Tiếng Anh sẽ trở thành môn học bắt buộc từ lớp 1

Lộ trình 3 giai đoạn

Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) việc đưa tiếng Anh thành môn học bắt buộc từ lớp 1 là một phần trong lộ trình 3 giai đoạn của Đề án “Đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học giai đoạn 2025 - 2035, tầm nhìn đến năm 2045”. Theo đó, giai đoạn 2025 - 2030 củng cố và chuẩn hóa chương trình dạy - học tiếng Anh trong toàn quốc; đảm bảo 100% học sinh lớp 3 - 12 được học tiếng Anh với giáo viên đạt chuẩn. Giai đoạn 2030 - 2040 sẽ mở rộng dạy tiếng Anh từ lớp 1, tăng cường mô hình song ngữ trong một số môn học như Toán, Khoa học, Tin học. Giai đoạn 2040 - 2045 hoàn thiện hệ thống, hướng tới hình thành nền giáo dục song ngữ Anh - Việt, trong đó tiếng Anh trở thành công cụ học tập, làm việc và nghiên cứu ở mọi cấp học.

Một tiết học tiếng Anh tại Trường Tiểu học Đông Hòa B (TPHCM). Ảnh: NTCC

Chương trình GDPT 2018 quy định tiếng Anh là môn học bắt buộc từ lớp 3. Đối với mầm non, lớp 1 và 2, đây là môn học tự chọn tùy thuộc vào điều kiện của nhà trường. Theo lộ trình mới, mục tiêu hình thành hệ sinh thái sử dụng tiếng Anh trong các cơ sở giáo dục sẽ có ít nhất 20% số trường đạt mức độ 1 về giảng dạy ngôn ngữ này, 5% mức độ 2 và 2% mức độ 3, tiến tới sử dụng tự nhiên, bền vững vào năm 2045. Các mức độ được xác định dựa trên môi trường sử dụng tiếng Anh, chất lượng giảng dạy, học liệu, chuyển đổi số và đội ngũ giáo viên.

Ở bậc mầm non, trong 5 năm tới, tất cả trường phải đảm bảo điều kiện cho trẻ làm quen với tiếng Anh, ít nhất 10% đạt mức độ 1. Đến năm 2045, tỷ lệ này tăng lên 50% mức 1, 20% mức 2 và 10% mức 3. Với bậc đại học, 50% trường đạt mức độ 2, 35% đạt mức độ 3.

Đề án đặt mục tiêu hình thành môi trường học tập, sinh hoạt sử dụng tiếng Anh trong nhà trường, ứng dụng công nghệ, trí tuệ nhân tạo (AI) vào giảng dạy, đồng thời tăng cường hợp tác quốc tế, phát triển đội ngũ giáo viên và đổi mới phương pháp đánh giá.

Thách thức 22.000 giáo viên tiếng Anh

Để đạt mục tiêu này, việc triển khai trên thực tế sẽ gặp không ít thách thức. Trong đó, bài toán nguồn nhân lực giáo viên tiếng Anh đang được đặt ra cấp thiết khi ngay thời điểm hiện nay, khoảng trống giáo viên tiếng Anh ở nhiều trường vẫn chưa được lấp đầy. Ông Thái Văn Tài - Vụ trưởng Giáo dục phổ thông (Bộ GDĐT) cho biết, hiện số giáo viên dạy môn tiếng Anh của cả nước khoảng 30.000 người. Trong đó, khoảng 88% giáo viên ngoại ngữ đạt chuẩn năng lực ngoại ngữ. Cần bổ sung hơn 22.000 giáo viên tiếng Anh ở cấp mầm non và tiểu học, đồng thời bồi dưỡng ít nhất 200.000 giáo viên có khả năng giảng dạy bằng tiếng Anh vào năm 2030.

Về cơ sở vật chất và tài nguyên học tập ở các địa phương chưa đồng đều. Nhiều trường học, đặc biệt ở vùng sâu vùng xa, chưa có phòng học ngoại ngữ, thiết bị nghe – nhìn hoặc kết nối internet ổn định để triển khai học trực tuyến. Đặc biệt với ngoại ngữ cần môi trường tương tác cao nên yếu tố này cần được cải thiện để đạt hiệu quả khi triển khai thực tiễn.

Bà Nguyễn Thị Mai Hữu - Trưởng Ban Quản lí Đề án Ngoại ngữ Quốc gia (Bộ GDĐT), chỉ ra hiện nay năng lực sử dụng ngoại ngữ thực tiễn của học sinh và giáo viên dù đã được cải thiện nhưng chưa đạt kì vọng. Việc dạy học còn thiên về “học ngoại ngữ” hơn là “học ngôn ngữ”. Chính sách dành cho giáo viên ngoại ngữ và xã hội hóa trong lĩnh vực này chưa được quan tâm đúng mức…

Đặc biệt, đối với học sinh lớp 1, các chuyên gia nhấn mạnh cần chú ý về tài liệu dạy học, thời gian, phương pháp truyền đạt. Bởi các em nhỏ chưa có khả năng tư duy ngôn ngữ trừu tượng, độ tập trung ngắn nên việc dạy cần linh hoạt, sinh động thông qua các hoạt động như hát, kể chuyện, đóng vai hay trò chơi vận động. Điều này đòi hỏi giáo viên phải được đào tạo bài bản về phương pháp giảng dạy tiếng Anh cho học sinh tiểu học. Đó là cần nắm bắt tâm lý và sự phát triển của trẻ tiểu học sẽ khác nhiều với học sinh trung học. Bên cạnh đó là cần tập trung phát triển tài nguyên và thiết bị dạy học cho khối lớp này, bao gồm sách ảnh, trò chơi giáo dục và các hoạt động tương tác.

Từ phía các tổ chức giáo dục, các cơ sở đào tạo và các nhà xuất bản sách nên có các biện pháp hỗ trợ giáo viên bằng cách cung cấp hoặc khuyến khích việc sử dụng các tài nguyên học tập, kho học liệu và công cụ giảng dạy hiện đại. Nếu thiếu tài nguyên và công cụ dạy học phù hợp sẽ làm giảm hiệu quả của bài học.

Công nghệ và trí tuệ nhân tạo mở lối cho giáo viên vùng khó

Để đảm bảo công bằng giữa các vùng miền, Bộ GDĐT cho biết đang xây dựng cơ chế hỗ trợ đặc thù cho vùng khó khăn: phân bổ giáo viên tăng cường, đầu tư thiết bị, triển khai dạy học trực tuyến kết hợp. Chính quyền địa phương được khuyến khích xã hội hóa giáo dục ngoại ngữ, huy động nguồn lực từ doanh nghiệp, tổ chức phi chính phủ trong việc xây dựng phòng học, cấp học bổng hoặc tài trợ tài liệu…

Đến nay, một số mô hình thí điểm đã cho thấy hiệu quả tích cực. Chẳng hạn, Quỹ chắp cánh cho huyện Mù Cang Chải (tỉnh Yên Bái cũ) triển khai từ năm 2022 đã giúp hàng nghìn học sinh tiểu học vùng cao tiếp cận môi trường học tiếng Anh hiện đại, sinh động. Học sinh được dạy tiếng Anh bổ trợ miễn phí ISMART theo hình thức học iLINK, mô hình học trực tuyến kết hợp trực tiếp để dạy tiếng Anh.

Bên cạnh đó, nhiều nền tảng học tiếng Anh trực tuyến, ứng dụng AI như Duolingo, ELSA Speak, hay các chương trình hợp tác với Hội đồng Anh (British Council), tổ chức Fulbright... đang mở ra cơ hội lớn để phổ cập ngoại ngữ với chi phí thấp hơn, phạm vi rộng hơn.

Một số chuyên gia đề xuất Việt Nam có thể mời giáo viên bản ngữ, chuyên gia ngoại ngữ từ các nước nói tiếng Anh tham gia giảng dạy hoặc tập huấn giáo viên trong nước. Hiện nay các chương trình trao đổi, liên kết đào tạo giữa đại học Việt Nam và quốc tế cũng sẽ là nền tảng để nâng cao năng lực tiếng Anh của cả học sinh lẫn đội ngũ giáo viên. Những lớp học xuyên biên giới như mô hình cô giáo Hà Ánh Phượng (Trường THPT Hương Cần, Phú Thọ) đã và đang triển khai cần được nhân rộng để học sinh ở mọi vùng miền có cơ hội tiếp cận, thực hành ngôn ngữ.

TS Nguyễn Thị Kim Anh - Trưởng khoa Sư phạm Ngoại ngữ (Trường Đại học Vinh) đề xuất về việc xây dựng các nền tảng học tập trực tuyến miễn phí hoặc giá cả hợp lý, kết nối học sinh trên toàn quốc với giáo viên cùng các bài giảng chất lượng cao. Các nền tảng này có thể cung cấp khóa tự học hoặc tương tác qua mạng, bổ sung cho việc học trên lớp.

Chuyên gia này cũng đề xuất cần có sự phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức và doanh nghiệp; kêu gọi sự hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế trong lĩnh vực giáo dục để cung cấp tài nguyên, đào tạo giáo viên và hỗ trợ học sinh. Các tổ chức này có thể giúp đỡ về mặt tài chính, nguồn tài liệu hoặc chương trình học bổng cho những vùng khó khăn”.

GS.TS Phạm Tất Dong - nguyên Phó Chủ tịch Hội Khuyến học Việt Nam:

Gỡ “điểm nghẽn” về đội ngũ

Việc bắt đầu giảng dạy tiếng Anh từ lớp 1 sẽ giúp hình thành năng lực ngôn ngữ tự nhiên, khi trẻ em có khả năng tiếp thu âm thanh, ngữ điệu và từ vựng một cách linh hoạt, dễ dàng hơn so với lứa tuổi lớn. Tuy nhiên, cần giải “điểm nghẽn” trong triển khai dạy học tiếng Anh tại các trường vùng cao, vùng khó khăn khi không tuyển mới được giáo viên tiếng Anh.

Về trình độ sư phạm, giáo viên tiếng Anh không chỉ cần đạt chuẩn ngoại ngữ theo quy định mà còn cần được trang bị năng lực liên ngành kết hợp giữa ngôn ngữ học ứng dụng, tâm lý học học tập và công nghệ dạy học hiện đại, đặc biệt là dạy tiếng Anh cho cấp tiểu học không đòi hỏi kiến thức hàn lâm mà cần gần gũi với đời sống, học theo hình thức học mà chơi, chơi mà học để trẻ dễ tiếp thu. Điều này đòi hỏi chương trình đào tạo giáo viên trong các trường sư phạm cần quan tâm đến việc giảng dạy cho từng cấp học. Trong đó, đối với cấp tiểu học là đó ưu tiên phát triển năng lực nghe - nói, khả năng cảm thụ ngữ âm, không đặt nặng ngữ pháp hay từ vựng hàn lâm.

Bên cạnh đó, cần tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu cho giáo viên tiếng Anh tiểu học trong đó tập trung vào một số nội dung cơ bản như phương pháp giảng dạy tiếng Anh cho trẻ nhỏ, kỹ năng tổ chức hoạt động tương tác, trò chơi ngôn ngữ, sử dụng ngữ điệu và cảm xúc trong lớp học…

Thu Hương