Ngăn chặn sách lậu không chỉ là việc của đơn vị xuất bản

Ảnh hưởng đến nguồn lực, văn hóa học thuật

Báo Tiền Phong vừa qua đã có bài phản ánh về thực trạng sách lậu khiến các nhà xuất bản liêu xiêu, đặc biệt là trường hợp của NXB Chính trị quốc gia Sự thật bị xâm phạm bản quyền nghiêm trọng ở dòng sách giáo trình lý luận trong hàng chục trường đại học, cao đẳng. Việc các đơn vị sao chép và sử dụng trái phép sách giáo trình, sách tham khảo ảnh hưởng thế nào đến quyền lợi của Nhà xuất bản, của tác giả cũng như chất lượng đào tạo trong hệ thống giáo dục đại học?

Việc các đơn vị sao chép, số hóa trái phép sách giáo trình, sách tham khảo đã gây ra những hệ lụy nghiêm trọng trên nhiều phương diện.

Trước hết, quyền lợi của tác giả, nhà xuất bản bị ảnh hưởng nặng nề. Nó không chỉ làm nhà xuất bản mất quyền lợi kinh tế mà còn ảnh hưởng trực tiếp tới uy tín, gây khó khăn trong việc tái đầu tư và phát triển xuất bản phẩm mới.

Tình trạng sao chép trái phép khiến tác giả mất đi nguồn thu từ nhuận bút và phí tác quyền. Nguy hiểm hơn, vấn nạn này sẽ làm triệt tiêu sự sáng tạo của các tác giả, nhà xuất bản khi công sức bị đánh cắp, tác giả không còn động lực sáng tác, thậm chí các nhà xuất bản và tác giả nước ngoài sẽ không muốn bán bản quyền sách cho Việt Nam.

Một điều vô cùng đáng lo ngại là sự tác động tiêu cực đến chất lượng đào tạo. Các bản photo thường in mờ, thiếu trang, dễ sai sót; còn bản số hóa lậu không được kiểm chứng, có thể bị chỉnh sửa, làm sai lệch nội dung gốc. Sinh viên, giảng viên sử dụng những tài liệu này không chỉ tiếp thu tri thức kém chất lượng mà còn hình thành thói quen, tâm lý coi nhẹ bản quyền, làm suy giảm ý thức tôn trọng pháp luật trong môi trường học tập.

Trên thực tế, nhiều trường đại học đã phải quy định nghiêm ngặt, buộc sinh viên chỉ được học bằng sách thật, sách do các nhà xuất bản phát hành, như Trường Đại học Luật Hà Nội hay Trường Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh để bảo đảm tiêu chuẩn đào tạo. Tuy vậy, những cơ sở đào tạo có động thái tích cực như vậy hiện nay chưa nhiều.

Nếu chúng ta không đồng lòng, đồng sức đẩy lùi vấn nạn sao chép và sử dụng trái phép xuất bản phẩm, thì không chỉ uy tín, lợi ích kinh tế của Nhà xuất bản và quyền lợi chính đáng của tác giả vẫn tiếp tục bị xâm hại, mà còn đe dọa ảnh hưởng lâu dài đến nguồn nhân lực và văn hóa học thuật của đất nước.

Ông Nguyễn Thái Bình, Phó Giám đốc NXB Chính trị quốc gia Sự thật cho rằng, công tác ngăn chặn các hành vi in lậu sách là một quá trình lâu dài, cam go và đòi hỏi sự vào cuộc của nhiều chủ thể.

Công nghệ giúp bảo mật, tăng cường giáo trình số hóa

Được biết nhà xuất bản đã có văn bản gửi cơ quan chức năng. Vậy trước khi báo cáo và đề nghị cơ quan chức năng vào cuộc, Nhà xuất bản đã có những biện pháp nào để ngăn chặn, xử lý tình trạng vi phạm bản quyền?

Để ngăn chặn tình trạng in lậu sách, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật đã chủ động triển khai nhiều biện pháp tự bảo vệ xuất bản phẩm, cụ thể là dán tem chống giả, tem QR-code định danh cho từng cuốn sách, giúp bạn đọc dễ kiểm tra, nhận diện sách thật - sách giả.

Nhà xuất bản đẩy mạnh công tác truyền thông, tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng như Tạp chí Chính trị và Phát triển điện tử, Trang thông tin điện tử, fanpage của Nhà xuất bản cũng như phối hợp chặt chẽ với các cơ quan báo chí, truyền thông giới thiệu các sách của Nhà xuất bản, kèm theo địa chỉ phát hành để hướng dẫn bạn đọc mua đúng nguồn.

Nhà xuất bản cũng thường xuyên rà soát các trang website kinh doanh, cung cấp tài liệu trên internet, mạng xã hội, phối hợp chặt chẽ với các lực lượng chức năng, như Công an và Quản lý thị trường để cung cấp thông tin, tố giác, phối hợp bắt quả tang các cơ sở in lậu, làm căn cứ xử lý vi phạm.

Chúng tôi thường xuyên nêu vấn đề sách giả, sách lậu tại các hội nghị, diễn đàn để nâng cao nhận thức cộng đồng, coi công tác tuyên truyền và thay đổi hành vi người tiêu dùng là giải pháp gốc rễ để đẩy lùi vấn nạn này. Chúng tôi đã từng tổ chức các buổi nói chuyện, giao lưu với sinh viên một số trường đại học trong đó lồng ghép nội dung tuyên truyền nâng cao nhận thức và cổ vũ, khuyến khích cho sinh viên hình thành thói quen sử dụng sách thật, có nguồn gốc rõ ràng.

Cuộc chiến chống lại các hành vi sách lậu, sách giả đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của nhiều chủ thể, đặc biệt là ý thức của chính người sử dụng.

Trong thời gian tới, Nhà xuất bản dự kiến phối hợp với các bộ, ngành, cơ quan chức năng như thế nào để bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ đối với các bộ giáo trình?

Công tác ngăn chặn các hành vi in lậu sách là một quá trình lâu dài, cam go và đòi hỏi sự vào cuộc của nhiều chủ thể, không thể xem đó là nhiệm vụ của các đơn vị xuất bản mà còn là trách nhiệm của tất cả các cơ quan, bộ, ngành, địa phương và của mỗi người đọc. Trong khi đó, các đối tượng in lậu và phương thức in lậu sách ngày càng tinh vi với nhiều thủ đoạn thay đổi liên tục hết sức phức tạp.

Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật xác định việc phối hợp với các bộ, ngành, địa phương và cơ quan chức năng là nhiệm vụ then chốt để bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, quyền tác giả đặc biệt đối với các bộ giáo trình. Đồng thời, Nhà xuất bản kiến nghị cần xây dựng chế tài đủ mạnh, đề xuất đưa tội in giả, in lậu sách vào xử lý hình sự, xử phạt nghiêm minh một số vụ việc điển hình để răn đe, qua đó lập lại trật tự trong hoạt động xuất bản.

Ngoài biện pháp xử lý vi phạm, Nhà xuất bản cũng định hướng phối hợp với các cơ quan chức năng để ứng dụng công nghệ hiện đại trong quản lý và phát hành xuất bản phẩm, như mã định danh điện tử, tem chống giả thông minh, hay hệ thống quản lý xuất bản điện tử, nhằm ngăn chặn từ gốc hành vi làm giả, làm lậu. Đồng thời, Nhà xuất bản sẽ đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về bản quyền trong các cơ sở giáo dục đại học, khuyến khích các trường, giảng viên và sinh viên sử dụng sách chính thống, coi đây là một tiêu chí quan trọng trong nâng cao chất lượng đào tạo.

Sự phối hợp đồng bộ, vừa về pháp lý - chế tài, vừa về công nghệ - truyền thông là định hướng căn bản để Nhà xuất bản cùng các bộ, ngành và cơ quan chức năng bảo vệ hiệu quả quyền sở hữu trí tuệ, quyền tác giả góp phần xây dựng môi trường xuất bản lành mạnh, bền vững.

Một số trường đại học quy định nghiêm ngặt về việc sử dụng sách thật, tôn trọng bản quyền tác giả và Luật sở hữu trí tuệ.

Bên cạnh việc xử lý vi phạm, Nhà xuất bản có giải pháp nào về phát hành, cung cấp giáo trình dưới dạng số hợp pháp để đáp ứng nhu cầu học tập trực tuyến ngày càng lớn của sinh viên và giảng viên?

Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật đã triển khai nhiều giải pháp nhằm cung cấp giáo trình dưới dạng số hợp pháp, đáp ứng nhu cầu học tập trực tuyến ngày càng lớn.

Nhà xuất bản đã và đang xây dựng, phát triển hệ sinh thái các trang thông tin, phát hành sách điện tử (e-book) bản quyền, được kiểm soát bằng các công nghệ bảo mật nhằm hạn chế tình trạng sao chép, chia sẻ trái phép. Các xuất bản phẩm điện tử sẽ được gắn mã định danh riêng, tem QR-code hoặc công nghệ CheckVN, cho phép người học dễ dàng kiểm tra, xác thực nguồn gốc.

Song song với đó, Nhà xuất bản định hướng hình thành kho học liệu số chính thống, tập trung vào các bộ giáo trình, tài liệu giảng dạy các môn lý luận chính trị và pháp luật - vốn là những đầu sách thường xuyên bị sao chép lậu, và kết nối với kho học liệu của các trường đại học. Kho học liệu này không chỉ phục vụ sinh viên, giảng viên trong các cơ sở đào tạo, mà còn đáp ứng nhu cầu nghiên cứu, tham khảo của đông đảo bạn đọc trên môi trường mạng.

Chúng tôi sẽ tăng cường hợp tác với các trường đại học, thư viện để xuất bản giáo trình điện tử bản quyền và tích hợp vào hệ thống học tập trực tuyến của nhà trường, giúp sinh viên được tiếp cận nguồn tài liệu chính thống, chất lượng và an toàn. Đây vừa là giải pháp đáp ứng nhu cầu học tập hiện đại, vừa góp phần thay đổi thói quen sử dụng sách photo, sách số hóa lậu vốn đang phổ biến trong môi trường giáo dục đại học.

Có thể nói, việc phát hành và cung cấp giáo trình dạng số hợp pháp không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi của tác giả và Nhà xuất bản, mà còn tạo ra một môi trường học tập trực tuyến lành mạnh, nâng cao chất lượng đào tạo trong bối cảnh chuyển đổi số giáo dục hiện nay.

Xin cảm ơn ông!

Bảo Hân