Nét đẹp văn hóa trong lễ hội truyền thống ở Hải Lăng

Hội đua thuyền truyền thống hằng năm ở huyện Hải Lăng. Ảnh: TQ

Đã thành thông lệ, vào những ngày cuối năm cũ và đầu năm mới, các miền quê ở huyện Hải Lăng lại rộn ràng, tưng bừng với các lễ hội. Bên cạnh phần nghi lễ cầu an, cầu ngư mang ý nghĩa tâm linh với niềm mong ước một cuộc sống thanh bình, những vụ mùa bội thu, no ấm... là phần hội với khá nhiều trò chơi dân gian, đậm nét đặc trưng làng xã và nền sản xuất lúa nước. Nét khác biệt trong các hoạt động lễ hội ở Hải Lăng là dù vẫn kế thừa những nét tinh hoa truyền thống, song đã được cách tân và bổ sung thêm cho phù hợp với tinh thần của đời sống đương đại… Đó là những lễ hội như bưng trống đá của làng văn hóa Hưng Nhơn, xã Hải Hòa; hội chọi gà ở xã Hải Chánh, Hải Thọ; hội cướp cù ở xã Hải Quế; lễ cầu ngư ở xã Hải Khê; hội vật ở xã Hải Dương; hội đua thuyền ở các xã Hải Vĩnh, Hải Thành, Hải Sơn, lễ hội hoa xuân ở xã Hải Tân… Tất cả đã tạo nên một bức tranh lễ hội đa sắc màu mang đậm các giá trị văn hóa cổ truyền.

Tại xã Hải Khê, hằng năm cứ đến ngày rằm tháng Giêng âm lịch, ngư dân 2 thôn Trung An và Thâm Khê lại rộn ràng, háo hức với lễ cầu ngư và hội vật truyền thống. Sau phần cúng tế theo nghi thức truyền thống của các bậc trưởng tộc, hội chủ và các vị cao niên trong làng tại miếu thờ Thành hoàng với ý nghĩa cầu cho mưa thuận gió hòa, trời yên biển lặng, tôm cá đầy khoang… là phần hội vật truyền thống được tổ chức ngay trên bãi cát ven biển. Đây là nội dung không thể thiếu và được chờ đợi nhất trong lễ hội cầu ngư của xã Hải Khê. Thông thường, hình thức đấu vật diễn ra theo trình tự từ lứa tuổi nhỏ đến lớn. Nếu đô vật nào có 4 lần thắng liên tiếp thì được vào vòng chung kết. Sau khi chọn được 4 đô vật xuất sắc vào vòng trong sẽ tiến hành lượt đấu bán kết và tìm ra 2 đô vật vào đấu chung kết và chọn ra người xuất sắc nhất để trao giải. Tuy giải thưởng có giá trị không cao nhưng mang ý nghĩa tinh thần thượng võ rất lớn. Ngoài ý nghĩa cầu mong mưa thuận gió hòa, đây còn là sân chơi truyền thống bổ ích nhằm rèn luyện sức khỏe dẻo dai, phục vụ cho nghề đi biển của ngư dân nơi đây.

Nếu hội vật của xã Hải Khê là cuộc so tài của những thanh niên trai tráng, thì hội cù ở làng Kim Long, xã Hải Quế lại thu hút nhiều đối tượng cư dân trong làng tham gia. Trưởng thôn Kim Long Nguyễn Dõng cho biết: Là môn thể thao truyền thống lành mạnh đã ăn sâu vào tiềm thức của mỗi một người dân nơi đây, hội cù thường được tổ chức vào dịp những ngày đầu năm mới. Đây là khoảng thời gian nông nhàn nên người chơi và người đến xem cổ vũ thường rất đông. Do vậy, để bảo tồn và duy trì hội cù, những năm qua, UBND xã Hải Quế đã giao cho các tổ chức đoàn thể trong xã thường xuyên tổ chức cho đông đảo người dân tham gia, tạo không khí vui tươi, đoàn kết để cùng nhau thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng nông thôn mới, xây dựng gia đình hạnh phúc...

Còn lễ hội cho thấy sự sôi động nhất, háo hức nhất trong các lễ hội truyền thống ở huyện Hải Lăng là hội đua thuyền. Đây cũng là hoạt động được diễn ra hầu hết ở các địa phương từ cấp thôn đến xã, thị trấn trong toàn huyện. Với quan niệm việc tổ chức hội đua thuyền vào ngày đầu xuân là để khai thông sông rạch với ước muốn cầu mong mưa thuận, gió hòa, làng nào giành giải cao trong cuộc đua thì năm đó sẽ gặp nhiều may mắn, làm ăn phát đạt. Do vậy, mỗi làng đều thành lập hai đội đua nam - nữ với đa số các vận động viên ở lứa tuổi thanh niên được tuyển chọn qua hai yếu tố sức khỏe và kĩ thuật bơi thuyền. Việc làm thuyền đua của mỗi làng cũng được lựa chọn kĩ càng từ chọn tre, chọn thợ do đây là khâu quan trọng để đem đến chiến thắng của một mùa hội đua. Theo đó, nguyên vật liệu làm thuyền đua được chọn từ những cây tre già, giống tre tốt, qua bàn tay chế tạo của các nghệ nhân lành nghề đã trở thành những chiếc thuyền đua nhiều màu sắc sặc sỡ, thanh thoát nhưng cũng hết sức vững chãi phù hợp với trọng lượng và số lượng người bơi. Sau khi làm xong thuyền, các đội thuyền đua đều tổ chức lễ “thượng sơn, hạ thủy” rất trang trọng tại các ngôi đình và miếu thờ trong làng. Với sự sôi động và thu hút đông đảo người dân tham gia, gắn liền với vùng quê sông nước, nên hội đua thuyền là một trong những hoạt động không thể thiếu trong các dịp lễ hội ở huyện Hải Lăng. Đặc biệt, những năm trở lại đây, đua thuyền được lựa chọn để làm phần hội trọng tâm trong lễ kỉ niệm ngày giải phóng huyện Hải Lăng 19/3 hằng năm.

Phó Trưởng phòng Văn hóa - Thông tin huyện Hải Lăng Võ Văn Vượng khẳng định: Hải Lăng là vùng đất có bề dày truyền thống văn hóa với nhiều lễ hội dân gian, lễ hội mang yếu tố lịch sử. Đây là một hình thức sinh hoạt tín ngưỡng - văn hóa cộng đồng thấm đượm tinh thần đoàn kết và nhân bản sâu sắc. Những lễ hội đa sắc màu truyền thống của con người và vùng đất Hải Lăng không những góp phần rèn luyện thể lực, phục vụ lao động sản xuất mà còn thắt chặt thêm tình làng nghĩa xóm và sự gắn bó cộng đồng. Việc bảo tồn, phát huy giá trị của các lễ hội truyền thống đã làm khơi dậy tình yêu quê hương, đất nước; qua đó củng cố tình đoàn kết, lòng tự hào của người dân về nguồn cội của mình; tạo không gian giao lưu, gìn giữ và phát huy những nét văn hóa truyền thống; khơi dậy những nét đẹp của con người Hải Lăng; góp phần tôn vinh những giá trị vĩnh 3hằng của chân, thiện, mĩ trong đời sống hôm nay.

Thục Quyên