'Nàng Xê Đa' phô diễn vẻ đẹp cải lương dịp Tết

Vở “Nàng Xê Đa” còn có tên khác “Nàng Si Ta”, là một tác phẩm đánh dấu sự chuyển đổi về kịch pháp của nhà viết kịch Lưu Quang Vũ (1948-1988). Sau giai đoạn đưa hiện thực nóng bỏng lên sân khấu như các vở “Sống mãi tuổi 17”, “T.15 về đâu”, “Mùa hạ cuối cùng”, “Cô gái đội mũ nồi xám”, “Trời xanh trên mái phố”, “Thủ phạm là ai”… nhà viết kịch Lưu Quang Vũ quay sang khai thác cổ tích và thần thoại. Nếu như vở “Linh hồn của đá” trưng dụng chất liệu cổ tích, thì vở “Nàng Xê Đa” trưng dụng thăng hoa bằng chất liệu thần thoại.

Vở “Nàng Xê Đa” không dùng thần thoại để kể lại thần thoại, mà mượn thần thoại để phản ánh đời sống thường ngày. Đó là một biệt tài của nhà viết kịch Lưu Quang Vũ, dùng cái hư để nói cái thực, dùng cái viển vông để nói cái thiết yếu.

Vở “Nàng Xê Đa” được viết năm 1982, lập tức được Đoàn chèo Hà Nội dàn dựng. Năm sau, vở “Nàng Xê Đa” tạo hiệu ứng khắp các sân khấu miền Bắc, với Đoàn chèo Thái Bình, Đoàn cải lương Hải Phòng, Đoàn kịch Hải Phòng và Đoàn chèo Hải Hưng.

Cảnh trong vở “Nàng Xê Đa”.

Vở “Nàng Xê Đa” lan tỏa vào phương Nam, và được Nhà hát cải lương Trần Hữu Trang dàn dựng vào năm 1984. Vở “Nàng Xê Đa” với chuyển thể cải lương của Thể Hà Vân và đạo diễn Đoàn Bá, đã gây sốt vé cho khán giả TP Hồ Chí Minh. Hơn 1.500 suất diễn kéo dài suốt 5 năm, không chỉ giúp vở “Nàng Xê Đa” xác lập một kỷ lục ấn tượng, mà còn đưa tên tuổi hai diễn viên chính Phương Quang - Thanh Vy lên hàng ngôi sao cải lương.

Sau hơn 30 năm, mùa xuân Tân Sửu 2021, Nhà hát cải lương Trần Hữu Trang quyết định hợp tác với ông bầu Hoàng Song Việt và đạo diễn Hoa Hạ để tái dựng vở “Nàng Xê Đa”. Làm sao để vượt qua cái bóng của “Nàng Xê Đa” trước đây? Những người thực hiện phiên bản mới đưa ra tiêu chí cho nghệ sĩ tham gia phải hội đủ 3 yêu cầu: hát hay, diễn tốt và múa đẹp.

Vở “Nàng Xê Đa” được đầu tư hơn 700 triệu đồng để tái dựng. Đây là kinh phí không lớn, nếu so với ca nhạc hoặc điện ảnh, nhưng lại là dự án “khủng” với sân khấu cải lương. Sở dĩ, vở “Nàng Xê Đa” chấp nhận đánh cược với thị trường nghệ thuật truyền thống đang khó khăn là vì những người thực hiện muốn tác phẩm này có thể khởi động mạnh mẽ chuỗi chương trình “Dự án mới cho nghệ sĩ trẻ”.

Vở “Nàng Xê Đa” lấy tích từ thần thoại Campuchia, rằng vua Priem đã giả chết để thử lòng những người xung quanh và nhận thức được ý nghĩa tồn tại của chính mình. Diễn viên Võ Minh Lâm được chọn đóng vai vua Priem, còn các nữ diễn viên Hồng Thắm, Thúy Vy và Phượng Loan lần lượt được đảm nhận vai nàng Xê Đa trong những màn khác nhau.

Diễn viên Võ Minh Lâm chia sẻ: “Các anh chị trong vở diễn hay đùa tôi… xài hao đào trong Nàng Xê Đa. Bản thân tôi ban đầu khá áp lực vì cứ diễn 3 cảnh quay qua lại thấy một cô đào với một gương mặt khác, tính cách khác, giờ mình phải làm sao? Nhưng may mắn tôi được cô Hoa Hạ, chú Hoàng Song Việt hướng dẫn, phân tích rất kỹ vua Priem ở các giai đoạn để mình có sự hóa thân cho phù hợp và diễn ăn ý với từng cô đào. Từ những cảnh đầu là giai đoạn nàng Xê Đa trong sáng, mang lại năng lượng tích cực cho vua Priem đến cảnh sau khi ông mang tâm lý cao ngạo, sự ghen tuông. Những cảnh này nhân vật tương đương lứa tuổi với tôi nên khá thuận lợi. Nói chung, được lăn lộn hai tháng trời trên sàn tập với vở diễn này là niềm hạnh phúc của tôi vì được thử thách bản thân, cọ xát với vai diễn khó!”.

Còn diễn viên Phượng Loan thổ lộ: “Chúng tôi đã dồn sức để tập múa, vì những điệu múa của Campuchia rất khó, đòi hỏi phải có thể lực và độ uyển chuyển trong từng động tác. Hiếm có cơ hội được tập luyện múa trong một tác phẩm cải lương nên các nghệ sĩ tham gia vở này đều cảm thấy hào hứng”.

NSƯT Tú Sương được giao vai Nữ Quỷ.

Vở “Nàng Xê Đa” tạo cơ hội cho các diễn viên trẻ được phô diễn khả năng trong bối cảnh cải lương đang tắt dần ánh đèn hào quang. Nghệ sĩ trẻ với năng lượng mới của họ sẽ có những cống hiến khác, đa dạng hơn và tươi tắn hơn khi tấm màn nhung sân khấu được kéo lên trước mắt công chúng.

Ông bầu Hoàng Song Việt cũng là soạn giả gạo cội, nên có sự tâm đắc riêng khi tái dựng “Nàng Xê Đa” chỉ toàn gương mặt nghệ sĩ mới: “Tôi muốn làm lại để khán giả ngày nay biết được có một tác phẩm đặc sắc như thế. Vở cũ được đầu tư chỉn chu về mọi mặt. Chúng tôi không dám mong bản của mìnhtrọn vẹnnhư thế, nhưng chắc chắn không làm nhếch nhác, đánh mất giá trị của vở diễn Công trình hy vọng sẽ góp phần làm sống lại những vở cải lương kinh điển một thời để thế hệ khán giả hôm nay được thưởng thức tác phẩm sân khấu giá trị từng là sức sống mạnh mẽ cho sân khấu cải lương từ nhiều thập niên qua. Dự án luôn đặt tiêu chí hàng đầu là đảm bảo về chất lượng nghệ thuật. Tiêu chí kế tiếp là phải tạo cho được những dấu ấn mới cho nghệ sĩ trẻ qua từng vai diễn, các nghệ sĩ đã thành danh thể hiện các dạng vai diễn mà họ ít có dịp tiếp cận”.

Để vở “Nàng Xê Đa” có sự chinh phục mới, thì không thể không có yếu tố mới. Đạo diễn Hoa Hạ sáng tạo thêm nhân vật Nữ Quỷ cho vở “Nàng Xê Đa” và chọn diễn viên Tú Sương đảm nhận. Dĩ nhiên, diễn viên Tú Sương không phải gương mặt quá xa lạ để xem là một phát hiện. Diễn viên Tú Sương là con gái của cặp nghệ sĩ cải lương Trường Sơn - Thanh Loan. Từ nhỏ, diễn viên Tú Sương đã tham gia nhóm Đồng ấu Bạch Long và rất được khán giả đồng trang lứa yêu thích. Diễn viên Tú Sương đã được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú vào năm 2015.

Lựa chọn diễn viên Tú Sương 44 tuổi chỉ chuyên đóng đào thương để vào vai nhân vật Nữ Quỷ phản diện trong vở “Nàng Xê Đa”, liệu có phải sự mạo hiểm không? Đạo diễn Hoa Hạ khẳng định: “Khi chúng tôi mời Tú Sương, mọi người nghĩ tôi sẽ giao cho cô ấy vai chính nàng Xê Đa, không ai nghĩ tôi sẽ giao cho cô ấy vai Nữ Quỷ vì đó là vai phụ phản diện. Thế nhưng chúng tôi quan niệm rằng là một nghệ sĩ cải lương thế hệ mới các bạn phải có kỹ năng diễn xuất đa dạng. Tú Sương là một người không kén chọn vai diễn, dám hy sinh và chấp nhận thử thách nên cô ấy đã nhận lời tham gia cùng chúng tôi. Tôi tự tin để nói rằng khán giả sẽ hoàn toàn bất ngờ với Tú Sương trong vai diễn đặc biệt này”.

Vở “Nàng Xê Đa” sẽ được công diễn tại Nhà hát Bến Thành - TP Hồ Chí Minh vào lúc 20 giờ ngày 30-1, sau đó được tái diễn tại Rạp Hưng Đạo vào mùng 10 Tết Tân Sửu.

Giám đốc Nhà hát cải lương Trần Hữu Trang - Phan Quốc Kiệt nhấn mạnh: “Với tình hình sân khấu cải lương hiện tại, rất khó để có được tác phẩm thật sự chất lượng nếu không có sự chung tay từ nhiều nguồn. Vở “Nàng Xê Đa” tái ngộ khán giả mộ điệu, đồng thời khởi đầu dự án “Dấu ấn mới cho các nghệ sĩ trẻ”, như là một bài tập thực hành chất lượng cao cho các nghệ sĩ trẻ của Nhà hát và cả các nghệ sĩ tự do. Không chỉ có các nghệ sĩ biểu diễn, những đạo diễn trẻ của chúng tôi cũng có cơ hội học nghề, cọ xát thực tế khi tham gia công tác trợ lý đạo diễn”.

Gia Quan