Nga - Ukraine bùng nổ cuộc đua trên bầu trời

Nếu như những ngày đầu xung đột, các mẫu Orlan-10 của Nga hay Bayraktar TB2 của Ukraine còn khá thô sơ, thì nay các dòng UAV Shahed hay Liutyi đã tinh vi, linh hoạt và khó bị đối phó hơn nhiều.

Những chiếc UAV đánh chặn Besomar tại tỉnh Lviv, Ukraine. (Nguồn: Getty Images)

Cùng với sự bùng nổ của UAV tấn công, các biện pháp chống UAV cũng không ngừng tiến bộ. Ban đầu, chiến trường chứng kiến sự xuất hiện dày đặc của các hệ thống tác chiến điện tử (EW) có khả năng vô hiệu hóa tín hiệu điều khiển. Tuy nhiên, sự ra đời của UAV có dây cáp sợi quang chống gây nhiễu, cùng với việc tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI) giúp UAV hoạt động độc lập khi mất tín hiệu, đã khiến các biện pháp gây nhiễu truyền thống mất dần tác dụng.

Đồng thời, việc UAV được triển khai ồ ạt đã tạo áp lực lớn lên hệ thống phòng không vốn đắt đỏ và khan hiếm. Chính trong bối cảnh đó, cả Ukraine và Nga đều gấp rút phát triển một thế hệ UAV mới: UAV đánh chặn, được thiết kế chuyên biệt để săn lùng và tiêu diệt UAV đối phương bằng va chạm hoặc hỏa lực trực tiếp.

UAV đánh chặn được xem là giải pháp hiệu quả, vừa rẻ vừa dễ sản xuất hàng loạt, thay thế phần nào cho các tên lửa đất đối không vốn tốn kém hàng trăm nghìn USD mỗi quả. Những thiết bị này thường có kích thước nhỏ gọn, nhẹ, thậm chí có thể mang trong ba lô hoặc phóng bằng tay, cho phép binh sĩ triển khai linh hoạt ngay trên chiến trường mà không cần phương tiện chuyên dụng.

Tuy rẻ và nhỏ nhưng hiệu suất của chúng không hề kém cạnh: nhiều mẫu đạt tốc độ đủ nhanh để đuổi kịp và tiêu diệt UAV đối phương, được trang bị chip AI để nhận diện mục tiêu, tự động bám bắt và tấn công theo cơ chế "bắn và quên". Chính vì vậy, UAV đánh chặn ngày càng được xem là mảnh ghép quan trọng trong hệ thống phòng thủ đa tầng của cả hai bên.

Tại Ukraine, việc sử dụng UAV FPV để đánh chặn UAV Nga đã diễn ra trong hơn hai năm, nhưng nay nước này chuyển mạnh sang sản xuất và triển khai UAV đánh chặn chuyên dụng, nhằm đối phó với các đợt tấn công ngày càng dày đặc và tinh vi của Shahed. Những UAV này giúp Ukraine vô hiệu hóa mối đe dọa từ Shahed mà không tiêu tốn các hệ thống phòng không chiến lược, vốn cần được dành cho việc đối phó với tên lửa hành trình và tên lửa siêu thanh.

Tổng thống Volodymyr Zelenskyy cũng đã tuyên bố rằng phần lớn trong số 30.000 mô-đun SkyNode S – thiết bị tích hợp AI cho UAV, sẽ được ưu tiên phát triển UAV đánh chặn.

Hiện nay, một loạt hệ thống mới đã được Ukraine đưa vào thực tế. Trong đó, nổi bật là Sting do Wild Hornets sản xuất, có tốc độ hơn 300 km/giờ với chi phí chỉ bằng một phần nhỏ so với tên lửa phòng không, đã chứng minh hiệu quả trong việc bắn hạ Shahed.

Một mẫu khác là Tytan, được phát triển cùng kỹ sư Đức, tích hợp AI để theo dõi tự động và tối ưu hóa khả năng đánh chặn UAV tốc độ cao của Nga. Song song đó, Ukraine còn đẩy mạnh sản xuất UAV cánh cố định giá rẻ, tiêu biểu là Techno Taras chỉ có giá 1.600 USD nhưng đạt độ cao 6.000 mét, tầm bay 35 km.

Công ty General Cherry cũng đưa ra mẫu UAV đánh chặn giá chỉ 1.000 USD, được cho là đã tiêu diệt hơn 300 UAV Nga, trong khi nhóm tình nguyện viên Ukraine phát triển Skyborn Rusoriz, loại UAV được cho là đã bắn hạ hơn 400 UAV trinh sát của Nga.

Nga cũng không đứng ngoài cuộc chạy đua này. Trước các đòn tấn công UAV tầm sâu ngày càng tăng từ Ukraine, Moscow đã nhanh chóng phát triển những mẫu UAV đánh chặn nhỏ gọn để bổ sung cho hệ thống phòng thủ.

Nổi bật là Yolka, từng được lực lượng an ninh Nga trình diễn trong lễ kỷ niệm Ngày Chiến thắng 9/5, có khả năng sử dụng AI để hạ UAV ở khoảng cách 1 km. Không chỉ dừng lại ở những mẫu thử nghiệm, Nga còn giới thiệu loạt UAV đánh chặn mới tại triển lãm Archipelago 2025, bao gồm Skvorets PVO, Kinzhal, BOLT, Ovod PVO và Krestnik M. Các mẫu này đều được thiết kế để đạt tốc độ cao, trong đó Skvorets PVO đạt 270 km/giờ và Kinzhal lên đến 300 km/giờ, đồng thời tích hợp công nghệ nhận diện mục tiêu bằng AI để tự động đánh chặn ở độ cao thấp.

Ngoài ra, Nga còn thử nghiệm các phương pháp đánh chặn khác biệt, tiêu biểu là UAV Osoed sử dụng cơ chế bắn lưới để bắt UAV đối phương ở tốc độ lên tới 140 km/giờ, có khả năng tấn công bằng va chạm trực tiếp, giúp tăng tính linh hoạt trên chiến trường.

Rõ ràng, cũng như mọi công nghệ quân sự khác, cuộc đối đầu giữa UAV và UAV đánh chặn sẽ ngày càng khốc liệt. Bên nào triển khai được nhiều UAV đánh chặn hiệu quả hơn sẽ có lợi thế phòng thủ, bảo vệ binh lực và hạ tầng tốt hơn. Ngược lại, bên nào duy trì được số lượng UAV tấn công áp đảo hơn so với số UAV đánh chặn đối phương sở hữu sẽ giữ ưu thế tấn công.

Xuân Minh