Nếu ngồi tù, ông Trump vẫn có thể tranh cử, tự ân xá cho mình

Ông Trump vẫn có thể tranh cử Tổng thống

Sau phiên xét xử ngày 30/5, ông Donald Trump trở thành cựu tổng thống đầu tiên trong lịch sử nước Mỹ bị tuyên án hình sự với tất cả 34 tội danh trong vụ làm giả hồ sơ kinh doanh để chi tiền "bịt miệng" ngôi sao phim khiêu dâm Stormy Daniels trước cuộc bầu cử năm 2016.

Dù vậy, Hiến pháp liên bang của Mỹ vẫn cho phép công dân tranh cử tổng thống Mỹ ngay cả khi đang thụ án hình sự. Chỉ cần là công dân sinh ra ở Mỹ, trên 35 tuổi và sống ở Mỹ ít nhất 14 năm là đủ điều kiện tranh cử, không có bất cứ quy định nào cấm tội phạm ứng cử tổng thống.

Một số bang ra quy định riêng cho các ứng viên tranh cử, như phải có lý lịch trong sạch, không phạm trọng tội nhưng những điều khoản này không có hiệu lực đối với các chức vụ liên bang như Tổng thống.

Ông Donald Trump trở thành cựu tổng thống đầu tiên trong lịch sử nước Mỹ bị tuyên án hình sự. (Ảnh: Reuters)

Vào tháng 3, Tòa án Tối cao Mỹ ra phán quyết, yêu cầu các bang không được dựa vào mục 3 Tu chính án thứ 14 của Hiến pháp Mỹ để ngăn cản các lá phiếu bầu cho ông Trump.

“Việc ông Trump bị xét xử, kết án hay tuyên trắng án không liên quan đến việc ông ấy có bị loại khỏi cuộc tranh cử tổng thống hay không”, ông Richard L. Hasen, chuyên gia pháp luật bầu cử Đại học California (Mỹ) cho biết.

Do đó, ông Trump không phải đối mặt với bất cứ hạn chế nào trong công tác tranh cử. Ông vẫn được đánh giá là ứng viên tiềm năng, có tính cạnh tranh cao trong cuộc bầu cử vào tháng 11 sắp tới.

Điều gì xảy ra nếu ông Trump tranh cử và tái đắc cử Tổng thống Mỹ trong nhà tù?

Thẩm phán Juan Merchan cho biết phiên tòa tuyên án ông Trump sẽ diễn ra vào ngày 11/7 tới, chỉ 3 ngày trước khi diễn ra Đại hội Toàn quốc đảng Cộng hòa. Với tội danh trên, ông có thể đối mặt với bản án từ 16 tháng tới 4 năm tù.

Bà Erwin Chemerinsky, chuyên gia luật hiến pháp, Đại học California, cho biết, về mặt pháp lý, ông Trump vẫn đủ tư cách để làm tổng thống ngay cả khi phải chịu án tù. Tuy nhiên bà nói thêm, việc bầu ra một tổng thống đang bị kết án tù sẽ gây ra khủng hoảng pháp lý, đòi hỏi tòa án phải giải quyết.

Ông Trump cũng có thể bị tước quyền Tổng thống theo Tu chính án thứ 25, quy định quy trình chuyển giao quyền lực cho phó tổng thống nếu tổng thống không thể thực hiện các quyền hạn và nhiệm vụ tại cơ quan.

Ông Trump vẫn đủ tư cách để làm tổng thống ngay cả khi phải chịu án tù. (Ảnh: Reuters)

Tuy nhiên để xác định liệu ông Trump có khả năng thực hiện nhiệm vụ hay không, Phó Tổng thống và đa số thành viên nội các của Tổng thống phải nhất trí và tuyên bố ông không thể hoàn thành nhiệm vụ. Điều này được đánh giá là viễn cảnh xa vời khi nội các sẽ chính là những người do ông Trump bổ nhiệm.

Thậm chí nhiều khả năng, ông Trump có thể khởi kiện để được trả tự do với lý do việc ngồi tù cản trở ông thực hiện nghĩa vụ hiến pháp trên cương vị Tổng thống Mỹ. Ông cũng có thể tự ân xá cho bản thân theo đặc quyền của Tổng thống hoặc giảm án tù, cho phép ông không phải ngồi tù dù bản án vẫn không thay đổi.

Các chuyên gia cũng đưa ra giả định, ông Trump cũng có thể bổ nhiệm một Bộ trưởng Tư pháp mới, sau đó vị bộ trưởng này sẽ rút lại các phán quyết, cáo buộc nhằm vào Tổng thống.

Đã có ứng viên tranh cử từ trong tù

Thực tế lịch sử Mỹ đã từng ghi nhận một trường hợp tranh cử Tổng thống Mỹ ngay khi bị giam giữ trong tù.

Đó là ông Eugene Debs, chính trị gia đảng Xã hội đã giành được gần 1 triệu phiếu bầu trong cuộc bầu cử Tổng thống năm 1920 ngay khi ông bị kết án tù 10 năm và bị tước quyền công dân vĩnh viễn vì cáo buộc gây rối, phản quốc sau bài phát biểu trước công chúng chỉ trích sự tham gia của Mỹ vào Chiến tranh thế giới thứ nhất.

Ông Eugene Debs, chính trị gia đảng Xã hội đã giành được gần 1 triệu phiếu bầu trong cuộc bầu cử Tổng thống năm 1920 ngay khi ông bị kết án tù 10 năm và bị tước quyền công dân vĩnh viễn. (Ảnh: PBS)

Thông qua các bài diễn thuyết có sức ảnh hưởng lớn, ông Debs đã trở thành gương mặt thân thuộc của quần chúng. Ông đã 5 lần ứng cử Tổng thống Mỹ nhưng cho rằng các cuộc vận động bầu cử của ông chỉ mang tính biểu tượng.

“Hầu như không có cơ hội cho một ứng cử viên Đảng Xã hội hay bất kỳ ứng cử viên nào khác ngoài đảng Cộng hòa và đảng Dân chủ”, nhà sử học Wesley Bishop làm việc tại Eugene V. Debs Foundation chia sẻ.

Sau hơn 2 năm ngồi sau song sắt, ông Debs cuối cùng đã được trả tự do vào năm 1921 theo lệnh ân xá của Tổng thống Warren G. Harding. Dù giảm án tù nhưng Tổng thống Harding cho rằng chính trị gia này có tội do đó không ân xá hoàn toàn. Ông Debs qua đời vào năm 1926, nhưng quyền công dân của ông sau đó đã được phục hồi theo một đạo luật năm 1976 của Quốc hội Mỹ.

Lưu Gia Huy