Nâng cao trách nhiệm pháp lý trong tai nạn thương tích ở trẻ em

Theo số liệu thống kê của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Hà Nam, trong năm 2024, toàn tỉnh ghi nhận 298 trường hợp trẻ em (từ 0–14 tuổi) mắc tai nạn thương tích, trong đó có 9 trẻ tử vong. Đáng lưu ý, nhóm tuổi từ 5–14 chiếm đến 85% tổng số ca mắc và 66% số ca tử vong, cho thấy đây là độ tuổi có nguy cơ cao nhất do trẻ đã có sự độc lập nhất định trong sinh hoạt, học tập và vui chơi nhưng lại thiếu các kỹ năng tự bảo vệ cần thiết. Phân tích nguyên nhân cho thấy ngã là tác nhân phổ biến nhất với 121 trường hợp, kế đến là tai nạn giao thông (87 trường hợp) và đuối nước (39 trường hợp). Tuy nhiên, nếu xét về mức độ nghiêm trọng, đuối nước lại là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong, chiếm tới gần 90% số ca tử vong trong năm (8/9 trường hợp). Riêng với nhóm trẻ từ 0–4 tuổi, hơn 50% số ca mắc do ngã, song toàn bộ số ca tử vong (3/3) đều do đuối nước – một con số đáng báo động khi nhóm tuổi này phụ thuộc hoàn toàn vào sự giám sát của người lớn.

Những số liệu nêu trên không chỉ phản ánh thực trạng đáng lưu tâm về tai nạn thương tích ở trẻ em, mà còn đặt ra những vấn đề rõ ràng về trách nhiệm xã hội và pháp lý trong việc bảo vệ an toàn cho trẻ. Với tỷ lệ trẻ từ 5–14 tuổi chiếm đa số ca mắc và tử vong, có thể thấy rằng trẻ em trong độ tuổi này đang thiếu các kỹ năng phòng tránh rủi ro trong khi môi trường sống, học tập, vui chơi đôi khi chưa được bảo đảm an toàn tương xứng. Cùng với đó, tỷ lệ tử vong do đuối nước lên tới gần 90% cho thấy việc thiếu giám sát, chưa phổ cập toàn diện kỹ năng bơi lội, phòng tránh đuối nước, thiếu cảnh báo nguy hiểm tại ao hồ, sông suối là lỗ hổng lớn trong quản lý và phòng ngừa.

Tập huấn kỹ năng phòng, chống đuối nước cho thanh thiếu nhi do Đoàn phường Đồng Văn (thị xã Duy Tiên) phối hợp tổ chức.

Về mặt pháp lý, Luật Trẻ em năm 2016 quy định rõ trách nhiệm của gia đình, nhà trường, chính quyền địa phương và toàn xã hội trong việc bảo đảm quyền được sống an toàn của trẻ. Khi xảy ra thương tích do thiếu giám sát, do môi trường không đảm bảo hoặc do vi phạm các quy định về an toàn giao thông, phòng chống đuối nước..., trách nhiệm với tổ chức, cá nhân trong những trường hợp cụ thể có thể bị xem xét xử lý theo quy định pháp luật. Trong đó, cha mẹ, người trông trẻ có thể bị truy cứu trách nhiệm dân sự hoặc hành chính nếu để trẻ xảy ra tai nạn nghiêm trọng do thiếu chăm sóc; các cơ sở giáo dục, chính quyền địa phương cũng có thể bị xử lý theo quy định pháp luật nếu buông lỏng quản lý, không thực hiện đầy đủ biện pháp phòng ngừa theo quy định. Trước thực trạng trên, cần thiết phải nâng cao nhận thức pháp lý trong bảo vệ trẻ em. Phòng tránh tai nạn thương tích cần sự tham gia trách nhiệm và thực thi pháp luật nghiêm túc từ nhiều phía: gia đình, nhà trường, chính quyền các cấp và toàn xã hội.

Theo ông Trần Đắc Tiến, Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Hà Nam, là cơ quan chuyên môn của ngành y tế, trung tâm có trách nhiệm trong việc thường xuyên theo dõi, thống kê, phân tích dữ liệu về tai nạn thương tích ở trẻ em. Từ đó, xây dựng các báo cáo, khuyến nghị chuyên môn để tham mưu với Sở Y tế cũng như các cấp chính quyền trong việc triển khai các giải pháp phòng ngừa phù hợp từng địa bàn, từng nhóm tuổi. Tuy nhiên, để bảo vệ hiệu quả quyền được sống an toàn của trẻ theo đúng quy định pháp luật, cần có sự phối hợp chặt chẽ và đồng bộ giữa nhiều ngành, nhiều cấp. Thời gian qua, công tác phối hợp của trung tâm với các ngành, tổ chức đoàn thể cũng được thường xuyên triển khai như các hoạt động y tế trường học, hướng dẫn cộng đồng an toàn; tổ chức truyền thông, giáo dục kỹ năng phòng tránh tai nạn thương tích; chỉ đạo, hướng dẫn trung tâm y tế các huyện, thị xã, thành phố chỉ đạo các trạm y tế tổ chức hướng dẫn, tuyên truyền các hộ dân bảo đảm công tác phòng chống tai nạn thương tích nói chung, đặc biệt trong những tháng nghỉ hè.

Thực tế cho thấy, cùng với vai trò của ngành chuyên môn và lực lượng chức năng, tổ chức đoàn – đội ở cơ sở cũng đang góp phần quan trọng trong công tác phòng, chống tai nạn thương tích cho trẻ. Thông qua các hoạt động hè, tuyên truyền kỹ năng sống và phổ biến pháp luật, Đoàn Thanh niên nhiều địa phương đã tạo được sân chơi bổ ích, đồng thời nâng cao nhận thức pháp luật, kỹ năng phòng tránh và trách nhiệm của cả trẻ em lẫn phụ huynh. Chị Đoàn Hồng Nhung, Bí thư Đoàn phường Đồng Văn, thị xã Duy Tiên cho biết: Hằng năm, vào dịp hè, Đoàn phường đều tổ chức các lớp kỹ năng sống cho thiếu nhi, lồng ghép tuyên truyền về an toàn giao thông, phòng chống đuối nước và cách xử lý tình huống nguy hiểm. Các nội dung pháp luật liên quan cũng được giới thiệu dưới hình thức gần gũi, dễ hiểu, giúp các em hình thành ý thức chấp hành từ sớm. Chúng tôi còn tận dụng mạng xã hội để lan tỏa thông tin pháp luật có liên quan, clip kỹ năng và các tình huống thực tế, thu hút sự quan tâm không chỉ của thanh thiếu nhi mà cả phụ huynh.

Tai nạn thương tích ở trẻ em là vấn đề đáng lo ngại, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, tính mạng và sự phát triển toàn diện của trẻ. Thực tế đó đòi hỏi mỗi gia đình, nhà trường, chính quyền và tổ chức xã hội phải nâng cao nhận thức, tăng cường giáo dục kỹ năng phòng tránh, đồng thời tuân thủ và thực thi đầy đủ các quy định pháp luật liên quan.

Nguyễn Khánh