Nga có sẵn sàng 'đánh thức' kho hạt nhân sau 3 thập niên im lặng?

Theo Defense Express (ngày 5/11), Tổng thống Nga Vladimir Putin đã chỉ thị chính phủ bắt đầu công tác chuẩn bị chính thức cho các “cuộc thử hạt nhân toàn diện” tiềm năng. Đây là bước đi đầu tiên kể từ khi Moscow rút lại việc phê chuẩn Hiệp ước Cấm thử hạt nhân toàn diện (CTBT) vào năm 2023 – một hiệp ước vốn được xem là nền tảng trong nỗ lực kiềm chế phổ biến vũ khí hạt nhân toàn cầu.

Nguồn tin cho biết, quyết định này cần được Hội đồng An ninh Liên bang Nga thông qua. Nếu được phê chuẩn, nó sẽ đánh dấu sự leo thang rõ rệt trong lập trường hạt nhân của Moscow, thể hiện sự sẵn sàng rời bỏ lệnh cấm thử vũ khí hạt nhân tồn tại hơn ba thập niên qua. Chính phủ Nga đã được chỉ đạo xây dựng và “xử lý” các kịch bản thử nghiệm trong nhiều điều kiện khác nhau, với sự tham gia trực tiếp của các quan chức cấp cao trong lĩnh vực quốc phòng và an ninh quốc gia.

Tổng thống Nga Vladimir Putin. Ảnh: Reuters

Dù chưa công bố thời điểm cụ thể, các dấu hiệu cho thấy quá trình chuẩn bị có thể đã âm thầm bắt đầu từ năm 2023, ngay sau khi Nga chính thức rút khỏi các nghĩa vụ trong khuôn khổ CTBT. Giới quan sát cho rằng, động thái này không chỉ mang ý nghĩa quân sự mà còn là thông điệp chính trị mạnh mẽ của Điện Kremlin, trong bối cảnh căng thẳng giữa Nga và phương Tây tiếp tục leo thang trên nhiều mặt trận.

Vụ thử hạt nhân có thể diễn ra như thế nào?

Địa điểm được cho là nơi Nga sẽ tiến hành các vụ thử nghiệm hạt nhân tiềm năng nằm trên quần đảo Novaya Zemlya ở Bắc Băng Dương. Từ năm 1955 đến 1990, bãi thử này đã chứng kiến 132 vụ nổ hạt nhân, trong đó có “Tsar Bomba”, quả bom mạnh nhất từng được kích nổ với sức công phá 58 megaton, gấp hơn 3.000 lần quả bom Mỹ ném xuống Hiroshima. Trong số đó, chỉ có 42 vụ thử được tiến hành dưới lòng đất, còn lại diễn ra trong khí quyển hoặc dưới nước.

Nếu Điện Kremlin thực sự quyết định nối lại các vụ thử hạt nhân, hình thức tiến hành sẽ phụ thuộc vào việc Moscow có còn duy trì cam kết tuân thủ Hiệp ước Cấm thử hạt nhân một phần (PTBT) được ký kết từ năm 1963 hay không. Hiệp ước này cấm mọi vụ nổ hạt nhân trong khí quyển, ngoài không gian và dưới nước, song cho phép quốc gia thành viên rút lui nếu thông báo trước 3 tháng.

Theo Defense Express, các kịch bản thử nghiệm hạt nhân tiềm năng của Nga có thể là một vụ nổ dưới lòng đất, dưới nước, hoặc trong khí quyển. Vụ nổ dưới lòng đất được cho là để thu thập dữ liệu địa chấn trong khi hạn chế tối đa tác động thị giác, qua đó giúp Moscow duy trì mức độ bí mật nhất định. Nếu một vụ nổ hạt nhân trong khí quyển được tiến hành, nó có thể kéo theo hàng loạt rủi ro, từ việc phát tán bụi phóng xạ ra môi trường đến những hệ lụy khó lường đối với an ninh khu vực. Trong khi đó, một vụ thử dưới nước, dù ít gây ô nhiễm hơn, vẫn sẽ gây chấn động dư luận toàn cầu nhờ hình ảnh trực quan đặc biệt.

Nga sẽ thử hạt nhân?

Các chuyên gia lưu ý rằng phần lớn những vụ thử hạt nhân trước đây đều kích nổ đầu đạn độc lập, không gắn trên tên lửa phóng. Hiện vẫn chưa rõ liệu Nga có lựa chọn thử nghiệm đầu đạn gắn trên hệ thống phóng hay không.

Nếu Nga thực sự nối lại thử nghiệm hạt nhân, đây sẽ là sự đứt gãy lớn nhất trong hơn ba thập niên kiềm chế của các cường quốc hạt nhân. Lần gần nhất Mỹ tiến hành thử nghiệm là vào năm 1992.

Tờ Defense Express kết luận rằng, việc chuẩn bị cho các kịch bản thử nghiệm này cho thấy Điện Kremlin tiếp tục coi răn đe hạt nhân là công cụ ngoại giao chủ chốt.

Trước đó, ngày 3/10, Không quân Mỹ đã phóng thử theo kế hoạch một tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Minuteman III không mang đầu đạn từ Căn cứ Lực lượng Vũ trụ Vandenberg (California), bay quãng đường hơn 7.000 km đến Quần đảo Marshall. Lầu Năm Góc khẳng định đây là vụ thử định kỳ, không liên quan đến căng thẳng toàn cầu. Tuy nhiên, điều đáng chú ý là cùng thời điểm đó, các quan chức Nga cũng bắt đầu thảo luận khả năng nối lại các vụ thử hạt nhân quy mô lớn – dấu hiệu cho thấy một cuộc chạy đua hạt nhân mới có thể sắp bắt đầu.

Diệp Thảo/ VOV.VN Theo United24 Media, RT