Nâng cao chất lượng dân số: Những điểm sáng tiêu biểu toàn quốc về chăm sóc sức khỏe sinh sản đặc biệt lứa tuổi vị thành niên

Từ miền núi phía Bắc đến đồng bằng Sông Hồng và miền Nam, các mô hình chăm sóc sức khỏe sinh sản (ĐSSK) và kiểm soát dân số không chỉ cải thiện nâng cao nhận thức mà còn mang lại hiệu quả rõ rệt trong phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội... của đất nước.

Theo Cục Dân số và Kế hoạch hóa gia đình (DS-KHHGĐ), trong báo cáo năm 2023, hơn 70% thanh thiếu niên tại Việt Nam vẫn còn thiếu hiểu biết về sức khỏe sinh sản và các biện pháp phòng tránh thai an toàn. Các khu vực nông thôn và miền núi ghi nhận tỷ lệ tảo hôn và mang thai tuổi vị thành niên cao, đặc biệt ở các tỉnh Hà Giang (18%), Điện Biên (16%), và Sơn La (15%).

Trong khi đó, ở các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM, dù tỷ lệ nhận thức tốt hơn, nhưng một bộ phận thanh thiếu niên vẫn gặp khó khăn khi tiếp cận các dịch vụ y tế phù hợp.

Nghệ An: Điểm sáng trong tuyên truyền ĐSSK sức khỏe sinh sản cho đoàn viên, thanh niên

Năm 2024, tỉnh Nghệ An đã tổ chức hơn 200 buổi tuyên truyền về sức khỏe sinh sản và giới tính, thu hút trên 20.000 thanh thiếu niên tham gia.

Nghệ An là điểm sáng trong tuyên truyền sức khỏe sinh sản cho đoàn viên thanh niên. Ảnh huyện Thanh Chương

Các chương trình này được triển khai đến từng trường học, trung tâm cộng đồng và các bản làng vùng sâu, vùng xa như Kỳ Sơn, Tương Dương. Báo cáo từ Sở Y tế Nghệ An cho thấy tỷ lệ thanh thiếu niên có kiến thức đúng về ĐSSK đã tăng từ 45% lên 65% so với năm trước, góp phần giảm tỷ lệ mang thai tuổi vị thành niên xuống còn 12%.

Quảng Ninh: Dẫn đầu về khám sàng lọc trước sinh

Tỉnh Quảng Ninh là địa phương tiêu biểu trong việc khám sàng lọc trước sinh và sơ sinh, đạt tỷ lệ 85%, cao hơn mức trung bình cả nước (75%).

Trong năm qua, 20.000 ca sàng lọc trước sinh đã được thực hiện, phát hiện và can thiệp sớm 1.500 trường hợp có nguy cơ dị tật bẩm sinh.

Giáo dục giới tính từ độ tuổi tiểu học tại Móng Cái. Ảnh: Trường Tiểu học Hạ Long

Bên cạnh đó, tỉnh đã hỗ trợ kinh phí khám miễn phí cho hơn 5.000 bà mẹ thuộc gia đình thu nhập thấp, giúp giảm thiểu đáng kể gánh nặng tài chính và nguy cơ sức khỏe cho các hộ gia đình.

Hà Nội: Mô hình “Phòng khám thân thiện”

Tại Hà Nội, các chương trình nâng cao chất lượng dân số được tích cực triển khai với hơn 150 buổi tư vấn và khám sức khỏe sinh sản miễn phí trong năm 2024, tiếp cận hơn 30.000 người dân. Sở Y tế Hà Nội báo cáo rằng tỷ lệ sàng lọc trước sinh tại thành phố đã đạt 90%, góp phần giảm đáng kể số ca sinh con có dị tật.

Ngoài ra, các chương trình giáo dục tại trường học đã tăng nhận thức về sức khỏe sinh sản cho hơn 25.000 học sinh.

Đặc biệt, Hà Nội đã triển khai mô hình "Phòng khám thân thiện" tại các trung tâm y tế quận, huyện như Ba Đình, Đông Anh, và Gia Lâm, nhằm cung cấp dịch vụ tư vấn và khám chữa bệnh miễn phí cho thanh thiếu niên. Theo thống kê từ Trung tâm Dân số Hà Nội, hơn 60% thanh thiếu niên khi được hỏi cho biết họ cảm thấy thoải mái hơn khi tiếp cận dịch vụ y tế tại những phòng khám này. Thành phố cũng phối hợp với các tổ chức phi chính phủ để tổ chức các hội thảo về giáo dục sức khỏe sinh sản tại các trường THPT, góp phần giảm 15% tỷ lệ mang thai ngoài ý muốn trong hai năm qua.

Hải Phòng: Hỗ trợ phụ nữ tại các khu công nghiệp

Hải Phòng, nơi tập trung nhiều khu công nghiệp, đã triển khai các dịch vụ tư vấn sức khỏe sinh sản ngay tại các nhà máy và khu chế xuất.

Năm 2024, hơn 10.000 lao động nữ được khám và tư vấn miễn phí, trong đó 70% thuộc độ tuổi sinh sản. Tỷ lệ phụ nữ tham gia sàng lọc ung thư cổ tử cung tại địa phương đạt 75%, một con số ấn tượng trong bối cảnh thách thức về thời gian và điều kiện tiếp cận dịch vụ y tế.

Đồng Tháp: Tiên phong phân phối phương tiện tránh thai

Đồng Tháp ghi nhận hơn 15.000 bộ phương tiện phòng tránh thai được phát miễn phí trong năm 2024, tập trung vào các vùng có tỷ lệ sinh cao như huyện Cao Lãnh, Tháp Mười.

Tổ chức sinh hoạt chuyên đề về Kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh tại huyện Châu Thành năm 2023. Ảnh: Sở Y tế Đồng Tháp

Theo Sở Y tế Đồng Tháp, nhờ các chương trình này, tỷ lệ mang thai ngoài ý muốn ở tuổi vị thành niên đã giảm 10% so với năm 2023. Ngoài ra, các buổi tư vấn tại địa phương đã tiếp cận được hơn 12.000 người, nâng cao nhận thức về sức khỏe sinh sản và vai trò của kế hoạch hóa gia đình.

Lào Cai: Giáo dục sức khỏe sinh sản tại vùng cao tại các trường Dân tộc nội trú

Tại tỉnh Lào Cai, các chương trình giáo dục ĐSSK đã được triển khai đến từng trường học vùng cao, với tổng kinh phí đầu tư lên đến 10 tỷ đồng. Hơn 5.000 học sinh từ các dân tộc thiểu số đã được tiếp cận kiến thức về giới tính, phòng tránh thai và chăm sóc sức khỏe.

Báo cáo từ Sở Y tế Lào Cai cho biết, chương trình đã giúp giảm tỷ lệ tảo hôn xuống còn 10%, một bước tiến đáng kể so với mức 15% của năm trước.

Tây Nguyên: Hỗ trợ y tế lưu động đến vùng sâu, vùng xa

Tại khu vực Tây Nguyên, các tỉnh như Đắk Lắk và Gia Lai đã triển khai mô hình xe y tế lưu động, mang dịch vụ khám và tư vấn sức khỏe sinh sản đến các buôn làng hẻo lánh.

Trong năm qua, hơn 8.000 người đã được tiếp cận dịch vụ, với ưu tiên dành cho phụ nữ và trẻ em dân tộc thiểu số. Nhờ các sáng kiến này, tỷ lệ phụ nữ được khám sức khỏe định kỳ đã tăng 15% so với năm 2023.

TP.Hồ Chí Minh: Tích hợp giáo dục giới tính tại trường học

TP.HCM đã kết hợp với các trường học để lồng ghép giáo dục giới tính vào chương trình giảng dạy chính khóa, tiếp cận hơn 30.000 học sinh. Ngoài ra, các trung tâm y tế cộng đồng đã cung cấp dịch vụ tư vấn miễn phí, giúp thanh thiếu niên có thêm kênh tiếp cận thông tin đáng tin cậy. Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật TP.HCM cho biết, các chương trình này đã giúp giảm 20% tỷ lệ mang thai tuổi vị thành niên so với năm 2020.

Buổi truyền thông tại quận Tân Bình. Ảnh: Sở Y tế thành phố Hồ Chí Minh

Năm 2024, TP.HCM còn triển khai các "Tủ sách sức khỏe" tại 50 trường THCS và THPT, cung cấp tài liệu giáo dục giới tính, sức khỏe sinh sản và phòng tránh bạo lực tình dục. Chương trình này đã thu hút hơn 40.000 lượt mượn sách chỉ trong 6 tháng đầu năm. Ngoài ra, TP.HCM cũng thử nghiệm mô hình tư vấn trực tuyến qua ứng dụng di động, giúp hàng nghìn thanh thiếu niên có thể tiếp cận thông tin y tế một cách nhanh chóng và kín đáo.

Công tác nâng cao chất lượng dân số đang đi đúng hướng với nhiều điểm sáng từ các địa phương trên cả nước. Từ mô hình tuyên truyền ở Nghệ An, sàng lọc trước sinh tại Quảng Ninh, đến phân phối phương tiện tránh thai ở Đồng Tháp, các dịch vụ này đã mang lại những thay đổi tích cực và đáng khích lệ.

Tuy nhiên, để đạt được sự phát triển bền vững, cần tiếp tục đầu tư vào hạ tầng, nhân lực y tế và giáo dục tại các địa phương, đồng thời mở rộng phạm vi tiếp cận để không ai bị bỏ lại phía sau.

Phương Thảo