Nâng cao hiệu quả của hợp tác quốc tế trong lĩnh vực tư pháp

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Cụ thể các tiêu chí không trái nguyên tắc tương trợ tư pháp

Đa số ĐBQH tán thành việc dự án Luật Tương trợ tư pháp về dân sự nhằm hoàn thiện pháp luật tương trợ tư pháp về dân sự theo hướng hiện đại, khả thi, hỗ trợ quy trình giải quyết các vụ việc dân sự và vụ án hành chính có yếu tố nước ngoài được nhanh chóng, chính xác, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các đối tượng có liên quan.

Đồng thời, tăng cường khả năng thực hiện quyền tiếp cận công lý của tổ chức, cá nhân; hoàn thiện cơ sở pháp lý trong nước tạo thuận lợi cho ký kết và thực hiện điều ước quốc tế về tương trợ tư pháp trong lĩnh vực dân sự; thúc đẩy và nâng cao hiệu quả của hợp tác quốc tế trong lĩnh vực tư pháp của Việt Nam.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Một số ý kiến tán thành quy định về điều kiện áp dụng pháp luật nước ngoài (Điều 5) trong trường hợp chưa ký kết điều ước quốc tế hoặc điều ước quốc tế không quy định.

Tuy nhiên, theo ĐBQH Nguyễn Tâm Hùng (Bà Rịa – Vũng Tàu), hiện nay trong quá trình giải quyết yêu cầu tương trợ có nhiều trường hợp nước ngoài đề nghị Việt Nam áp dụng pháp luật của họ. Song do không có cơ chế thẩm tra cụ thể hoặc tiêu chí đánh giá rõ ràng nên cơ quan trong nước còn lúng túng, dẫn đến tình trạng từ chối thiếu căn cứ hoặc chậm trễ kéo dài.

ĐBQH Nguyễn Tâm Hùng (Bà Rịa – Vũng Tàu) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề nghị, cần xem xét sửa đổi, bổ sung Khoản 2, Điều 5 theo hướng: quy định cụ thể các tiêu chí đánh giá không trái nguyên tắc tương trợ tư pháp và bổ sung tiêu chí không trái “trật tự công” của Việt Nam; đồng thời, cần có hướng dẫn chi tiết danh mục quốc gia, lĩnh vực pháp luật và phương thức đánh giá để tránh tình trạng mỗi nơi hiểu một cách khác nhau trong quá trình triển khai thi hành.

Liên quan đến nội dung này, ĐBQH Nguyễn Minh Tâm (Quảng Bình) đề nghị, cần sửa đổi quy định tại Điều 20 về phương thức thực hiện yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự của Việt Nam theo hướng: Yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự của Việt Nam được thực hiện theo điều ước quốc tế, tương tương trợ tư pháp về dân sự mà Việt Nam và nước ngoài đã ký kết.

ĐBQH Nguyễn Minh Tâm (Quảng Bình) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Trường hợp chưa ký kết điều ước quốc tế về tương trợ tư pháp thì thực hiện theo quy định pháp luật của nước được yêu cầu hoặc theo phương thức cụ thể mà nước được yêu cầu chấp thuận nhằm bảo đảm thực hiện đúng nguyên tắc về tương trợ tư pháp về dân sự và việc áp dụng pháp luật nước ngoài được quy định tại Điều 5 của dự thảo Luật.

Cân nhắc quy định trả lại hồ sơ trong trường hợp hồ sơ không đầy đủ

Về tiếp nhận và thực hiện yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự của Việt Nam, Khoản 2, Điều 18 quy định: “Bộ Tư pháp tiếp nhận hồ sơ tương trợ tư pháp về dân sự, vào sổ quản lý, kiểm tra tính hợp lệ của hồ sơ và thực hiện một trong các công việc sau:

a) Chuyển cho cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài theo quy định của điều ước quốc tế mà Việt Nam và nước ngoài đã ký kết hoặc thông qua kênh ngoại giao nếu hồ sơ hợp lệ;

b) Trả lại hồ sơ cho cơ quan, người có thẩm quyền yêu cầu trong trường hợp hồ sơ không đầy đủ theo quy định tại Điều 16 của Luật này, hoặc không đáp ứng về thời gian thực hiện theo quy định của điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên hoặc quy định của nước được yêu cầu”.

Đối với quy định trả lại hồ sơ cho cơ quan/người có thẩm quyền yêu cầu trong trường hợp hồ sơ không đầy đủ theo quy định tại Điều 16 của luật này, đại biểu Nguyễn Minh Tâm cho rằng, "chưa phù hợp và còn quá cứng nhắc, dễ dẫn đến trường hợp hồ sơ trả đi trả lại nhiều lần, gây tốn kém về chi phí và mất thời gian. Điều này có thể ảnh hưởng đến thời hạn, thời hiệu trong giải quyết vụ án dân sự".

Do đó, đại biểu Nguyễn Minh Tâm đề nghị cân nhắc nghiên cứu chỉnh sửa điểm b, khoản 2 theo hướng: trong trường hợp hồ sơ không đầy đủ thì yêu cầu cơ quan, người có thẩm quyền yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự bổ sung, hoàn thiện hồ sơ trong một khoảng thời gian nhất định. Quá thời gian đó mà không bổ sung, hoàn thiện hồ sơ thì mới trả hồ sơ. Hoặc đối với nội dung này, nếu không quy định trực tiếp vào dự thảo Luật thì cân nhắc giao cho Chính phủ quy định rõ chi tiết.

Liên quan đến thẩm quyền yêu cầu tương trợ tư pháp của Việt Nam, theo quy định là Tòa án, Viện kiểm sát và cơ quan thi hành án đều có thẩm quyền yêu cầu tương trợ tư pháp của Việt Nam.

ĐBQH Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Tuy nhiên, tất cả các hồ sơ yêu cầu tương trợ tư pháp phải được gửi thông qua Bộ Tư pháp, bởi Bộ Tư pháp là cơ quan có thẩm quyền cao nhất trong việc xử lý các hồ sơ này tại Việt Nam; các cơ quan khác có thẩm quyền nhưng không được trực tiếp gửi hồ sơ ra nước ngoài.

Đồng tình với quy định trên, song ĐBQH Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) đề nghị, cần giải thích rõ hơn về khái niệm "cơ quan và người có thẩm quyền khác" theo quy định của pháp luật Việt Nam là cơ quan nào?

Phát biểu kết luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định giao Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp chủ trì tham mưu cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội phối hợp với Chính phủ tiếp thu ý kiến của ĐBQH, hoàn thiện dự thảo Luật để trình Quốc hội tiếp tục thảo luận tại Kỳ họp thứ Mười.

Phạm Chiến Thắng, Nguyễn Trung Thành