Nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám định tư pháp

Khắc phục vướng mắc phát sinh từ thực tiễn

Trình bày tờ trình tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho biết, dự thảo Luật gồm 7 chương, 45 điều; giữ nguyên 4 điều; sửa đổi, bổ sung 32 điều; bổ sung 9 điều; lược bỏ 11 điều và 1 khoản (khoản 4 Điều 22) của Luật Giám định tư pháp (GĐTP) năm 2012 (được sửa đổi, bổ sung năm 2020).

Về nội dung cơ bản của dự án Luật, Bộ trưởng cho biết, qua rà soát có 32/47 Điều của Luật GĐTP (được sửa đổi, bổ sung năm 2020) cần sửa đổi, bổ sung nhằm thể chế hóa đầy đủ các đường lối, chủ trương của Đảng về công tác GĐTP, khắc phục vướng mắc phát sinh từ thực tiễn, đảm bảo đồng bộ, thống nhất với pháp luật liên quan.

Cụ thể, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung quy định về tiêu chuẩn phải qua khóa bồi dưỡng kiến thức pháp lý và nghiệp vụ GĐTP đối với giám định viên tư pháp; quy định rõ các trường hợp miễn nhiệm giám định viên tư pháp, điều kiện, thủ tục công nhận người GĐTP theo vụ việc, tổ chức GĐTP theo vụ việc đảm bảo đội ngũ người GĐTP, tổ chức GĐTP có năng lực, kinh nghiệm chuyên môn trong việc thực hiện GĐTP.

Đồng thời, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung quy định về thành lập Văn phòng GĐTP theo hướng kế thừa quy định của pháp luật hiện hành và mở rộng phạm vi hoạt động của Văn phòng GĐTP đối với các lĩnh vực chuyên môn mà hoạt động tố tụng, tổ chức, cá nhân trong xã hội có nhu cầu và phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng.

Dự thảo Luật cũng sửa đổi, bổ sung quy định về Phòng giám định kỹ thuật hình sự thuộc Viện Kiểm sát nhân dân tối cao được thực hiện giám định về âm thanh và kỹ thuật số, điện tử. Phòng kỹ thuật hình sự thuộc Công an tỉnh, TP trực thuộc Trung ương được thực hiện giám định pháp y thương tích bên cạnh việc thực hiện giám định pháp y tử thi theo quy định hiện hành; sửa đổi, bổ sung các quy định về trình tự, thủ tục GĐTP; sửa đổi, bổ sung quy định về cơ chế thanh toán chi phí GĐTP.

Về những nội dung bổ sung, dự thảo Luật bổ sung 9 điều và các nội dung bao gồm đối tượng áp dụng; công nhận, hủy bỏ công nhận người GĐTP theo vụ việc, tổ chức GĐTP theo vụ việc; trường hợp không được công nhận, quyền và nghĩa vụ của người GĐTP theo vụ việc; quyền miễn trừ trách nhiệm pháp lý của người GĐTP đối với nội dung chuyên môn trong kết luận GĐTP; quyền đề nghị người trưng cầu GĐTP hoặc cơ quan có thẩm quyền bảo vệ quyền, lợi ích, uy tín, tài sản của tổ chức do tham gia vụ án, vụ việc; việc tiếp nhận trưng cầu, yêu cầu GĐTP; nguyên tắc, tiêu chí đánh giá sử dụng kết luận GĐTP…

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh phát biểu tại phiên họp. Ảnh: Quochoi.vn

Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh cũng cho biết, dự thảo Luật đề xuất lược bỏ 11 Điều; 1 khoản tại Điều 22 của Luật hiện hành, gồm các quy định về hồ sơ, trình tự thủ tục bổ nhiệm, miễn nhiệm giám định viên tư pháp; cấp, thu hồi thẻ giám định viên tư pháp; công nhận, hủy bỏ công nhận người GĐTP theo vụ việc, tổ chức GĐTP theo vụ việc; thủ tục đăng ký hoạt động Văn phòng GĐTP; quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ trong hoạt động GĐTP và giao Chính phủ quy định chi tiết các nội dung này.

Để thể chế hóa chỉ đạo của Đảng về việc hoàn thiện các quy định về phân cấp, phân quyền, Luật GĐTP (sửa đổi) bổ sung quy định phân cấp trong việc bổ nhiệm, miễn nhiệm giám định viên tư pháp, công nhận, hủy bỏ công nhận người GĐTP theo vụ việc, tổ chức GĐTP theo vụ việc giữa Bộ, cơ quan ngang bộ và địa phương; việc trưng cầu, tiếp nhận trưng cầu giám định ở cấp Trung ương và tỉnh, thành phố để khắc phục tình trạng đùn đẩy, né tránh trong tiếp nhận, thực hiện giám định ở bộ, ngành, địa phương và việc thành lập Hội đồng giám định tỉnh, TP trong trường hợp giám định lại lần hai.

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của QH (UBPLTP) Hoàng Thanh Tùng cho biết, UBPLTP tán thành việc sửa đổi Luật GĐTP nhằm tiếp tục thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng về cải cách tư pháp, phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực (PCTN,LP,TC), nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động GĐTP và công tác quản lý nhà nước về GĐTP; khắc phục những hạn chế, bất cập trong thực tiễn thi hành Luật.

Cơ bản tán thành phạm vi sửa đổi của dự thảo Luật, Ủy ban cho biết, đối chiếu với quy định tại điểm c khoản 5 Điều 51 của Luật Ban hành Văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL), hồ sơ dự án Luật đủ điều kiện trình UBTVQH xem xét, cho ý kiến.

Nhiều nội dung đổi mới, thể chế hóa chủ trương, đường lối mới của Đảng

Tại phiên họp, các ý kiến trong UBTVQH đánh giá cao dự án Luật có nhiều nội dung đổi mới, thể chế hóa được các chủ trương, đường lối mới của Đảng nhằm khắc phục những vướng mắc, bất cập trong thực tiễn hiện nay; gắn với việc đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, đề cao trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong lĩnh vực có liên quan đến GĐTP, gắn với đơn giản hóa thủ tục hành chính (TTHC).

Đánh giá cao quá trình chuẩn bị hồ sơ của Chính phủ, Phó Chủ nhiệm Thường trực Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của QH Lê Thị Nga bày tỏ tán thành với quy định về bổ nhiệm, miễn nhiệm giám định viên tư pháp tại dự thảo Luật theo hướng Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao bổ nhiệm, miễn nhiệm người làm việc tại Bộ, ngành mình.

“Quy định như vậy sẽ khắc phục được hạn chế trong thời gian qua là cơ quan quản lý, sử dụng giám sát, đánh giá việc thực hiện nhiệm vụ đối với giám định viên nhưng lại không có quyền bổ nhiệm, miễn nhiệm, dẫn đến thiếu đồng bộ và nhiều trường hợp không kịp thời”, bà Lê Thị Nga nói.

Tán thành việc bổ sung nhiệm vụ “giám định pháp y thương tích” cho Phòng kỹ thuật hình sự thuộc Công an tỉnh, TP với những căn cứ như đã nêu trong Tờ trình của Chính phủ và thẩm tra của UBPLTP, Phó Chủ nhiệm Thường trực Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của QH cho rằng, quy định này sẽ giúp sử dụng hiệu quả hệ thống cơ sở vật chất, phương tiện kỹ thuật và nguồn nhân lực giám định kỹ thuật hình sự và pháp y đang có hiện nay của ngành Công an.

Song, nêu băn khoăn Cơ quan công an vừa là cơ quan trưng cầu giám định, vừa là Cơ quan điều tra, bà Lê Thị Nga đề nghị đánh giá kỹ hơn về nội dung này.

Về mở rộng phạm vi lĩnh vực xã hội hóa GĐTP tại Văn phòng GĐTP, bày tỏ tán thành với quy định của dự thảo Luật theo hướng ngoài 6 chuyên ngành hiện hành, nay mở rộng thêm các chuyên ngành ADN, tài liệu, kỹ thuật số và điện tử, dấu vết đường vân và tài nguyên, bà Lê Thị Nga đề nghị không quy định hạn chế Văn phòng GĐTP không được thực hiện giám định trong hoạt động tố tụng hình sự đối với 3 chuyên ngành này để đảm bảo thực hiện tốt hơn yêu cầu của hoạt động tố tụng và nhu cầu của tổ chức, cá nhân trong xã hội hiện nay và phù hợp với thực tiễn và xu hướng phát triển của GĐTP.

Phó Chủ tịch QH Nguyễn Thị Thanh đề nghị Chính phủ chỉ đạo tiếp tục rà soát, nghiên cứu để bảo đảm việc sửa đổi Luật lần này phải đạt mục tiêu giải quyết căn bản những vướng mắc, bất cập trong hoạt động GĐTP, phục vụ hiệu quả hoạt động tố tụng, đáp ứng yêu cầu của công tác điều tra, truy tố, xét xử đối với các vụ án về kinh tế, tham nhũng.

Điều hành nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch QH Nguyễn Khắc Định cho rằng, những hạn chế của việc GĐTP hiện nay không chỉ là do Luật mà còn do quá trình tổ chức, phối hợp thực hiện. Do đó, cần chú trọng việc tổ chức thực hiện Luật.

Phát biểu tiếp thu, giải trình ý kiến các đại biểu tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho biết, Bộ Tư pháp đã rà soát tất cả các ý kiến của Ban Nội chính Trung ương, Ủy ban Kiểm tra Trung ương liên quan đến những vướng mắc phát sinh từ thực tiễn trong việc thực thi Luật GĐTP để đưa vào dự án Luật những nội dung nhằm tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc hiện hành.

“Tuy nhiên, như ý kiến của Phó Chủ tịch QH Nguyễn Khắc Định, việc khắc phục những khó khăn, vướng mắc không chỉ ở các quy định pháp luật mà còn trong việc tổ chức thực hiện pháp luật”, Bộ trưởng nói và cho biết, trên tinh thần đó, Cơ quan chủ trì soạn thảo sẽ tiếp tục rà soát, tiếp thu tối đa các ý kiến phát biểu để đảm bảo giải quyết những vướng mắc, khó khăn do quy định của pháp luật.

Về nội dung bổ sung thêm nhiệm vụ “giám định pháp y thương tích” cho Phòng kỹ thuật hình sự thuộc Công an tỉnh, TP, cùng với việc nêu chủ trương mở rộng xã hội hóa hoạt động GĐTP, Bộ trưởng cũng nêu thực tế, vừa qua, ngành Công an đã đầu tư cả về cơ sở vật chất, phương tiện, chính sách đối với hoạt động GĐTP, đảm bảo đảm đương được nhiệm vụ.

“Đây là mức trần cho phép thực hiện nhiệm vụ, còn cụ thể có trưng cầu hay không thì do tổ chức thực hiện pháp luật, cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng trưng cầu”, Bộ trưởng nhấn mạnh và cho biết, tiếp thu các ý kiến phát biểu, Cơ quan chủ trì soạn thảo sẽ cung cấp thêm những dữ liệu, số liệu để bảo đảm thuyết phục hơn.

Đồng thời, Bộ trưởng cũng cho biết sẽ tiếp thu các ý kiến phát biểu về việc giảm thủ tục hành chính khi thu hồi thẻ giám định viên tư pháp, miễn trừ trách nhiệm pháp lý để hoàn thiện thêm, đảm bảo quy định chặt chẽ hơn.

Đối với ý kiến của Chủ tịch Quốc hội về việc thực hiện chủ trương xã hội hóa GĐTP phải làm từng bước, Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh khẳng định, Bộ Tư pháp đã thực hiện ý kiến này.

“Quan điểm chỉ đạo xây dựng dự án Luật là chỉ mở rộng 1 số lĩnh vực. Đối với những lĩnh vực khác, thực tế cũng có nhiều ý kiến đề nghị mở rộng thêm nhưng trong điều kiện hiện nay chưa nên làm thì chưa đưa vào dự thảo Luật”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Tường Minh