Nâng cao dân trí vùng đồng bào dân tộc thiểu số thông qua hoạt động du lịch

Được tham gia thu hái chè Shan hữu cơ cùng đồng bào DTTS ở Hà Giang là một trải nghiệm thú vị đối với du khách. Ảnh: Văn Phú

Trình độ dân trí của đa số đồng bào các DTTS ở Hà Giang còn hạn chế, đời sống còn gặp nhiều khó khăn. Đồng bào cư trú chủ yếu tại 7 huyện nghèo được thụ hưởng các chính sách theo Nghị quyết 30a của Chính phủ. 7 huyện nghèo của Hà Giang gồm 4 huyện vùng cao nguyên đá là Mèo Vạc, Đồng Văn, Yên Minh, Quản Bạ; 2 huyện vùng cao phía Tây là Hoàng Su Phì và Xín Mần; 1 huyện vùng thấp là Bắc Mê; trong đó, 6 huyện có đường biên giới tiếp giáp với Trung Quốc.

Trong những năm qua, nhằm khai thác tiềm năng và thế mạnh cũng như những nét văn hóa truyền thống đặc trưng của đồng bào các dân tộc, chính quyền tỉnh Hà Giang đã đẩy mạnh phát triển du lịch trải nghiệm tại các vùng đồng bào DTTS. Là tỉnh có trên 87% dân số sống bằng nghề sản xuất nông nghiệp, trong những năm qua, Hà Giang đã tập trung khai thác loại hình du lịch trải nghiệm trong nông nghiệp. Quá trình trải nghiệm và giao lưu giữa du khách với người dân địa phương đã góp phần nâng cao trình độ dân trí cho đồng bào.

Trong quá trình phát triển du lịch, việc tham gia của du khách cùng với người dân địa phương trong quá trình làm đất, gieo trồng, chăm sóc, thu hái và chế biến các sản phẩm nông nghiệp hiện đang trở thành trào lưu thu hút đối với khách du lịch trong nước và quốc tế. Đây được xem là một loại hình du lịch dễ khai thác nhưng mang lại hiệu quả kinh tế cao.

Để đẩy mạnh phát triển và nâng cao hiệu quả của du lịch trải nghiệm, Hà Giang đã khai thác và phát huy những phương thức canh tác độc đáo trong nông nghiệp của đồng bào các DTTS. Có thể kể đến một số loại hình canh tác như: Canh tác trên đá, thổ canh trên các hốc đá của đồng bào các dân tộc Mông, Hoa, Giấy, Sán Dìu, Lô Lô... tại 4 huyện vùng cao nguyên đá; canh tác trên các thửa ruộng bậc thang của đồng bào các dân tộc Nùng, Tày, La Chí... tại 2 huyện vùng cao phía Tây.

Ngoài ra, nơi đây còn có nghề trồng lanh dệt vải của đồng bào dân tộc Mông; trồng ngô để nấu rượu ngô men lá; sử dụng hạt của cây hoa tam giác mạch để chế ra loại rượu đặc sản chỉ có ở vùng cao nguyên đá; nuôi ong khai thác mật hoa cây bạc hà trong tự nhiên; thu hái, chế biến bằng thủ công và thưởng thức chè Shan tuyết tại 2 huyện Hoàng Su Phì và Xín Mần... Những đặc điểm canh tác độc đáo trong nông nghiệp chỉ có ở các huyện vùng cao đã được các ngành chức năng của Hà Giang khai thác và phát huy trong các loại hình du lịch.

Từ những đặc điểm tự nhiên, phương thức canh tác độc đáo cùng với sự đa dạng về văn hóa ẩm thực và bản sắc văn hóa truyền thống, độc đáo của đồng bào các dân tộc... đã tạo cho Hà Giang cơ hội lớn trong phát triển ngành du lịch trải nghiệm. Loại hình du lịch này là cơ sở để đồng bào các dân tộc tại địa phương tiếp xúc và giao lưu với khách du lịch. Chính quá trình giao lưu và trải nghiệm cùng khách du lịch sẽ giúp đồng bào các DTTS nâng cao trình độ dân trí nói chung và trình độ khoa học kỹ thuật nói riêng.

Thực tế, trong những năm qua, các loại hình du lịch trên địa bàn Hà Giang đã được hình thành và phát triển thông qua các hình thức du lịch trải nghiệm, khám phá tại các làng văn hóa du lịch cộng đồng. Tuy nhiên, phần lớn du khách đến đây mới chỉ dừng lại ở mức độ lưu trú, tham quan, ngắm cảnh và chụp ảnh mà chưa có nhiều trải nghiệm với các hoạt động trong đời sống của người dân địa phương để cùng thực hiện các phương thức canh tác như cày trên nương đá, cùng canh tác trải nghiệm trên các thửa ruộng bậc thang; thu hái, chế biến và thưởng thức chè Shan hữu cơ; trồng ngô trên các triền đất dốc; trồng lanh dệt vải và cùng thụ hưởng các sản phẩm nông nghiệp độc đáo của địa phương... Vì vậy, ngành du lịch trải nghiệm của Hà Giang vẫn chưa phát huy hết tiềm năng sẵn có.

Để tạo nguồn sinh kế cũng như nâng cao trình độ dân trí, giúp người dân vùng đồng bào DTTS nâng cao thu nhập, góp phần xóa đói, giảm nghèo từ chính những hình thức du lịch trải nghiệm cũng như các sản phẩm nông nghiệp do chính họ làm ra, đồng thời hướng đến loại hình “du lịch xanh”, trong những năm qua, tỉnh Hà Giang đã xác định một chiến lược xây dựng và phát triển các loại hình du lịch trải nghiệm một cách hiệu quả và bền vững.

Bà Triệu Thị Tình, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Hà Giang cho biết: Du lịch trải nghiệm góp phần quan trọng trong việc nâng cao trình độ dân trí cho đồng bào các dân tộc và là một trong những hướng đi thu hút sự quan tâm của đa số khách du lịch hiện nay. Trong những năm qua, thông qua các tour du lịch trải nghiệm và khám phá các làng du lịch cộng đồng, ngành du lịch của Hà Giang đã và đang tiếp cận, phát triển loại hình du lịch này. Tuy nhiên, tiềm năng và hiệu quả của du lịch trải nghiệm đang cần được khơi dậy bằng các giải pháp đồng bộ của các cấp, các ngành liên quan trong việc quy hoạch các loại cây nông nghiệp phục vụ du lịch từ khâu nhân giống, phân bón, hướng dẫn kỹ thuật để tạo ra các sản phẩm an toàn; đẩy mạnh xây dựng thương hiệu cho các sản phẩm nông nghiệp và làng nghề.

Cùng với đó, tăng cường các hoạt động trải nghiệm “3 cùng” của du khách với người dân địa phương như cùng ăn, cùng ở, cùng tham gia lao động sản xuất để người dân địa phương có điều kiện tiếp xúc, giao lưu với khách du lịch, qua đó góp phần nâng cao trình độ dân trí cho đồng bào. Đẩy mạnh công tác tập huấn cho người dân địa phương về kỹ năng chế biến thực phẩm an toàn, kỹ năng giao tiếp với khách du lịch... Qua đó, giúp du khách có những chuyến du lịch trải nghiệm ý nghĩa, khám phá đầy đủ vẻ đẹp về mảnh đất và con người Hà Giang.

Phạm Văn Phú