Ngắm hàng cây saman bạc tỉ trên đường phố ở Temerloh, Malaysia

Dọc hai bên đường Wagga Wagga, những tán cây cổ thụ tỏa bóng mát rượi, tạo nên khung cảnh thơ mộng và thu hút du khách lưu lại những khoảnh khắc đẹp. Sở dĩ hàng cây được mệnh danh là “bạc tỉ” bởi giá trị kinh tế và văn hóa to lớn mà chúng mang lại.

Dọc hai bên đường Wagga Wagga là hàng còng hơn trăm năm tuổi.

Theo các người dân bản địa, hàng cây ở Temerloh được trồng từ năm 1913, cao từ 12-17m, tán rộng hàng chục mét. Hơn trăm năm qua, cây vẫn sừng sững chưa gãy đổ. Người dân Temerloh xem hàng cây là niềm tự hào và chăm sóc như người thân. Họ cho rằng cây cũng có hồn, biết sẻ chia buồn vui với cuộc sống.

Theo các người dân bản địa, hàng cây còng ở Temerloh được trồng từ năm 1913.

Loại cây này khá phổ biến tại Việt Nam và hay gọi là cây còng, me tây, muồng tím, muồng ngủ. Ở Malaysia, người dân gọi là saman. Một số nước khác gọi là rain tree, monkey pod, marmar, palo de china… Tên khoa học là Samanea saman, thuộc họ đậu (fabales).

Với đặc tính dễ trồng, lớn nhanh, cây có thể cao đến 30m, đường kính thân 2m, vỏ màu nâu xám, tán lá hình nấm, rộng hơn chiều cao thân. Hoa nhỏ có năm cánh dính màu hồng hoặc tím nhạt, mùi thơm ngọt dịu. Lá kép lông chim chẵn, mang từ 6-16 cặp lá nhỏ, dài 2-4cm. Buổi tối hoặc trời mưa, lá xếp lại nên được gọi là muồng ngủ, rain tree. Cây này có trái dẹp, dài 15-25cm, chín có màu đen, hạt ăn được.

Hoa saman.

Trái và lá cây saman có 13-18% protein, nguồn cung cấp thực phẩm tốt cho gia súc. Trái còng vị ngọt nhưng hơi chua hăng, món ăn vặt của trẻ quê nghèo thời xưa. Hạt chín, rang ăn ngon hơn. Ở Nam Mỹ, loại trái này dùng làm nước giải khát như nước me. Người dân Venezuela dùng rễ cây trị bệnh ung thư dạ dày. Người Ấn Độ nhai hạt trị viêm họng. Philippin dùng vỏ và lá trị tiêu chảy…

Ngoài giá trị làm cảnh quan, tạo bóng mát, bán tín chỉ carbon, gỗ còng được chuộng vì bền, đẹp, không nứt, ít co, kháng mối mọt. Phần lõi màu nâu đỏ, vân đa dạng, dùng làm hàng thủ công mỹ nghệ và nội thất gia dụng nội địa lẫn xuất khẩu. Phổ biến nhất là xẻ dọc nguyên thân thành ván, để tự nhiên, làm mặt bàn.

Cây saman ở Temerloh có giá khoảng 802.195 ringgit tương đương hơn 430 triệu đồng.

Mỗi cây đều có treo bảng nhỏ, tóm tắt các thông tin cơ bản của từng cây như chiều cao và đường kính thân, đường kính tán, năm trồng và app để khách truy cập, tìm hiểu thêm nếu có nhu cầu. Ngạc nhiên nhất là mỗi cây đều được định giá cụ thể bởi hội đồng thẩm định. Cây nào cũng mấy trăm ngàn ringgit, cao nhất là gần 1 triệu ringgit (1 ringgit khoảng 5.400 đồng).

Hơn 100 năm qua, hàng cây vẫn sinh trưởng và là chứng nhân của bao đổi thay, thăng trầm của cuộc sống nơi đây. Hàng cây vẫn luôn đồng hành, sống với người dân Temerloh chân mộc, thân thiện và hiếu khách.