Nếu Joe Biden thắng cử, chính sách của Mỹ đối với Đông Nam Á sẽ thế nào?

Joe Biden có thể sẽ tiếp cận chiến lược Đông Nam Á theo những cách khác với Donald Trump - Ảnh: AFP

Bài liên quan

Kết quả bầu cử Mỹ sẽ không thay đổi đáng kể chiến lược Ấn Độ - Thái Bình Dương

Ba ngày trước cuộc bầu cử Mỹ: Hơn 90 triệu cử tri đã đi bầu

5 ngày trước cuộc bầu cử Mỹ: Hơn 80 triệu cử tri đã đi bỏ phiếu

Bầu cử Mỹ: ông Trump thu hẹp khoảng cách với Biden ở Florida

Hậu bầu cử Tổng thống Mỹ, các cuộc tranh luận về giá trị của chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ trong bốn năm trước đó là một trong những chủ đề được quan tâm. Nhưng thành tích của chính quyền Donald Trump ở khu vực Đông Nam Á chiến lược - chiến trường quan trọng để tạo ảnh hưởng đối với Trung Quốc - gây ra nhiều ý kiến phân cực hơn bình thường.

Những người coi các chính sách của ông Trump đối với Đông Nam Á là sai hướng và thiếu sót có thể chỉ ra một danh sách dài các rủi ro, từ việc ông rút khỏi hiệp ước thương mại Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) trong ngày đầu tiên nắm quyền, đến quyết định của ông vào năm 2019 là không cử một quan chức cấp cao tham dự hội nghị cấp cao ASEAN năm đó tại Bangkok.

Mặt khác, Trump lại khôi phục các mối quan hệ bị tổn hại trước đây với đồng minh hiệp ước Thái Lan và thúc đẩy quan hệ với Việt Nam.

Liệu chính quyền Joe Biden có thực hiện chính sách khu vực theo cách khác hay không rõ ràng là một vấn đề phỏng đoán. Nhưng các nhà phân tích và quan sát tin rằng, chiến thắng của ông Biden sẽ báo hiệu rằng sự thay đổi đang đến gần, một sự thay đổi vừa giống vừa khác so với những ngày ông làm Phó Tổng thống dưới chính quyền của Barack Obama.

Dấu ấn của Donald Trump ở Đông Nam Á

Thương mại tổng thể của Mỹ với Đông Nam Á hiện cao hơn so với thời điểm ông Trump nhậm chức vào tháng 1 năm 2017. Sự tăng trưởng đó đã phản ứng ngược các hành động có phần cứng rắn của Tổng thống với một số quốc gia trong khu vực. Nó cũng thể hiện thặng dư thương mại giữa Mỹ trong khu vực cũng đang tăng dần.

Kể từ năm ngoái, chính quyền của ông Trump cũng đã đưa ra hai sáng kiến mới có thể bơm hàng trăm triệu đô la đầu tư mới của Mỹ vào khu vực, cung cấp một giải pháp thay ngoài Sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc, ngày càng bị coi là mở đường cho chủ quyền và bẫy nợ.

Việc thành lập Tập đoàn Tài chính Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ vào năm ngoái, một tổ chức tài chính phát triển với số vốn được báo cáo là 60 tỷ USD, có thể thay đổi đáng kể động lực “địa kinh tế” của khu vực nếu Hoa Kỳ triển khai nó một cách chiến lược để cạnh tranh với đầu tư và viện trợ của Trung Quốc trong khu vực.

Tổng thống Mỹ Donald Trump cùng Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc ngày 27/2/2019 - Ảnh: AFP

Mặc dù Trung Quốc thường công bố các khoản viện trợ lớn và đầu tư cơ sở hạ tầng cho các nước trong khu vực, bao gồm cả khoản đầu tư 26 tỷ USD cho Philippines chưa đến, nhưng nước này thường không theo kịp với mức giải ngân thực tế.

Ông Trump đã tìm cách khai thác các lỗ hổng khác của Trung Quốc trong khu vực. Vào tháng 9, Washington đã khởi động Sáng kiến Mekong-Mỹ mới, nhằm cạnh tranh với Cơ chế Hợp tác Lancang-Mekong do Trung Quốc lãnh đạo ở lục địa Đông Nam Á.

Các nỗ lực ngoại giao song song, bao gồm cả thông qua các tùy chọn bằng tiếng Thái do đại sứ có trụ sở tại Bangkok chủ trì, đã tìm cách hạ thấp vai trò của Trung Quốc trong việc xây dựng đập con sông và các tác động tiêu cực đến hạ lưu của nó.

Joe Biden là Tổng thống sẽ làm gì?

Không rõ liệu Joe Biden, người đang dẫn đầu trước cuộc bầu cử ngày 3 tháng 11, có qua lại tìm cách loại bỏ các chính sách và sáng kiến Đông Nam Á của chính quyền Trump, nếu ông giành chiến thắng hay không.

Có một số dấu hiệu cho thấy ông Biden sẽ có một cách tiếp cận sắc thái hơn. Tình cảm chống Trung Quốc hiện là một lập trường lưỡng đảng ở Washington, mặc dù Joe Biden cũng có thể thay đổi ngôn ngữ và giảm bớt những khía cạnh thô bạo nhất trong cách tiếp cận xa lánh của ông Trump.

Jake Sullivan, một trong những cố vấn đối ngoại hàng đầu của Joe Biden, gần đây đã nói về Trung Quốc rằng, “Tôi nghĩ ông Trump làm rung chuyển mọi thứ ở một mức độ nhất định, về cách ông ấy mô tả và đóng khung các vấn đề nhất định liên quan đến chính sách đối ngoại của Mỹ, đã tạo ra nhiều không gian hơn cho tính toán nghiêm túc đã quá hạn từ lâu”.

Chính quyền Joe Biden sẽ kế thừa một số sáng kiến chính do Trump đưa ra, mà ông có thể chọn hoặc không chọn.

Việc tiếp tục các chính sách của Trump đối với khu vực dưới thời tổng thống Biden có thể phù hợp với một số quốc gia Đông Nam Á, nhưng bất kỳ sự thay đổi nào của chính phủ ở Washington đảm bảo thông điệp nhất quán hơn và ít thất thường hơn sẽ có thể được toàn khu vực đón nhận.

Các nhà quan sát khu vực cho rằng, một nhiệm kỳ Tổng thống của Joe Biden ít nhất sẽ thể hiện sự chuyển hướng sang một câu chuyện bình tĩnh hơn và thống nhất hơn từ Nhà Trắng. Đổi lại, điều đó sẽ cho phép các chính phủ khu vực tham gia vào việc hoạch định chính sách dài hạn hơn, bao gồm cả việc tìm cách định vị bản thân trong bối cảnh Mỹ và Trung Quốc cạnh tranh về ảnh hưởng trong khu vực.

Joe Biden khi đó là Phó Tổng thống đứng sau Tổng thống Obama ở Washington vào ngày 14/7/2015 - Ảnh: Andrew Harnik / AFP

Do tuổi đời và kinh nghiệm ngoại giao của mình, Biden có thể cũng sẽ điều hành một chính quyền tận tâm hơn, trao nhiều quyền và tự do hơn cho các quan chức ngoại giao và cấp dưới ở Đông Nam Á để thực hiện chính sách. Nếu vậy, đó sẽ là sự phá vỡ mong muốn dường như của ông Trump trong việc quản lý vi mô chính sách từ Nhà Trắng.

Cũng có những hy vọng ban đầu rằng ông Biden sẽ nhấn mạnh hơn đến Đông Nam Á trong hỗn hợp chính sách đối ngoại của Mỹ. Nhóm nghiên cứu châu Á hiện tại của Biden đã phát đi tín hiệu như vậy, khi cố vấn cấp cao Anthony Blinken nói rằng, “Tổng thống Biden sẽ xuất hiện và tham gia với ASEAN về các vấn đề quan trọng”.

Tuy nhiên, nhiệm kỳ tổng thống của Joe Biden sẽ mang lại những lo lắng. Charles Dunst, một cộng sự tại LSE IDEAS, tổ chức tư vấn chính sách đối ngoại của Trường Kinh tế London, đã viết trong tháng này rằng "Biden tái xoay trục sang châu Á không thể là Obama 2.0".

Thật vậy, các báo cáo cho thấy Biden sẽ đại tu đáng kể các đội ngoại giao và quốc phòng dưới thời ông Obama. Michèle Flournoy, thứ trưởng bộ quốc phòng về chính sách trong nhiệm kỳ đầu tiên của Obama, được nhiều người cho là sẽ trở thành Bộ trưởng Quốc phòng của Joe Biden.

Kurt Campbell, cựu trợ lý ngoại trưởng phụ trách các vấn đề Đông Á và Thái Bình Dương và là kiến trúc sư của “trục xoay” sang châu Á của Obama, cũng được cho là phù hợp với vị trí hàng đầu. Một số chính phủ Đông Nam Á đã hy vọng vào năm 2016 khi có ý kiến cho rằng Campbell có thể đã được khai thác với tư cách là ngoại trưởng của Clinton nếu bà thắng cử.

Những người khác có thể dự đoán về khả năng quay trở lại cách tiếp cận của Obama đối với khu vực.

James Crabtree, một nhà bình luận nổi tiếng trong khu vực, viết vào tháng 8: “Triển vọng về một nhiệm kỳ tổng thống của Biden“, gợi lại những ký ức khó chịu về thời kỳ Obama mà nhiều người đi đầu và run sợ ở châu Á nhớ lại là không tập trung và mềm mỏng đối với Bắc Kinh”.

Tuy nhiên, những bình luận gần đây của Flournoy chỉ là ôn hòa khi bà ấy nói rằng Mỹ nên có khả năng “đánh chìm tất cả các tàu quân sự, tàu ngầm và tàu buôn của Trung Quốc ở Biển Đông trong vòng 72 giờ”.

Đó là một đường lối cứng rắn mà các nhà lãnh đạo khu vực có thể mong đợi trong một dòng tweet giận dữ của Trump, nhưng vẫn có thể phải tính đến việc hoạch định chính sách và ngoại giao của cường quốc dưới một nhiệm kỳ tổng thống Joe Biden sắc thái hơn nhưng không kém phần cứng rắn.