Năng lực y tế cạn kiệt ở các vùng xung đột

Xe cứu thương của WHO tại Gaza. Ảnh: WHO/nhandan

Thực trạng đáng báo động

Chỉ riêng trong thập kỷ qua, hơn 180.000 dân thường đã thiệt mạng trong các cuộc xung đột vũ trang trên thế giới, với những khu vực như Syria đang chứng kiến làn sóng di cư hàng loạt của nhân viên y tế, hơn 70% trong số đó đã phải chạy trốn khỏi bạo lực.

Tại Ukraine, các báo cáo gần đây cho thấy, hơn 17 triệu người cần được hỗ trợ nhân đạo, với các cơ sở y tế thường xuyên bị tấn công và hư hại, dẫn đến tình trạng thiếu hụt đáng kể vật tư y tế và nhân sự. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã ghi nhận hơn 2.200 vụ tấn công vào hệ thống chăm sóc sức khỏe tại Ukraine kể từ khi cuộc xung đột nổ ra tại quốc gia này cách đây 3 năm. “Trong năm 2025, các vụ tấn công vào hệ thống chăm sóc sức khỏe vẫn chưa dừng lại, chúng tôi tiếp tục ghi nhận các vụ tấn công gần như hàng ngày”, WHO cho biết trong một thông cáo báo chí.

Việc tiếp cận chăm sóc sức khỏe đã trở thành một vấn đề cấp bách trên khắp Ukraine. Cứ 4 người thì có 1 người (25%) cho rằng, khả năng tiếp cận các dịch vụ y tế đã giảm kể từ khi cuộc xung đột xảy ra. Theo đó, chi phí thuốc men và điều trị tiếp tục là một rào cản lớn đối với việc chăm sóc sức khỏe, với 35% số người được hỏi cho biết, họ đã trì hoãn việc chăm sóc y tế do khó khăn về tài chính.

Tại Palestine, tình hình thậm chí còn tồi tệ hơn, khi việc tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe bị hạn chế nghiêm trọng do bạo lực đang diễn ra. Các báo cáo cho thấy, hơn 50% cơ sở y tế ở Gaza không hoạt động hoặc hoạt động với công suất giảm do xung đột, ảnh hưởng đáng kể đến việc chăm sóc bệnh nhân.

Trong khi đó, Trường Y tế Công cộng Bloomberg thuộc Đại học Johns Hopkins (Mỹ) cho hay, cuộc khủng hoảng nhân đạo ngày càng trầm trọng ở Sudan đã đẩy các dịch vụ công đến bờ vực sụp đổ. Xung đột cũng đã làm gián đoạn việc đào tạo và cấp phép hành nghề y, gây ra những hậu quả lâu dài cho lực lượng lao động y tế. Sự gián đoạn trong đào tạo y khoa đã làm suy yếu cơ sở hạ tầng y tế công cộng quốc gia, làm trầm trọng thêm nhu cầu y tế quá tải của đất nước. Hệ thống y tế bị phá vỡ do xung đột vũ trang kéo dài sẽ tiếp tục làm suy yếu sức khỏe cộng đồng ngay cả sau khi chiến tranh kết thúc.

Năng lực y tế cạn kiệt cũng kéo theo khủng hoảng dinh dưỡng, tâm thần, nước sạch, và mất an ninh xã hội. Tính đến tháng 5/2025, hơn 51.000 người Palestine đã thiệt mạng và gần 115.700 người bị thương, phần lớn là phụ nữ và trẻ em. Các hoạt động quân sự, kết hợp với lệnh phong tỏa đã dẫn đến tình trạng di dời trên diện rộng, phá hủy 90% nhà cửa và cơ sở hạ tầng, nhắm mục tiêu vào các cơ sở chăm sóc sức khỏe, khủng hoảng vệ sinh ngày càng trầm trọng và hạn chế đáng kể việc tiếp cận viện trợ nhân đạo. Những hoàn cảnh này đã tàn phá nặng nề tất cả người Palestine, đặc biệt là trẻ em, với hệ miễn dịch suy yếu do suy dinh dưỡng, bị ảnh hưởng nặng nề hơn và có tỷ lệ tử vong cao hơn do các bệnh có thể phòng ngừa.

Nạn nhân bị thương trong cuộc xung đột điều trị tại bệnh viện Nasser ở phía nam Dải Gaza, ngày 22/10/2023, trong bối cảnh nguồn nhiên liệu vận hành máy phát điện đang cạn kiệt. Ảnh: THX/TTXVN

Những nỗ lực không ngừng

Trước tình hình trên, Liên hợp quốc (LHQ) và các tổ chức quốc tế đang nỗ lực triển khai nhiều giải pháp để khôi phục năng lực y tế cơ bản ở các vùng xung đột.

Trong đó, WHO đang giải quyết nhu cầu chăm sóc sức khỏe ngày càng tăng tại Ukraine, nỗ lực đảm bảo khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe chất lượng cho tất cả người dân, tập trung vào việc tăng cường chăm sóc sức khỏe ban đầu để kiểm soát sự lây lan của các bệnh không lây nhiễm, đồng thời mở rộng khả năng tiếp cận các dịch vụ sức khỏe tâm thần và phục hồi chức năng thiết yếu.

Đồng thời, WHO cũng đang hợp tác với chính quyền Ukraine để tăng cường các nỗ lực ứng phó, phục hồi y tế, và xây dựng năng lực. Các cơ hội phát triển chuyên môn cho điều dưỡng và nhân viên y tế đang được mở rộng để giải quyết tình trạng thiếu hụt nhân lực và củng cố hệ thống y tế nói chung.

Trẻ em ở vùng xung đột chịu nhiều hậu quả nặng nề. Ảnh: REUTERS/nhandan

Trong một nỗ lực liên quan, Ngân hàng Thế giới (WB), WHO, và Quỹ Nhi đồng LHQ (UNICEF) đã ký một thỏa thuận trị giá 82 triệu USD nhằm cải thiện khả năng tiếp cận các dịch vụ y tế thiết yếu cho hơn 8 triệu người dễ bị tổn thương trên khắp Sudan và củng cố hệ thống y tế tại quốc gia này.

“Dự án Hỗ trợ và ứng phó y tế Sudan trong các tình huống khẩn cấp (SHARE) thể hiện cam kết của WHO trong việc đảm bảo các cộng đồng ở Sudan được tiếp cận dịch vụ y tế thiết yếu, đặc biệt là trong thời kỳ khủng hoảng. Bằng cách đầu tư vào công tác chuẩn bị và khả năng phục hồi, chúng tôi đang mở đường cho một hệ thống y tế mạnh mẽ và bền vững hơn”, ông Shible Sahbani, Đại diện WHO tại Sudan lưu ý.

Tại một sự kiện cấp cao bên lề Kỳ họp thứ 80 của Đại hội đồng LHQ tại New York hồi cuối tháng 9 vừa qua, Bộ trưởng Y tế Oman, ông Hilal Ali al Sabti nhận định: “Y tế có thể đóng vai trò là cầu nối hòa bình - gắn kết cộng đồng, xây dựng niềm tin và thúc đẩy khả năng phục hồi trước xung đột và bất ổn”.

Chính vì thế, trong bối cảnh xung đột kéo dài, cần nhiều nỗ lực để y tế có thể trở thành “cầu nối cho hòa bình”; bởi việc bảo vệ và tái thiết các hệ thống chăm sóc sức khỏe ở vùng xung đột không chỉ đơn thuần là hoạt động nhân đạo, mà còn là một bước đi chiến lược trong tiến trình hòa giải và phát triển bền vững.

Thanh Ngân (tổng hợp)