Nga đối mặt khủng hoảng dân số giữa xung đột với Ukraine
Trong suốt một phần tư thế kỷ, Tổng thống Vladimir Putin đã phải đối mặt với tình trạng dân số Liên bang Nga suy giảm và già hóa.
Ảnh minh họa: Tâm Hằng - P/v TTXVN tại Nga
Theo hãng tin AP, năm 1999, một năm trước khi ông Putin lên nắm quyền, số trẻ sơ sinh ở Nga đã giảm xuống mức thấp nhất từ trước đến nay. Năm 2005, ông Putin nói rằng những vấn đề dân số cần được giải quyết bằng cách duy trì ổn định kinh tế và xã hội. Năm 2019, ông cho biết vấn đề này vẫn ám ảnh nước Nga.
Ngay cả vào ngày 23/10 vừa qua, ông đã nói tại một hội nghị về dân số ở Điện Kremlin rằng việc tăng tỷ lệ sinh là cực kỳ quan trọng đối với Nga.
Ông Putin đã triển khai các sáng kiến khuyến khích sinh nhiều con hơn, từ bữa ăn miễn phí ở trường cho các gia đình đông con đến trao huy chương “mẹ anh hùng” theo kiểu Liên Xô cho phụ nữ có 10 con trở lên.
Ông Putin nói vào năm 2023: “Rất nhiều bà, cụ của chúng ta đã có bảy, tám, thậm chí nhiều con hơn. Hãy gìn giữ và phục hồi những truyền thống tuyệt vời này. Có nhiều con và gia đình đông con phải trở thành điều bình thường”.
Ban đầu, số trẻ sinh ra ở Nga tăng theo mức độ thịnh vượng kinh tế, từ 1,21 triệu trẻ năm 1999 lên 1,94 triệu trẻ năm 2015.
Nhưng những tiến bộ đạt được đang sụp đổ trong bối cảnh bất ổn tài chính, xung đột ở Ukraine, xu hướng di cư của nam giới trẻ.
Dân số giảm và già
Theo Cơ quan Thống kê Liên bang Nga, dân số Nga đã giảm từ 147,6 triệu người năm 1990 xuống còn 146,1 triệu người năm 2025. Kể từ sau khi sáp nhập Crimea năm 2014, số liệu cũng bao gồm dân số của bán đảo khoảng 2 triệu người, cùng với số trẻ sinh ra và tử vong ở đó.
Dân số Nga cũng già hơn đáng kể. Năm 1990, có 21,1% dân số từ 55 tuổi trở lên. Năm 2024, con số này là 30%.
Kể từ mức đỉnh năm 2015, số trẻ sinh ra giảm hàng năm và số người chết hiện đang vượt số trẻ sinh. Năm 2024, chỉ có 1,22 triệu trẻ sơ sinh, chỉ nhỉnh hơn mức thấp nhất năm 1999. Nhà dân số học Alexei Raksha cho biết số trẻ sinh ra ở Nga trong tháng 2/2025 là thấp nhất trong hơn hai thế kỷ.
Nga đang thử các biện pháp hạn chế mới nhằm ngăn chặn tình trạng suy giảm và thúc đẩy giá trị gia đình truyền thống bằng các luật cấm tuyên truyền phá thai và lối sống không con cái, cấm mọi hoạt động của nhóm đồng tính LGBTQ+.
Theo học giả nữ quyền Nga Sasha Talaver, các quan chức cho rằng những giá trị này là “cây đũa thần” để giải quyết các vấn đề dân số. Theo quan điểm chính phủ, phụ nữ có thể độc lập về tài chính, nhưng họ cần sẵn sàng đảm nhận thiên chức sinh sản thêm con vì lòng yêu nước và sức mạnh của Nga.
Lịch sử dân số khắc nghiệt
Ở Nga, cũng như nhiều nơi ở phương Tây, tỷ lệ sinh giảm thường gắn với bất ổn kinh tế. Các cặp đôi trẻ sống trong căn hộ chật hẹp, không thể mua nhà riêng hoặc lo sợ mất việc, thường ít tự tin rằng họ có thể nuôi con.
Nhưng Nga còn có một lịch sử dân số khắc nghiệt. Khoảng 27 triệu công dân Liên Xô đã chết trong Thế chiến II, làm giảm đáng kể số nam giới. Khi đất nước bắt đầu hồi phục, Liên Xô sụp đổ và tỷ lệ sinh lại giảm mạnh.
Theo bà Jenny Mathers tại Đại học Aberystwyth ở Wales, số phụ nữ Nga ở độ tuổi 20 và đầu 30 hiện rất ít, khiến chính quyền muốn làm mọi việc để số lượng phụ nữ ít ỏi này sinh càng nhiều con càng tốt.
Mặc dù Nga không công bố số binh sĩ thiệt mạng ở Ukraine, nhưng các ước tính phương Tây cho rằng con số đã lên tới hàng trăm nghìn. Khi xung đột bắt đầu, nhiều người trẻ Nga đã ra nước ngoài.
Theo bà Mathers, số lượng ông bố và bà mẹ tiềm năng do đó đã giảm đáng kể. Đây là vấn đề đặc biệt với Tổng thống Putin, người lâu nay đã gắn dân số với an ninh quốc gia.
Một số sáng kiến thân thiện với gia đình được nhiều người ủng hộ, như phiếu tiền mặt cho cha mẹ dùng để đóng góp cho lương hưu, giáo dục hoặc thế chấp được trợ giá.
Các sáng kiến gây tranh cãi còn có khoản thanh toán một lần khoảng 1.200 USD cho các thiếu niên mang thai ở một số vùng.
Một số chương trình khác chủ yếu mang tính tượng trưng. Kể từ năm 2022, Nga đã tạo ra các ngày lễ nhà nước như Ngày Gia đình, Tình yêu và Trung thành vào tháng 7, và Ngày Phụ nữ Mang thai – kỷ niệm vào ngày 7/4 và 7/10.
Năm ngoái, tỷ lệ sinh ở Nga là 1,4. Con số này thấp hơn nhiều so với mức thay thế 2,1.
Hạn chế phá thai
Một số vùng có luật cấm khuyến khích phá thai, trong khi luật quốc gia năm 2024 cấm tuyên truyền xu hướng không con cái.
Số luật hạn chế phá thai ngày càng tăng ở Nga. Mặc dù thủ thuật phá thai vẫn hợp pháp và phổ biến, nhưng nhiều phòng khám tư không còn cung cấp dịch vụ phá thai. Luật mới cũng hạn chế bán thuốc phá thai và điều này cũng ảnh hưởng đến một số biện pháp tránh thai khẩn cấp.
Số ca phá thai giảm đều từ khi có các luật này. Tuy nhiên, không có mức tăng tương ứng về số trẻ sinh ra và các nhà hoạt động cho rằng hạn chế phá thai chỉ gây hại cho sức khỏe phụ nữ và trẻ em.
