Nét đẹp trang phục của người Dao đỏ

Đối với người Dao đỏ, trang phục là một trong những chi tiết quan trọng đầu tiên để nhận biết và phân biệt giữa dân tộc này với dân tộc khác. Với người phụ nữ Dao đỏ, chuyện ăn mặc rất được coi trọng, thể hiện sự sáng tạo, tinh tế trên từng đường kim, mũi chỉ. Những cô gái ở độ tuổi lên chín, lên mười đã được các bà, các mẹ truyền dạy may vá thêu thùa. Khi đến tuổi “cập kê” cũng là lúc các thiếu nữ biết làm những trang phục đẹp cho riêng mình.

Phụ nữ Dao đỏ trong trang phục truyền thống

Trang phục truyền thống của phụ nữ Dao đỏ bao gồm áo, quần, khăn vấn đầu, thắt lưng và các đồ trang sức khác đi kèm. Mỗi trang phục có 5 màu cơ bản gồm đỏ, xanh, trắng, vàng, đen; trong đó chủ yếu là màu đỏ. Theo quan niệm của người Dao đỏ, màu đỏ mang lại hạnh phúc, may mắn, đầy đủ và tạo ra năng lượng tích cực cho con người. Chiếc áo là điểm nhấn và là phần quan trọng nhất của bộ trang phục.

Người Dao đỏ thường dùng vải lanh nhuộm chàm để may trang phục. Công đoạn nhuộm chàm khá cầu kỳ, đòi hỏi sự kiên trì và kinh nghiệm. Để nhuộm vải, đồng bào dùng cao chàm được làm từ việc ngâm cây chàm, lọc, cho thêm vôi bột, nước tro bếp. Cao chàm được hòa tan với nước đun sôi cùng lá ngải để nguội, pha thêm ít nước tro và rượu, khuấy đều.

Để vải có màu đẹp và bền, đồng bào nhuộm vào tháng 7, tháng 8 vì thời điểm này tiết trời khô ráo, vải mau khô và bắt màu tốt. Trước khi nhuộm phải đem ngâm thật kỹ để hết hồ thì lúc nhuộm mới dễ bắt màu và không bị loang lổ. Khi nhuộm, tấm vải được nhấn chìm trong nước, dùng chân đạp thật kỹ để vải thấm màu chàm. Ngâm vải khoảng 1 giờ, rồi đem phơi khô. Để vải có màu chàm như ý thường phải mất 20 ngày trở lên để nhuộm và phơi khô nhiều lần....

Phụ nữ người Dao đỏ thường chỉ mặc áo dài có màu đen hoặc màu chàm. Họ thêu kín các họa tiết trang trí bằng chỉ màu đỏ để nẹp cổ liền với ngực thân áo. Đặc biệt, hai đầu của nẹp ngực được đính nhiều chuỗi hạt cườm và tua đỏ sặc sỡ. Gắn liền với những chiếc áo dài, phụ nữ Dao đỏ mặc những áo con bên trong. Những chiếc áo con này giống như những cái yếm để che kín phần ngực và bụng, yếm có những đường thêu bằng chỉ trắng hoặc vàng. Mỗi thân áo được đính một dải vải nhỏ để làm dây buộc phía sau lưng. Nét đặc sắc trong trang phục người Dao đỏ không thể thiếu những họa tiết hoa văn trang trí.

Chị Phàn Giàng Mẩy ở thôn 5, xã Đắk Ha (Đắk Glong) chia sẻ: "Người phụ nữ Dao đỏ có cách thêu rất độc đáo, không theo mẫu mà thêu theo trí tưởng tượng của mình. Với môtíp là những hình ảnh quen thuộc, gần gũi với đời sống như hoa lá, cỏ cây, rừng núi, động vật... Do đó, mỗi bộ trang phục khác nhau ở hoa văn, người thêu luôn cố gắng sắp xếp hài hòa, tinh tế trong việc sử dụng màu sắc, bố cục sao cho hài hòa, tươi sáng".

Khăn đội đầu của phụ nữ Dao đỏ ở xã Đắk Ha (Đắk Glong)

Để biết được độ tinh xảo, kỹ thuật thêu cầu kỳ phải kể đến chiếc quần. Phía trên quần màu đen tuyền, không có hoa văn, nhưng ở phía dưới, họa tiết được thêu rất tỉ mỉ. Những hoa văn trang trí ở hai ống quần thường là hình vuông, hình chữ nhật màu đỏ, vàng, trắng hay hình cây thông, hình quả trám..., tạo nên sự cân đối hài hòa cho toàn bộ trang phục.

Khăn đội đầu là một trong những điểm không thể thiếu của phụ nữ Dao đỏ. Khăn được trang trí bằng nhiều họa tiết như cây vạn hoa, hình cách đoạn, hình vết hổ... Khi đội lên đầu, các hoa văn họa tiết sẽ phô ra ngoài, làm tăng thêm vẻ đẹp của chiếc khăn.

Trang phục người Dao đỏ ở mỗi địa phương cơ bản đều giống nhau, nhưng cũng có những điểm khác biệt, tạo nên sự phong phú, đa dạng văn hóa; trong đó, có sự khác biệt trong cách mặc, vấn khăn, xà cạp và thêm bớt các chi tiết... Điển hình như trang phục người Dao đỏ ở một số nơi thường có chuỗi quả bông len hình tròn màu đỏ treo trước ngực, hay chỉ có những tua rua màu đỏ quanh viền áo trước ngực.

Phụ nữ Dao đỏ ở Đắk Nông thường tự tay làm trang phục với các công đoạn rất tỉ mỉ, đòi hỏi sự kiên trì và khéo léo. Trước khi về nhà chồng, các cô gái Dao đỏ thường được ở nhà tập trung cho việc thêu thùa, khâu vá, hoàn thành bộ trang phục của riêng mình. Bộ trang phục sẽ theo họ suốt cuộc đời. Khi qua đời, bộ trang phục sẽ được chôn theo để người mất được tổ tiên đón nhận.

Bài, ảnh: Hoàng Thanh