Nâng tầm sản phẩm OCOP

Đến hết tháng 9/2025, toàn tỉnh Bắc Ninh có 773 sản phẩm OCOP được công nhận từ 3 sao trở lên, trong đó có 1 sản phẩm 5 sao, 114 sản phẩm 4 sao và 658 sản phẩm 3 sao. Đây là con số ấn tượng, phản ánh sự nỗ lực lớn của các chủ thể sản xuất - từ hộ kinh doanh, tổ hợp tác, hợp tác xã đến doanh nghiệp - trong việc chuẩn hóa quy trình, xây dựng thương hiệu, phát triển sản phẩm đặc trưng địa phương.

Từ chỗ được xem là mô hình kinh tế tập thể mang tính hỗ trợ, hợp tác xã nay đã khẳng định vai trò là “hạt nhân” tổ chức sản xuất chuyên nghiệp, gắn kết nông dân trong chuỗi giá trị OCOP. Khi các sản phẩm OCOP dần thoát khỏi quy mô nhỏ lẻ, manh mún, việc hình thành các hợp tác xã sản xuất - kinh doanh đóng vai trò quyết định trong việc chuẩn hóa quy trình, quản lý chất lượng, tạo nguồn nguyên liệu ổn định và bảo đảm truy xuất nguồn gốc. Nói cách khác, hợp tác xã chính là “bộ xương sống” giúp sản phẩm OCOP đứng vững trên thị trường.

Thực tế ở nhiều địa phương đã chứng minh điều đó. Những sản phẩm OCOP đạt 3-4 sao như bánh phu thê Đình Bảng, mỳ gạo Chũ, chè xanh Yên Thế hay cam lòng vàng Lục Ngạn đều có điểm chung: Phía sau là các hợp tác xã mạnh, hoạt động bài bản, biết đầu tư cho công nghệ chế biến, bao bì và thương hiệu. Từ một sản phẩm dân dã, truyền thống, nhờ sự tổ chức và điều hành khoa học, hợp tác xã đã biến chúng thành hàng hóa có giá trị kinh tế cao, đủ sức cạnh tranh ở thị trường trong nước và quốc tế.

Không chỉ sản xuất, hợp tác xã còn là cầu nối giúp nông dân tiếp cận tri thức và thị trường. Thông qua Liên minh Hợp tác xã tỉnh và hệ thống hỗ trợ kỹ thuật, các hợp tác xã được tập huấn về quản trị, tiêu chuẩn hóa, đăng ký sở hữu trí tuệ, xúc tiến thương mại. Nhiều nơi đã chủ động ứng dụng công nghệ số, mã QR truy xuất nguồn gốc, bán hàng qua sàn thương mại điện tử, kết hợp du lịch trải nghiệm – hướng đi mới giúp sản phẩm OCOP lan tỏa giá trị văn hóa và nâng tầm thương hiệu địa phương.

Nếu trước đây, phong trào xây dựng sản phẩm OCOP chủ yếu dựa vào hộ cá thể, sản xuất nhỏ thì nay xu hướng chuyển dịch sang mô hình hợp tác xã là bước tiến tất yếu. Bởi chỉ có tổ chức sản xuất theo chuỗi, có người chịu trách nhiệm tập thể và năng lực quản lý, sản phẩm OCOP mới duy trì được chất lượng đồng đều, đáp ứng các tiêu chuẩn trong và ngoài nước. Hợp tác xã trở thành “hệ thống đệm” giúp nông dân tránh rủi ro thị trường, đồng thời là nơi gắn kết giữa chính quyền, doanh nghiệp và người dân trong phát triển sản phẩm đặc trưng vùng miền.

Tuy nhiên, để hợp tác xã thật sự phát huy vai trò hạt nhân trong Chương trình mỗi xã một sản phẩm cần một môi trường hỗ trợ đồng bộ hơn. Trước hết, Nhà nước đẩy mạnh các chính sách về tín dụng ưu đãi, quỹ hỗ trợ phát triển hợp tác xã, hỗ trợ xúc tiến thương mại và đào tạo nhân lực. Song song với đó, cần tăng cường vai trò của Liên minh Hợp tác xã trong việc tư vấn, giám sát, bảo đảm chất lượng sản phẩm sau khi được công nhận. Cơ quan quản lý không chỉ dừng ở việc đánh giá sản phẩm đạt mấy sao mà phải đồng hành với hợp tác xã trong suốt quá trình phát triển, giúp sản phẩm không “chết yểu” sau khi được xếp hạng.

Một yếu tố quan trọng khác là đổi mới tư duy của chính các hợp tác xã. Không thể duy trì cách làm cũ, trông chờ vào bao cấp hay phong trào, các hợp tác xã cần hướng tới mô hình kinh tế tự chủ, cạnh tranh bằng chất lượng, sáng tạo và sự chuyên nghiệp. Khi đó, OCOP không còn là cuộc “thi đua gắn sao” mà trở thành chiến lược phát triển thương hiệu nông sản địa phương, gắn với sinh kế bền vững của người dân nông thôn.

Nam Bằng