ Luật Lao động, Luật Công đoàn và Bộ Luật Tố tụng dân sự. Anh Nguyễn Đại Thủy, Trưởng Phòng Thanh tra - Kiểm tra, Bảo hiểm xã hội tỉnh cho biết, trước đây khi doanh nghiệp sai phạm thì BHXH tỉnh là đơn vị đứng ra khởi kiện. Tuy nhiên, hiện nay theo quy định thì công đoàn cơ sở tại doanh nghiệp là đơn vị đứng ra khởi kiện. Trong khi đó, tổ chức công đoàn cơ sở ở một số đơn vị, doanh nghiệp còn yếu, hạn chế trong việc đấu tranh để bảo vệ quyền lợi hợp pháp chính đáng của NLĐ.

Công nhân Công ty cổ phần Giấy An Hòa tìm hiểu về chế độ khi tham gia BHXH.

Theo thống kê của BHXH tỉnh, từ nhiều năm nay đã chuyển 25 hồ sơ đơn vị nợ đọng BHXH sang Liên đoàn Lao động tỉnh. Tuy nhiên, LĐLĐ tỉnh mới chỉ khởi kiện được hai đơn vị có số nợ BHXH lớn, kéo dài. Tòa án nhân dân TP Tuyên Quang đã có thông báo trả lại đơn kiện với lý do “Chưa đủ điều kiện khởi kiện theo quy định của pháp luật”. Theo đồng chí Trần Thanh Hải, Trưởng Ban Chính sách Pháp luật, Liên đoàn Lao động tỉnh, do còn những vướng mắc, chưa thống nhất giữa các văn bản pháp luật có liên quan nên hiện nay Công đoàn chưa thể thực hiện khởi kiện các đơn vị sử dụng lao động nợ đọng tiền BHXH.

Trước thực trạng đó, Tổ công tác liên ngành thu nợ tiền BHXH, BHYT trên địa bàn tỉnh gồm: Bảo hiểm xã hội tỉnh, Sở Lao động -Thương binh và Xã hội, Thanh tra tỉnh, Liên đoàn Lao động tỉnh, Cục Thuế tỉnh đã kiểm tra, thu hồi nợ BHXH đối với các doanh nghiệp, hợp tác xã nợ đọng kéo dài, kiên quyết xử lý doanh nghiệp cố tình chây ỳ. Mỗi năm Tổ công tác hoạt động 2 đợt, thực hiện kiểm tra đôn đốc thu hồi nợ các đơn vị có số tiền nợ 3 tháng trở lên. Trong năm 2018, Tổ công tác liên ngành đã đôn đốc kiểm tra được 256 đơn vị nợ. Kết quả thu được hơn 12,3 tỷ đồng. Đợt I năm 2019, tổ xác định danh sách 75 đơn vị nợ BHXH; tổ đã đôn đốc kiểm tra, kết quả có 42 đơn vị lao động thực hiện trích nộp số tiền là 1,835 tỷ đồng. Cùng với đó, BHXH tỉnh tăng cường thanh tra chuyên ngành về đóng BHXH đến các đơn vị nợ đọng. Kết quả, trong năm 2018, đã thanh tra 9 đơn vị nợ, thu được 261 triệu đồng.

Ngày 20-12-2018, UBND tỉnh đã ban hành Văn bản số 3926/UBND-KGVX về việc tăng cường các biện pháp thu nợ BHXH, BHYT, BHTN, bảo hiểm tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp. UBND tỉnh yêu cầu và giao trách nhiệm cụ thể cho từng cơ quan, đơn vị. Trong đó, yêu cầu BHXH tỉnh tập trung quyết liệt đôn đốc thu hồi nợ đọng; phối hợp tổ chức giải quyết kịp thời, đầy đủ quyền lợi cho NLĐ.

BHXH tỉnh đã triển khai nhiều giải pháp thu nợ, giảm thiểu các đơn vị nợ đọng BHXH kéo dài. Trong đó, chỉ đạo BHXH các huyện, thành phố xác định nguyên nhân nợ đối với từng đơn vị để có giải pháp phù hợp. BHXH tỉnh cũng gửi danh sách những đơn vị nợ đọng tiền BHXH lâu dài thông báo rộng rãi trên các phương tiện thông tin đại chúng. Đồng thời, thực hiện xử phạt hành chính với đơn vị có nợ đọng BHXH.

Bên cạnh đó, BHXH tỉnh thường xuyên thực hiện công tác tuyên truyền, vận động giải thích cho các đơn vị, doanh nghiệp hiểu rõ vai trò, trách nhiệm phải đóng đầy đủ BHXH cho NLĐ. Ông Lê Hoài, Giám đốc Công ty cổ phần Thương mại sản xuất xuất khẩu Phúc Lâm (Chiêm Hóa) cho biết, trước đây do chưa hiểu hết vai trò đóng BHXH cho NLĐ, nên nhiều lần Công ty chậm nộp BHXH. Tuy nhiên, sau khi được cán bộ BHXH tỉnh trực tiếp tuyên truyền ông đã hiểu rõ và chỉ đạo cán bộ chuyên môn thực hiện nộp tiền BHXH đầy đủ.

Với nhiều cách làm quyết liệt, BHXH tỉnh đã nỗ lực kéo giảm nợ đọng BHXH, BHYT trên địa bàn tỉnh. Bên cạnh những đơn vị đã chấp hành nghiêm việc thực hiện nộp BHXH, vẫn còn nhiều đơn vị có số nợ kéo dài. Đây là một bài toán nan giải, do đó các cấp, các ngành cần tăng cường tuyên truyền để các doanh nghiệp sử dụng lao động và NLĐ hiểu rõ về quyền lợi và trách nhiệm khi tham gia BHXH, BHYT, BHTN. Bởi chỉ khi nào doanh nghiệp hiểu và phát triển doanh nghiệp theo hướng song hành giữa lợi ích kinh doanh với lợi ích an sinh xã hội thì quyền lợi NLĐ mới được bảo đảm.
Bài, ảnh: Giang Lam

Đồng chí NGUYỄN THỊ HIỀN Giám đốc Bảo hiểm xã hội huyện Chiêm Hóa

Đến nay, số nợ của các doanh nghiệp, đơn vị trên địa bàn huyện Chiêm Hóa còn trên 420 triệu đồng, chủ yếu là ở các doanh nghiệp đã dừng hoạt động kinh doanh hoặc giải thể, hộ kinh doanh nhỏ lẻ. Để bảo đảm công tác thu hồi nợ, BHXH huyện tích cực đôn đốc thu nợ tại các đơn vị sử dụng lao động còn nợ đọng; phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chuyên môn của huyện để kiểm soát việc trích nộp BHXH, BHYT, BHTN của các đơn vị bảo đảm kịp thời, đầy đủ. Đồng thời, giao chỉ tiêu giảm nợ hằng quý cho từng cán bộ chuyên quản thu và phân công các lãnh đạo phụ trách cùng đến làm việc tại các đơn vị sử dụng lao động có hiện tượng chây ỳ để đôn đốc thu hồi nợ. BHXH huyện kiến nghị với các cơ quan có thẩm quyền xử lý theo quy định của pháp luật đối với những đơn vị, doanh nghiệp nợ, cố tình vi phạm Luật BHXH, BHYT làm ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động...

Ông LÊ VĂN QUYỀN Giám đốc Công ty TNHH Long Thắng, xã Ninh Lai (Sơn Dương)

Công ty TNHH Long Thắng là đơn vị hoạt động trong lĩnh vực sản xuất gạch nung tuynel theo dây chuyền tự động hóa và xưởng sản xuất gỗ ván ép. Những năm qua, Công ty luôn xác định nguồn nhân lực giữ vai trò quan trọng, quyết định trực tiếp đến năng suất và chất lượng của sản phẩm. Do đó, công ty luôn có chính sách chăm lo, hỗ trợ và bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của người lao động. Đồng thời, xem đây là trách nhiệm, nghĩa vụ của đơn vị. Ngay từ khi đi vào sản xuất, Công ty đã xây dựng các nội quy, quy chế hoạt động nghiêm túc, hiệu quả, trong đó đặc biệt quan tâm đến các chế độ nhằm đảm bảo đời sống cho công nhân lao động. Hiện công ty có hơn 30 lao động được tham gia BHXH, BHYT, BHTN. Nhờ đó, người lao động luôn được chi trả kịp thời các chế độ theo đúng quy định.

Ông NGUYỄN THANH HẢI xóm Nghĩa Trung, xã Thắng Quân (Yên Sơn)

Từ năm 2004, tôi là kỹ sư lâm nghiệp, Phòng Kỹ thuật, Công ty cổ phần Chế biến Lâm sản Tuyên Quang. Đến năm 2015, tính cả thời hạn ở đơn vị cũ và Công ty cổ phần Chế biến Lâm sản Tuyên Quang tôi đã có 29 năm, 9 tháng đóng BHXH. Tuy nhiên, sau khi xin dừng chốt sổ BHXH để nghỉ hưu, tôi đã không được hưởng bất cứ chế độ nào. Đặc biệt là hưởng lương hưu trí theo quy định của Luật BHXH. Tôi cũng đã nhiều lần viết đơn đề nghị Giám đốc Công ty cổ phần Chế biến Lâm sản Tuyên Quang, Bảo hiểm xã hội tỉnh, Ban tiếp công dân Văn phòng UBND tỉnh xem xét, nhưng chưa được giải quyết thỏa đáng. Tôi mong muốn các cơ quan chức năng quan tâm để cá nhân tôi cùng một số công nhân trong công ty được hưởng chế độ, quyền lợi BHXH theo đúng quy định.