Nét đặc sắc trong nghề đan lát của dân tộc Cơ Tu

Đây là một hoạt động nằm trong tiểu dự án “Cải thiện sinh kế bền vững cho các cộng đồng dân tộc thiểu số thông qua phát triển chuỗi giá trị mây tre đan và cây dược liệu nhằm tăng cường công tác bảo tồn đa dạng sinh học ở Quảng Nam” đã được triển khai từ tháng 9/2019 bởi Dự án Trường Sơn Xanh do USAID tài trợ. Tiểu dự án được thực hiện tại các huyện miền núi của tỉnh Quảng Nam bao gồm Đông Giang, Tây Giang và Nam Giang, đây là vùng sinh sống lớn nhất của dân tộc Cơ Tu tại Việt Nam.

Triển lãm và giới thiệu nghề đan lát Cơ Tu tại Hà Nội

Người Cơ Tu sở hữu những kỹ năng đan lát tuyệt vời

Triển lãm đã giới thiệu tới khách tham quan những nét đặc sắc trong đời sống, tập tục, văn hóa và bức tranh toàn thể về nghề đan lát của người Cơ Tu. Không ai biết được nghề đan lát của người Cơ Tu đã có từ bao giờ, nhưng đã biết bao nhiêu mùa rẫy đi qua, đã biết bao nhiêu lần cây rừng Trường Sơn thay lá… dù làm việc gì và ở đâu người Cơ Tu vẫn thường gắn bó với những chiếc gùi đan.

Khó có dân tộc nào ở Việt Nam lại có các loại gùi đa dạng như gùi của người Cơ Tu, qua thời gian, những chiếc gùi đã được hoàn thiện thật tinh tế để phù hợp cho mỗi người trong gia đình, phù hợp cho mỗi công việc hàng ngày - gùi củi thì được đan thưa, gùi gạo, gùi muối thì thân phải đan sao cho thật kín khít…

Sản phẩm đan lát của người Cơ Tu được trưng bày, giới thiệu tại triển lãm

Nói đến gùi của người Cơ Tu không thể không nói đến xà lếch, chiếc gùi 3 ngăn của người đàn ông Cơ Tu là đỉnh cao của nghệ thuật đan lát mà khó có nơi nào trên thế giới này có thể đạt được; p’reng - một loại gùi nhỏ được trang trí những hoa văn rất độc đáo mà trẻ em Cơ Tu dùng theo mẹ mỗi khi đi lễ hội và cũng không thể không nói đến p’rôm, một loại gùi dành riêng cho phụ nữ để mang quà đi biếu mẹ cha hay được nâng niu uyển chuyển bởi các sơn nữ Cơ Tu trong điệu múa tung tung da dá giữa núi rừng Trường Sơn…

Dù sở hữu những kỹ năng đan lát tuyệt vời như vậy nhưng nghề đan lát của người Cơ Tu vẫn không thể phát triển trong nhiều năm gần đây, nhiều sản phẩm truyền thống giờ chỉ còn lại ở trong tiềm thức. Còn rất ít người ở các buôn làng có thể đan được các sản phẩm truyền thống... Cây mây ngày càng ít đi, người Cơ Tu phải vào rừng sâu hơn mới lấy được cây mây để đan được gùi.

Những sản phẩm đan lát của đồng bào Cơ Tu thu hút sự chú ý của đông đảo mọi người

Các dụng cụ đan lát sinh hoạt hàng ngày vốn rất gần gũi với người Cơ Tu trước đây cũng ngày càng ít được sử dụng do giờ đây các sản phẩm nhựa rẻ tiền hơn đã phủ đầy những buổi chợ vùng cao. Cũng không có nhiều khách hàng đến với bà con để mua sản phẩm do việc sản xuất nhỏ lẻ và giá thành sản phẩm còn rất cao…

Người Cơ Tu không có được thu nhập từ nghề đan lát truyền thống nên phải sống phụ thuộc chủ yếu vào khai thác tài nguyên rừng trong khu vực sinh sống của mình, từ việc vào rừng như chặt củi, hái măng, đặt bẫy để bắt thú hay săn bắn các loài chim…làm ảnh hưởng đến nguồn tài nguyên cũng như sự đa dạng sinh học của rừng.

Trước tình hình đó, Dự án Trường Sơn Xanh do Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ tài trợ hợp tác với Hiệp hội xuất khẩu hàng thủ công mỹ nghệ (VietCraft) hỗ trợ trên 450 hộ gia đình ở 10 xã thuộc 3 huyện Đông Giang, Tây Giang và Nam Giang đã tham gia các hoạt động phát triển vùng nguyên liệu mây và đào tạo nghề đan lát thủ công, phát triển thị trường nhằm tạo thêm thu nhập cho bà con, để bà con giảm bớt sự phụ thuộc vào rừng.

Khách tham quan trải nghiệm nét văn hóa của đồng bào Cơ Tu

Đến nay, 150 ha nguyên liệu mây đã được trồng mới dưới những tán rừng và 50 ha mây tự nhiên được bảo vệ và khai thác bền vững. Gần 250 hộ gia đình cũng đã được đào tạo nghề để tạo nên rất nhiều các sản phẩm quà tặng và sản phẩm trang trí mới bên cạnh các sản phẩm truyền thống xưa…

Tại Triển lãm và giới thiệu nghề đan lát Cơ Tu, khách tham quan được hòa mình và trải nghiệm những nét văn hóa vô cùng đặc sắc của đồng bào Cơ Tu với nghề thủ công đan lát hết sức tinh xảo và công phu, đặc biệt, được nghe trực tiếp những người Cơ Tu kể chuyện nghề xem những cuốn sách giới thiệu về nghề đan lát của người Cơ Tu… qua đó có thể hình dung toàn thể về nghề và những sản phẩm đan lát thủ công của người Cơ Tu.

Quỳnh Nga - Thu Trang